Η τύχη βοηθάει τους τολμηρούς. Ο Λιβανέζος σχεδιαστής ELIE SAAB το κατάλαβε νωρίς και πήρε τα ρίσκα του. Τα οποία, τελικά, τον οδήγησαν από τη Βηρυτό στο Παρίσι και στις καρδιές όλων όσοι αγαπούν τη μόδα. Συνέντευξη και φωτογραφίες Filep Motwary.
O Elie Saab είναι ο κατεξοχήν εκπρόσωπος του αραβικού κόσμου στον παγκόσμιο χάρτη της μόδας. Εδώ και 40 χρόνια προτείνει στις γυναίκες μια συγκεκριμένη, σαγηνευτική εκδοχή του εαυτού τους, πάντα υπό το πρίσμα της απόλυτης πολυτέλειας. Με γνώμονα την κλασική έννοια της θηλυκότητας, εκφράζει το όραμά του χρησιμοποιώντας μεταξωτά υφάσματα, δαντέλες, πούλιες, λουλούδια και άλλες αιθέριες λεπτομέρειες, αποθεώνοντας το σώμα ως πραγματικός μαέστρος του είδους. Οι γυναίκες ανά τον κόσμο τον περιβάλλουν με εμπιστοσύνη κι εκείνος τους την ανταποδίδει κάθε σεζόν γενναιόδωρα.
Συναντηθήκαμε γι’ αυτή τη συνέντευξη την περασμένη άνοιξη και μου αφηγήθηκε την ιστορία του από την αρχή, από το πώς άνοιξε το πρώτο του ατελιέ το 1982 με μόλις πέντε ζευγάρια «petites mains», φτάνοντας σήμερα να απασχολεί περίπου 250 ράφτες και μοδίστρες, 50 πρεμιέρες και 20 κεντήστρες, κάποιες από τις οποίες είναι στο πλάι του πάνω από 30 χρόνια. Το επόμενο μεγάλο του βήμα ήταν η Ιταλία, το Μιλάνο και η Ρώμη, το 2003 έγινε μέλος του γαλλικού Chambre Syndicale de la Haute Couture και παρουσίασε την πρώτη του συλλογή Υψηλής Ραπτικής στο Παρίσι, ενώ η prêt-à-porter σειρά του πρωτοεμφανίστηκε στη γαλλική Εβδομάδα Μόδας το 2006. «Ένιωθα ότι οι ευκαιρίες στη Μέση Ανατολή ήταν περιορισμένες γι’ αυτό που ήθελα να πετύχω», ομολογεί. «Στην πατρίδα μου είχα ένα πανίσχυρο πελατολόγιο, αλλά οι φιλοδοξίες μου ήταν πολύ μεγαλύτερες. Ονειρευόμουν την εξέλιξη του brand name ElieSaab σε διεθνές επίπεδο. Το πρώτο μεγάλο ρίσκο που πήρα ήταν να παρουσιάσω τη δουλειά μου στο Μιλάνο και να μπω σε ένα νέο πεδίο, όταν είχα κάνει ήδη όνομα στη Μέση Ανατολή. Η Ιταλία μού προσέφερε την ευκαιρία για καλύτερο έλεγχο τόσο της ποιότητας όσο και της παραγωγής των συλλογών prêt-à-porter. Στη συνέχεια κατευθύνθηκα στο Παρίσι, την πρωτεύουσα της μόδας, μου φάνηκε φυσικό να δείξω εκεί τη δουλειά μου. Μετά τη Βηρυτό, το Παρίσι είναι πια το δεύτερο σπίτι μου», λέει.
