The value of elegance: Συνέντευξη με τον Erdem

Με συγκινεί ο τρόπος που περιγράφει τα χρόνια της αθωότητας, αγγίζοντας θέματα που ακόμα και σήμερα αντιμετωπίζονται ως ταμπού. «Είμαι ευτυχής γιατί οι γονείς μου είχαν μοντέρνες ιδέες, καθοριστικές για τον τρόπο που αντιλαμβάνομαι τη ζωή ως ενήλικας», ξεκαθαρίζει. «Ποτέ δεν εξέλαβα τη θηλυκότητα ως αδυναμία. Αντίθετα, είναι συναρπαστική και σίγουρα όχι ελλιπής. Ως παιδί θυμάμαι να σχεδιάζω μόνο γυναίκες με όμορφα ρούχα, ενώ η αδελφή μου ζωγράφιζε δέντρα και χαριτωμένες σκηνές από τη φύση. Λίγο μετά τα 10 μου χρόνια άρχισα να παρακολουθώ την τηλεοπτική εκπομπή Fashion File με τον Tim Blanks, που άλλαξε εντελώς την αντίληψή μου για τα πράγματα, όπως επίσης η Jeanne Beker στο Fashion Television και η Elsa Klensch στο CNN. Μεγαλώνοντας σε μια γαλλόφωνη περιοχή, βλέπαμε και όλα τα γαλλικά κανάλια, όπως το Canal 5, ενώ περνούσα τον χρόνο μου γράφοντας σε βίντεο τις εκπομπές γύρω από την Haute Couture. Οι φίλοι μου μιλούσαν είτε γαλλικά είτε αγγλικά. Κάποιοι όμως μιλούσαμε και τις δύο γλώσσες».

Αυτή η τελευταία λεπτομέρεια χαρακτηρίζει σε μεγάλο βαθμό τον κόσμο της μόδας, μέλος του οποίου έμελλε να γίνει και ο ονειροπόλος Erdem. Ειδικά στο Παρίσι και στο Μιλάνο, οι άνθρωποι της βιομηχανίας του ρούχου επιβάλλεται να γνωρίζουν περισσότερες από μία γλώσσες, αφενός γιατί οι μοδίστρες των ατελιέ προέρχονται συνήθως από αφρικανικές, ασιατικές και αραβικές χώρες, ενώ και οι πελάτες των μεγάλων σαλονιών κατάγονται από την Ευρώπη, την Αμερική και την Ασία.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990 συνέβαιναν ταυτόχρονα πολλά διαφορετικά πράγματα. Ειδικότερα στη μόδα, ξεκίνησε το νέο zeitgeist. Υπήρχε μια έξαρση, με νέους σχεδιαστές να αμφισβητούν το υπάρχον status quo. Παρόλο που ο Καναδάς δεν υπήρξε ποτέ προορισμός μόδας, η εκπομπή του Blanks μετέφερε στο κοινό τον παλμό των μεγαλουπόλεων, με αποτέλεσμα οι έφηβοι να ονειρεύονται το μέλλον τους στη Νέα Υόρκη, στο Λονδίνο, στο Μιλάνο και στο Παρίσι. Ήταν η πρώτη φορά που ο κόσμος έβλεπε τη μόδα ως μια πολιτισμική έκφραση, πέρα από την επιφανειακή της εικόνα, την ίδια στιγμή που το Fashion File έδινε βήμα και στην underground σκηνή. Με τους νεαρούς fashionistas να αυξάνονται, αναπτύχθηκε ένας καινούργιος εκπαιδευτικός τομέας, εστιασμένος στην ιστορική και κοινωνικοπολιτική διάσταση της αισθητικής. Οι σχολές μόδας εκείνης της εποχής σήμερα έχουν μετατραπεί σε πανεπιστήμια πρώτης κατηγορίας. Δικαίως θα έλεγα. Σε αυτό το περιβάλλον μεγάλωνε ο Erdem, που ήδη σε ηλικία 13 ετών είχε αποφασίσει για το μέλλον του, αλλά φοβόταν να μοιραστεί τα όνειρά του με τους γονείς του. Στο σχολείο επέλεξε κλασική κατεύθυνση, με κρυφό στόχο να συνεχίσει τις σπουδές του στο τοπικό κολέγιο μόδας. Στο οποίο έγινε αμέσως δεκτός μετά την παρουσίαση ενός ντοσιέ με δείγματα της δουλειάς του, συμπεριλαμβανομένης μιας σειράς φωτογραφιών που τράβηξε στο υπόγειο του σπιτιού του με μοντέλο την αδελφή του. «Δεν ήμουν μόνο ο φωτογράφος», θυμάται γελώντας, «αλλά και καλλιτεχνικός διευθυντής, μακιγιέρ, τα πάντα! Εκείνη την περίοδο η αδελφή μου είχε κόψει τα μαλλιά σε στιλ pixie και ήταν πραγματικά όμορφη στις φωτογραφίες, αυτές που μου άνοιξαν τον δρόμο για να σπουδάσω στη συγκεκριμένη σχολή. Απέμενε να ανακοινώσω τα ευχάριστα νέα στους γονείς μου, οι οποίοι περίμεναν ότι θα επέλεγα τη Νομική ή, έστω, ανθρωπιστικές σπουδές. Εγώ πάλι σκεφτόμουν το επόμενο βήμα μου, πώς δηλαδή θα κατάφερνα να φύγω για το Λονδίνο, προκειμένου να συνεχίσω εκεί τις σπουδές μου, κάτι που τελικά έγινε πραγματικότητα».

