Είναι δύσκολο να μεγαλώνει κανείς. Κάθε καινούργια περίοδος της ζωής εμπεριέχει πένθος. Ακόμα και στα νεανικά μας χρόνια, όταν μετρούσαμε στον τοίχο το ύψος μας και βιαζόμασταν να μεγαλώσουμε για να κατακτήσουμε νέες ελευθερίες, βαθιά μέσα μας νιώθαμε μια μελαγχολία γι’ αυτό που θα χανόταν ανεπιστρεπτί. Μεγάλοι πλέον, θα αναζητούσαμε στις αναμνήσεις και στις οικογενειακές φωτογραφίες ό,τι αφήσαμε πίσω μας.
Από την εφηβεία και μετά, ο άνθρωπος βιώνει αναπτυξιακές φάσεις μέσω κρίσεων: κρίση εφηβείας, κρίση μέσης ηλικίας, κρίση γάμου, κρίση ταυτότητας, κρίση άγχους, κρίση πανικού… Κρίση, από το ρήμα «κρίνω». Η ηλικία συνδέεται πλέον με την αναζήτηση νοήματος. Κάποια πράγματα απορρίπτονται, άλλα γίνονται αποδεκτά. Κρίνουμε τον κόσμο και, τελικά, τον ίδιο μας τον εαυτό. Κάθε κρίση εμπεριέχει και ένα είδος απολογισμού. Ιδίως η περίφημη της μέσης ηλικίας, που καλύπτει μια μεγάλη χρονική περίοδο – φτάνοντας μέχρι το βαθύ γήρας πολλές φορές.
Οι άνθρωποι συχνά κλυδωνίζονται ως προς τις επιλογές, τα απωθημένα τους, τα όνειρα που δεν πραγματοποιήθηκαν, ερχόμενοι σε επαφή με τον ενήλικο και ίσως πιο ώριμο εαυτό τους, που άλλοτε τα κατάφερε και άλλοτε όχι. Τι συμβαίνει, όμως, κατά τη διάρκεια αυτών των κρίσεων; Πώς αντιμετωπίζει κανείς την ωριμότητα; Πώς στοχάζεται τη ζωή του; Αντέχει να σκεφτεί; Ή προβαίνει σε ενέργειες που απλώς θα χορτάσουν την εσωτερική του πείνα;
Βλέπουμε όλο και συχνότερα μετά τα σαράντα συμπεριφορές που μοιάζουν εφηβικές. Γυναίκες οι οποίες αναζητούν με πείσμα τη νεότητα στην εικόνα ή στο ντύσιμό τους, άνδρες που συμπεριφέρονται χωρίς αίσθημα ευθύνης. Γάμους που διαλύονται. Γονείς που συμπεριφέρονται ως φίλοι στα παιδιά τους, αποποιούμενοι την ευθύνη που απορρέει από τον ρόλο τους. Οι ίδιοι στις αφηγήσεις τους, λόγω της αυξανόμενης πίεσης που φέρνουν τα χρόνια και οι υποχρεώσεις, αναφέρονται στο δικαίωμά τους στις απολαύσεις, ώστε να ξανανιώσουν νεότεροι. Και αντί να συντηρήσουν και να προστατέψουν όσα κέρδισαν μέχρι εκείνη τη στιγμή, γκρεμίζουν ή θέτουν σε κίνδυνο σημαντικές σχέσεις, κρύβοντας την αλήθεια από τον ίδιο τους τον εαυτό και διεκδικώντας εν κρυπτώ όσα δεν έχουν ή όσα φαντάζονται ότι δικαιούνται.
Κάθε ηλικία –πρέπει να το αποδεχτούμε– έχει τις χάρες, αλλά και τις αρχές της. Τις απολαύσεις και τις απογοητεύσεις της. Αυτό που επιθυμούν οι νέοι –να σπουδάσουν, να κάνουν καριέρα και οικογένεια– απαιτεί αφοσίωση και στοχευμένες επιλογές. Τι απαιτείται όμως όσο μεγαλώνει κανείς; Πώς πρέπει να σκέφτεται για να αποφύγει την επανάληψη ενός εαυτού που δεν ξέρει τι να κάνει όταν έχει στρώσει τη ζωή του; Ποια είναι η δυσκολία και, κυρίως, ποια η απόλαυση;
Αυτό δυσκολεύονται να κατανοήσουν οι άνθρωποι στην εποχή μας. Την απόλαυση του να μεγαλώνουν. Οι περισσότεροι βιώνουν το πέρασμα του χρόνου με τρόμο. «Δεν έχει τίποτε ωραίο το να μεγαλώνεις», ακούω συχνά να λένε, με ζωγραφισμένη την απόγνωση στα καλοφτιαγμένα από τις αισθητικές επεμβάσεις πρόσωπα, έκδηλη στον εκφερόμενο λόγο, στην αδιάκοπη αναζήτηση του αέναου έρωτα ως θεραπείας για κάθε πόνο. Και έτσι, στον πανικό τού να κυνηγούν κάτι που χάθηκε, χάνουν και τη μαγεία τού να μεγαλώνουν.
Όταν ακούμε ένα μουσικό κομμάτι, στην αρχή εντυπωσιαζόμαστε από το συναίσθημα που μας γεννά, σιγά σιγά όμως διακρίνουμε και άλλα στοιχεία – την ενορχήστρωση, την ποιητικότητα, τη μαεστρία της σύνθεσης. Αυτό συμβαίνει σε όλες τις δημιουργίες. Πρώτα αντικρίζουμε την επιφάνεια, κατόπιν διεισδύουμε σε βάθος και ανακαλύπτουμε άλλα πράγματα, ίσως σημαντικότερα από τα αρχικά. Το ίδιο συμβαίνει και με ένα αγαπημένο μας πρόσωπο, έναν καλό συνεργάτη, έναν παλιό φίλο. Στην αρχή άλλα πράγματα μας ενώνουν, ενώ όσο περνούν τα χρόνια διαφορετικά αποκτούν σημασία, πιο στοχευμένα, με μεγαλύτερη διάρκεια. Το βλέμμα ενός ανθρώπου, για παράδειγμα, που ζεσταίνεται από καλοσύνη γίνεται ακόμα ομορφότερο όσο μεγαλώνει. Ο σεβασμός περισσότερο αναγκαίος σε συνεργασίες ετών. Η προστασία και η τρυφερότητα αρετές μιας φιλίας δοκιμασμένης στα χρόνια.
Η δύσκολη «πίστα» για την ωριμότητα είναι να αντέχεις, να κατανοείς, να δίνεις χώρο και να φροντίζεις όσα έχτισες και αγαπάς. Κάτι που απαιτεί ικανότητες που ελαφραίνουν το βάρος της ηλικίας και κάνουν την ωριμότητα συνώνυμη της σοφίας. Μιας αρετής που τείνουμε να ξεχάσουμε.
*Η Μαριαλένα Σπυροπούλου είναι συγγραφέας και ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεύτρια. Διαβάστε περισσότερα άρθρα της εδώ.