Με καταγωγή από το Damour, μια μικρή παράκτια πόλη του νότιου Λιβάνου, ο Saab ονειρευόταν από 10χρονο αγόρι κιόλας να γίνει μεγάλος μόδιστρος, ενώ μόλις σε ηλικία 18 ετών και μετά από μια σύντομη θητεία στη σχολή σχεδίου μόδας στο Παρίσι ίδρυσε τη δική του εταιρεία στη Βηρυτό, μεσούντος του εμφυλίου πολέμου που είχε ξεσπάσει το 1975, εκτοπίζοντας πολλούς ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένης της οικογένειάς του. Η επιμονή του να δραστηριοποιηθεί στην πατρίδα του είχε να κάνει, εκτός των άλλων, και με την επιρροή των γυναικών του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο μεγάλωσε. «Ένιωθα την ανάγκη να σχεδιάσω φορέματα για τις αδερφές, τις ξαδέρφες και τα κορίτσια της γειτονιάς μου. Ξέρεις, Filep, πολύ καλά ότι η κομψότητα είναι κάτι που, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, όλοι αντιλαμβάνονται. Φιλοδοξία μου ήταν να καλυτερεύσω την καθημερινότητα όλων μας αναζητώντας διέξοδο στην ομορφιά», ομολογεί. «Είμαι ο μεγαλύτερος από τα αδέρφια μου και ανέπτυξα από νωρίς ισχυρό αίσθημα ευθύνης, κάτι που με χαρακτηρίζει μέχρι σήμερα. Η προσωπική και η επαγγελματική μου εξέλιξη ήταν ανέκαθεν στενά συνδεδεμένες. Σε πολύ μικρή ηλικία συνειδητοποίησα ότι αντιλαμβανόμουν τον κόσμο με διαφορετικό τρόπο από τα άλλα παιδιά της γειτονιάς μου. Έβλεπα τους ανθρώπους γύρω μου, όχι όπως ήταν στην πραγματικότητα, αλλά όπως θα μπορούσαν να μεταμορφωθούν αν ντύνονταν διαφορετικά», μου εξηγεί. Με τόλμη και πείσμα κατάφερε να καταξιωθεί στα συντρίμμια της πατρίδας του και να ανοίξει τα φτερά του έξω από αυτήν. Στο τέλος της ημέρας, υποστηρίζει, αν θέλεις να αποκαλείσαι διεθνής, πρέπει να είσαι τολμηρός, είναι αναγκαίο για να αναπτυχθείς. «Αναλύω κάθε βήμα μου για να περιορίσω τις όποιες πιθανότητες για λάθη. Η επιτυχία συνδέεται απόλυτα με την ελευθερία μου, επειδή ήμουν πάντα κύριος του εαυτού μου και είχα τη δυνατότητα να δημιουργώ μόνο με τους δικούς μου όρους», τονίζει.
Μεγαλώνοντας σε μια χώρα όπου τα πάντα καταστράφηκαν ξανά και ξανά και ξαναχτίστηκαν άλλες τόσες φορές, τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια δεν ήταν εύκολα. Όμως, η δύναμη και η αποφασιστικότητα του λιβανικού λαού ήταν που τον ενθάρρυναν να κυνηγήσει τα όνειρά του και να πιστέψει ότι τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει τη μοίρα του. Επιπλέον, η πλούσια λιβανέζικη κουλτούρα αξιοποιήθηκε από εκείνον με τον καλύτερο τρόπο και παραμένει μέχρι σήμερα μεγάλη πηγή έμπνευσης. «Πιστεύω ότι, όπως και άλλοι Λιβανέζοι, έχω εκτεθεί σε τόση φρίκη ώστε έχω αναπτύξει μια ισχυρή πολυπολιτισμική ευαισθησία και ωριμότητα. Μέσα από κακουχίες, με επιμονή και σκληρή δουλειά η ματιά μου οξύνθηκε. Καθώς ωρίμασα, έγινα ανεκτικός και πιο υπομονετικός, γιατί κατάλαβα ότι η επιχειρηματική ανάπτυξη απαιτεί χρόνο και προσπάθεια. Τίποτα δεν είναι εύκολο και τίποτα δεν χαρίζεται. Όταν είπα στον πατέρα μου ότι ήθελα να γίνω σχεδιαστής μόδας, αντέδρασε άσχημα. Σήμερα, αρκετοί γονείς με πλησιάζουν με την ελπίδα ότι τα παιδιά τους θα ακολουθήσουν τα βήματά μου. Όταν πρωτοξεκίνησα, έλεγα ότι είμαι Λιβανέζος σχεδιαστής και ο κόσμος με κοιτούσε με προκατάληψη. Ευτυχώς, αυτό έχει αλλάξει», βεβαιώνει με περηφάνια.
