Ραντεβού, συναντήσεις, μαθήματα, φροντιστήρια, play dates, δημιουργικές απασχολήσεις, δάσκαλοι, καθηγητές, πρακτικές τακτοποιήσεις, δώρα για τα πάρτι, ρούχα για τις γιορτές, φαγητό για το σχολείο, θα μπορούσε αυτή η λίστα να μην τελειώσει ποτέ. Μία σύγχρονη μητέρα έχει να διαχειριστεί μια σειρά από διευθετήσεις που αφορούν άμεσα ή έμμεσα το παιδί της, να σκεφτεί για αυτό, για το πρόγραμμά του, για τη διασκέδασή του, την ψυχαγωγία του, την εκπαίδευσή του, τους φίλους, τις συναντήσεις, τα χόμπι, τον ύπνο και το φαγητό του. Σε καθημερινό επίπεδο η λίστα ενασχόλησης με το παιδί συγκρίνεται μόνο με τη λίστα των επαγγελματικών υποχρεώσεων και πολύ συχνά βιώνονται αμφότερες με μεγάλη αμφιθυμία από τις γυναίκες.
Ήταν πάντα τόσο δύσκολη και απαιτητική η καθημερινότητα; Θα έλεγε κανείς ότι την εποχή που τα σπίτια είχαν αυλές, στις γενιές των γονιών των σημερινών σαραντάρηδων τα πράγματα ήταν πιο απλά. Τα παιδιά δεν είχαν κάτι άλλο να κάνουν εκτός του να παίζουν. Και το παιχνίδι γινόταν απλά και αυθόρμητα στην αυλή ή στη γειτονιά. Αλλά και στην παιδική ηλικία των ίδιων των σαραντάρηδων τα πράγματα ήταν πιο απλά. Δεν ήταν όλα τόσο οργανωμένα, παρόλο που είχαν αρχίσει να μπαίνουν οι παράλληλες δραστηριότητες, ξένες γλώσσες και αθλήματα με έναν πιο οργανωμένο τρόπο.
Σήμερα όμως, από την ώρα που γεννιέται ένα παιδί όλα μπαίνουν σε πρόγραμμα. Θέατρο για βρέφη, γιόγκα για μωρά, play dates με παιδιά της ίδιας ηλικίας, δεντρόσπιτα, παιδότοποι, και κατόπιν ρομποτική, μπαλέτο, ποδόσφαιρο, κολύμβηση, ιστιοπλοΐα τάι τσι, τάε κβο ντο, αγγλικά, γαλλικά, κινέζικα, μαθήματα μαγειρικής, και κάθε λογής απασχόληση που ονομάζεται πάντα δημιουργική, ως απάντηση και αποφυγή όλων των μη δημιουργικών απογευμάτων, που κάνουν τα παιδιά να κοιτούν ενίοτε και το ταβάνι και φέρνουν τελικά την απαραίτητη για έναν άνθρωπο ανία.
Φαίνεται όμως ότι η ανία δεν είναι κάτι επιτρεπτό στις μέρες μας. Και έτσι η μητέρα τότε γίνεται ένας σωφέρ από επιλογή. Ένας μάνατζερ που φτιάχνει το πλάνο του παιδιού του από την ώρα που γεννιέται μέχρι να ολοκληρώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και τικάρει στα κουτάκια τις κατακτήσεις του, τα ραντεβού του, τις συναντήσεις, τις αθλοπαιδιές και τα μαθήματα. Κατόπιν τούτου και αφού ο χρόνος αναγκαστικά στενεύει με όλα αυτά που στοιβάζονται –κανείς δεν ξέρει γιατί πρέπει να γίνουν όλα αυτά και τόσο επιβεβλημένα- αλλάζει μοιραία και η σχέση του παιδιού με τη μητέρα, και κατ’ επέκταση και με τον πατέρα. Η μητέρα παύει να είναι ο φορέας της ελευθερίας, της επιθυμίας, της ανοχής, της κοιλότητας όπου εκεί μέσα επιτρέπονται όσα δεν επιτρέπει ο νόμος του πατέρα και η κοινωνία. Η μητέρα παύει να είναι ο συναισθηματικός δεσμός, η κατανόηση, η αγκαλιά, η συζήτηση, ακόμα ακόμα και η ραστώνη. Η μητέρα γίνεται το συνώνυμο ενός καλοκουρδισμένου μάνατζερ που εποπτεύει τις επιδόσεις, επιβραβεύει ή ζορίζει όποιον δεν «τραβάει». Αλλάζει (ή ήδη είχε αλλάξει) και η συναισθηματική επένδυση πάνω στο παιδί. Το σημαντικό δεν είναι η χαρά του ή η ευτυχία του απαραίτητα, όσο οι νίκες και οι επιδόσεις. Έτσι και το περιεχόμενο της συζήτησης δεν γίνεται μέσα σε ένα πλαίσιο απρόσκοπτο, όσο στοχοπροσηλωμένο προς αυτές τις κατευθύνσεις. Να παίζει καλά με τους φίλους του, να πηγαίνει καλά στα μαθήματα, να είναι καλός/ή στα αθλήματα ή στις δραστηριότητες. Ο μάνατζερ αυτό δεν κάνει άλλωστε στις επιχειρήσεις; Παρακολουθεί την παραγωγικότητα των εργαζομένων του.
Το ζήτημα είναι να σκεφτούμε γιατί αντί να επηρεαστούν οι επιχειρήσεις παγκοσμίως από τη μητρική λειτουργία και τα χαρακτηριστικά της, έχουν επηρεαστεί οι μητέρες από την επιχειρηματική κουλτούρα. Εργαζόμενες εν πολλοίς και οι ίδιες υιοθετούν μια οργανωμένη μεν αλλά ψυχικά αποστασιοποιημένη κάποιες φορές αντιμετώπιση των πρέπει της ζωής εις βάρος τού είναι των παιδιών τους. Ενώ κοιτούν το ρολόι για το επόμενο ραντεβού, για το σχολικό λεωφορείο που έρχεται, για το οργανωμένο παιχνίδι που έχουν το Σάββατο, για τα μαθήματα, χάνουν το χρόνο που το παιδί τους μεγαλώνει μέσα του και μέσα τους. Χάνεται ο πολύτιμος χρόνος της παιδικής ηλικίας που φεύγει ανεπιστρεπτί και της σχέσης που μπορεί να αναπτυχθεί ανάμεσα σε μια μητέρα και το παιδί της. Μια σχέση που απαιτεί ακρόαση, χρόνο, ραθυμία, επιθυμία, σκανταλιά, χαρά και πολλές πολλές αγκαλιές. Μια σχέση που απαιτεί κυρίως πηγαίο συναίσθημα, το οποίο τελικά μπλοκάρεται από το κυνήγι του χρόνου. Τα παιδιά θα συναντήσουν πολλούς μάνατζερ στη ζωή τους, μητέρα όμως μόνο μία.
*H Mαριαλένα Σπυροπούλου είναι ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεύτρια και συγγραφέας.