Με πελάτισσες όπως τη δούκισσα του Κέιμπριτζ, τη βασίλισσα Ράνια της Ιορδανίας και δεκάδες ηθοποιούς και προσωπικότητες από τον χώρο της μουσικής, ο Elie Saab είναι πλέον ένας θρύλος της μόδας. Μάλιστα, τον Απρίλιο του 2019 ανακοίνωσε την επέκταση των δραστηριοτήτων του προς νέες κατευθύνσεις, όπως το interior design, σε συνεργασία με την εταιρεία ακινήτων Emaar. «Πριν από τα κοινωνικά δίκτυα ήταν πολύ δύσκολο να προβάλουμε τη δουλειά μας. Μου αρέσει το πώς εξελίχθηκαν τα πράγματα με την τεχνολογία. Τα socialmedia δίνουν καταπληκτικές ευκαιρίες, μπορούν να αποτελέσουν εφαλτήριο για τους μελλοντικούς σχεδιαστές, αφού επιταχύνουν την επικοινωνία, τη δικτύωση αλλά και την ευαισθητοποίηση σε θέματα όπως η βιωσιμότητα. Αρκεί, βεβαίως, να χρησιμοποιούνται σωστά και με σεβασμό. Προσωπικά ήμουν τυχερός που μπόρεσα να ακολουθήσω το ένστικτό μου, ωστόσο σήμερα κάτι τέτοιο δεν αρκεί», εκτιμά και συνεχίζει: «Θέλω να ξεκαθαρίσω πως, έχοντας ξεκινήσει την καριέρα μου από την υψηλή ραπτική, η τεχνογνωσία έχει για μένα τεράστια σημασία και πιστεύω ότι η ψηφιοποίηση δεν πρόκειται να την αντικαταστήσει ποτέ, γιατί αυτό που παρουσιάζεται ψηφιακά πηγάζει από μια δημιουργία φτιαγμένη από ανθρώπινο χέρι». Αναφορικά με τη βιωσιμότητα υποστηρίζει πως υπάρχουν περισσότεροι από έναν τρόποι για να είναι κανείς συνεπής προς το μέλλον και τις απαιτήσεις του. «Όταν βλέπω τις πελάτισσές μου να δίνουν τα ρούχα τους στις κόρες και στις εγγονές τους, αυτό για μένα είναι βιωσιμότητα. Έτσι γίνονται χρήσιμα στις επόμενες γενιές και συνεχίζουν τη ζωή τους. Εξάλλου, τα σχέδιά μου δεν ακολουθούν τις τάσεις, διαρκούν περισσότερες από μία σεζόν. Υπάρχουν διασημότητες όπως η Jane Fonda, για παράδειγμα, που έχουν φορέσει αρκετές φορές το ίδιο φόρεμά μου στο κόκκινο χαλί».
Στις 4 Αυγούστου του 2020, εν μέσω πανδημίας, μια καταστροφική έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού σκότωσε εκατοντάδες ανθρώπους και προκάλεσε ζημιές δισεκατομμυρίων ευρώ, πυροδοτώντας ένα κύμα διαδηλώσεων στη χώρα και μια συνακόλουθη οικονομική κρίση. Εκείνη την ημέρα ο σχεδιαστής βρισκόταν στο γραφείο του και έζησε από θαύμα, αφού ο χώρος έγινε συντρίμμια. «Ήταν τόσο βίαιη η έκρηξη, που με πέταξε στον απέναντι τοίχο και η πρόσκρουση ήταν τόσο δυνατή, που νόμιζα ότι είχε γίνει επίθεση στο ισόγειο του κτιρίου. Δεν κατάλαβα τι συνέβη παρά μόνο όταν η οικογένειά μου και οι φίλοι μου άρχισαν να με καλούν στο τηλέφωνο, περιγράφοντάς μου την κατάσταση που επικρατούσε στην πόλη. Ήταν σοκ για όλους, αλλά έπρεπε να προχωρήσουμε, να ξαναχτίσουμε τη χώρα μας με αλληλεγγύη. Δεν πέρασε καν από το μυαλό μου να σταματήσω τη δραστηριότητά μου, γιατί οι Λιβανέζοι είμαστε ανθεκτικοί και πάντα αναρρώνουμε από τα χειρότερα. Επιπλέον, έχω τεράστια ευθύνη απέναντι στους υπαλλήλους και στους πελάτες μου. Έτσι, μόλις δύο εβδομάδες μετά την έκρηξη ανοίξαμε ξανά τα γραφεία μας και συνεχίσαμε σαν να μην είχε συμβεί τίποτα. Όταν φτάνεις σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο, τίποτα δεν αφήνεται στην τύχη. Επίσης, για μένα η πολυτέλεια έχει αποκτήσει και μια άλλη έννοια πια: είναι ο χρόνος που περνάω με τους δικούς μου ανθρώπους. Έχω μεγαλώσει τρεις γιους και πρόσφατα έγινα παππούς. Η οικογένεια είναι προτεραιότητά μου και, καθώς το πρόγραμμά μου είναι φορτωμένο, ο λίγος ελεύθερος χρόνος που μπορώ να μοιραστώ μαζί τους είναι αξία ανεκτίμητη».
Επιστρέφοντας στη σκιαγράφηση του προφίλ του, ο τρόπος που βίωσε την καταξίωση ως σχεδιαστής είναι άξιος θαυμασμού. «Το ότι δεν λογοδοτώ σε κανέναν μου δίνει τη δυνατότητα να δημιουργώ ελεύθερα. Ανέκαθεν έθετα δύσκολα ερωτήματα στον εαυτό μου, ακόμα κι αν ήξερα πού ήθελα να πάω. Σίγουρα η γραφή μου ήταν εξαρχής ξεκάθαρη και οι έννοιες της κομψότητας και της θηλυκότητας παρούσες στη δουλειά μου από την πρώτη μέρα», μου λέει. Τον ρωτάω πόσο δύσκολο είναι να ντύνει γυναίκες από τον αραβικό κόσμο σε σχέση με εκείνες από τη Δύση και πόση σημασία έχει η ανδρική ματιά στις γυναικείες δημιουργίες. «Δεν κάνω διακρίσεις, δεν υπάρχει διαφορά άλλωστε», απαντά. «Η γυναίκα είναι γυναίκα, απ’ όπου κι αν προέρχεται. Στόχος μου είναι να την εξυψώσω και να βεβαιωθώ ότι νιώθει όμορφη και σίγουρη με αυτά που της προτείνω. Μου αρέσει να δείχνω το σώμα χωρίς να αποκαλύπτω πολλά και πάντα τονίζω τη μέση για να κολακέψω τη σιλουέτα. Οι γυναίκες της Αραβίας έχουν τις ίδιες προσδοκίες με οποιαδήποτε άλλη πελάτισσά μου. Παλαιότερα ίσως να είχαν περισσότερες απαιτήσεις, αλλά σήμερα είναι πολύ πιο ενεργές, ενημερωμένες και ταξιδεύουν συνέχεια. Το προφίλ τους είναι εφάμιλλο με εκείνο της Δυτικής γυναίκας.
Πάντα εργάζομαι με ανοιχτό μυαλό και προσοχή στη λεπτομέρεια. Ένα ρούχο είναι επιτυχημένο αν αυτός που το έφτιαξε το έκανε με σεβασμό. Δεν δημιουργώ για εκείνες που επιθυμούν να ευχαριστήσουν τους άλλους, αλλά για να τονίσουν τη δική τους ομορφιά. Είναι ξεκάθαρο πότε μια γυναίκα αισθάνεται άνετα και λάμπει στα ρούχα της. Αν δέχεται κομπλιμέντα από το περιβάλλον της, είναι κολακευτικό για εκείνη, όμως εγώ δεν ενδιαφέρομαι για το βλέμμα των άλλων. Πιστεύω ότι κάθε γυναίκα είναι όμορφη και όλα εξαρτώνται από το τι φοράει για να αναδείξει ή να εξαφανίσει την ομορφιά της». Αναρωτιέμαι αν η δουλειά του έρχεται ποτέ σε σύγκρουση με το γούστο του. «Δεν θα το έλεγα “σύγκρουση”. Συμβαίνει να νιώθω άβολα με κάτι ή να υπάρχουν ρούχα που μου αρέσουν περισσότερο από άλλα, όμως παραμένουν όλα δημιουργίες μου», τονίζει.
H επίδειξη prêt-à-porter του Elie Saab είχε προγραμματιστεί για ένα κρύο απόγευμα της 5ης του περασμένου Μαρτίου στις «κρυμμένες» πίσω αίθουσες του Palais de Tokyo και έμελλε να αποτελέσει πολύ σπουδαιότερο γεγονός ακόμα και από το Haute Couture σόου του δύο μήνες πριν, γιατί πλέον είχαν αρθεί όλα τα περιοριστικά μέτρα. Ο ίδιος περιφερόταν στα παρασκήνια, παρατηρώντας όσα από τα ρούχα είχαν ήδη φορεθεί από τα μοντέλα και δίνοντας υπομονετικά οδηγίες στις μοδίστρες να επιδιορθώσουν οποιαδήποτε ατέλεια εντόπιζε το έμπειρο μάτι του. Όλα έδειχναν ότι ήταν αποφασισμένος να συνεχίσει από εκεί που σταμάτησε μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, την καταστροφική έκρηξη στη Βηρυτό, αλλά και τον πόλεμο στην Ουκρανία που μόλις είχε ξεκινήσει.
Τίποτα δεν μπορούσε να τον εμποδίσει να ετοιμάσει μια καταπληκτική συλλογή για τους αγαπημένους πελάτες και θαυμαστές του μετά από δύο δύσκολα χρόνια. Όταν αυτή αποκαλύφθηκε μπροστά μας, έγινε φανερό ότι ήταν μια μείξη από όλα εκείνα που κατά καιρούς έχει χρησιμοποιήσει στη δουλειά του: λαμπερές βραδινές δημιουργίες, μικρά μαύρα φορέματα με στρας, κεντημένες διαφάνειες συνδυασμένες με νεανικά bombers, παγέτες και πούπουλα, ενώ τις ψηλές πλατφόρμες που τόσο αγαπά αντικατέστησαν οι μπότες με τρακτερωτές σόλες. Όλα, δημιουργίες για μια ζωή! «Μετά την πανδημία ήθελα να δημιουργήσω μια δυνατή συλλογή ως ένδειξη της επιστροφής μας στην κανονικότητα», εξηγεί. «Ενδύματα που επιτρέπουν στις γυναίκες να εκφραστούν με αυτοπεποίθηση, προβάλλοντας την ατρόμητη πλευρά τους με περηφάνια. Ήθελα η συλλογή να συνδυάζει τη χλιδή και τον μινιμαλισμό. Χρησιμοποίησα εντυπωσιακούς πράσινους, λιλά και μπλε τόνους, πολυτελείς υφές και περίτεχνα κοψίματα που κολακεύουν τη σιλουέτα. Υπάρχει επίσης ένας επαναστατικός και grange υπαινιγμός, αλλά στο σύνολό της η συλλογή είναι πολύ θηλυκή και κομψή».
Για τον ElieSaab η μόδα έχει πλέον εκδημοκρατιστεί, αποβάλλοντας τον εκλεκτικό χαρακτήρα που είχε πριν από δύο δεκαετίες. Για εκείνον, ο καθένας πια μπορεί να δημιουργεί το δικό του στιλ χωρίς περιορισμούς. «Στο παρελθόν ορισμένοι σχεδιαστές προσέγγισαν τη μόδα με εκπαιδευτικό τρόπο, αλλά αυτό δεν είναι γενικό φαινόμενο ούτε ο πρωταρχικός της σκοπός. Η μόδα παραμένει αντανάκλαση της κοινωνίας μέσα στην οποία ζούμε. Αυτό είναι που με συναρπάζει και με ωθεί να συνεχίσω», καταλήγει.