Πλέον ο Erdem έχει καταξιωθεί στον χώρο με το δικό του «βασίλειο». Χτίζει τις συλλογές του με σιγουριά, όπως ο κάστορας τη φωλιά του, σαν φράγμα κόντρα στο ρεύμα, στην ανία και στον χρόνο, κλαδί το κλαδί. «Ανέκαθεν με ενδιέφερε η διαχρονικότητα, το να δημιουργείς σήμερα κάτι που μπορεί να φορεθεί σε 10-20 χρόνια, όπως ακριβώς συνέβαινε με τα ρούχα του Yves Saint Laurent», τονίζει. «Θέλω να κατανοήσω τη γυναίκα που έχω απέναντί μου, την ταυτότητά της, και να τη βοηθήσω να εξελιχθεί στην καλύτερη εκδοχή της. Αποστολή μου είναι να κάνω τους ανθρώπους καλύτερους. Αν το πετύχω, τότε ο σκοπός μου έχει επιτευχθεί».

Η εκδοχή της κομψότητας την οποία προτείνει ο Erdem είναι κάπως συντηρητική έως και ρετρό, θα μπορούσε να πει κανείς. Φέρνω στη μνήμη μου ένα μαγικό φόρεμα από την καλοκαιρινή συλλογή του για το 2015, το οποίο συμπεριέλαβα στην έκθεση Haute-à-Porter που επιμελήθηκα και παρουσιάστηκε το 2016 στο Modemuseum Hasselt του Βελγίου. Ήταν ένα αξεπέραστο δείγμα χειροποίητης διακόσμησης εμπνευσμένης από τη φύση, μια δημιουργία από δαντέλα με καθαρές βικτωριανές αναφορές, πιστό στο πνεύμα της ορθότητας που χαρακτηρίζει τον οίκο Erdem. Τα εντυπωσιακά κεντημένα φύλλα κισσού σε ολόκληρη την επιφάνειά του έδιναν την εντύπωση πως το μοντέλο βρισκόταν καταμεσής ενός κήπου. «Για μένα η πραγματική ελευθερία έρχεται όταν βρίσκομαι στην κρατική βιβλιοθήκη και μελετώ σπάνια βιβλία ή στο γραφείο μου ζωγραφίζοντας και προσπαθώντας να σκεφτώ ποια θα είναι η επόμενη ηρωίδα μου και πώς θα εξελιχθεί μέσα από μια συλλογή ρούχων», με ενημερώνει. «Ζω με την αίσθηση πως όλα όσα έχω καταφέρει μπορούν ανά πάσα στιγμή να γίνουν καπνός. Αν έλεγα το αντίθετο, θα ήταν ψέμα. Όμως, οφείλω να συνεχίσω με θετική σκέψη, επιτρέποντας στη φαντασία μου να με ταξιδεύει σε άλλους κόσμους, πιο όμορφους από τον δικό μας. Ποια είναι η γυναίκα που θα με σαγηνεύσει την επόμενη φορά; Μήπως η Tina Modotti με τις υπέροχες φωτογραφίες της στο Μεξικό; Ή η Stella και η Fanny, γυναίκες γεννημένες σε λάθος σώματα; Ποιος ξέρει; Γι’ αυτόν τον χειμώνα πάντως εμπνεύστηκα από τη Margot Fonteyn, από την αυστηρότητα και την πειθαρχία της μέχρι το τέλος της καριέρας της – ακόμα και όταν προσπαθούσε να φτάσει τη σβελτάδα ενός νεαρότερου παρτενέρ, με τα πόδια της να αιμορραγούν, κατάφερνε να παραμένει αιθέρια και ποιητική. Γενικά με συγκλονίζει η εικόνα μιας κλασικής χορεύτριας που, ενώ έχει τελειώσει η παράσταση, βγαίνει από την πίσω πόρτα του θεάτρου φορώντας τα δικά της ρούχα. Όπως επίσης με συγκινούν όσα συμβαίνουν πίσω από τις βελούδινες κουρτίνες μέχρι οι χορευτές να πάρουν τις θέσεις τους για να ξεκινήσει η παράσταση. Υπάρχει μια ένταση που με γοητεύει στον μέγιστο βαθμό».

Με τόσο υπέροχες δημιουργίες στο ενεργητικό του, αναρωτιέμαι πού οφείλεται αυτή η αίσθηση της κομψότητας που τον διακρίνει, ποια είναι η βασική πηγή έμπνευσής του. «Η μητέρα μου. Έρχεται στον νου μου χωρίς ίχνος μακιγιάζ, μόνο με ένα κόκκινο κραγιόν Yves Saint Laurent και δύο σταγόνες αρώματος Shalimar, φορώντας λευκό πουκάμισο και ψηλόμεσο τζιν. Ήταν εξαιρετικά casual και συνάμα αβίαστα κομψή», απαντά, επιβεβαιώνοντας τον κανόνα που θέλει σχεδόν όλους τους σχεδιαστές να έχουν ως πρωταρχική αναφορά τη δική τους μητέρα. Μου αποκαλύπτει επίσης ότι πολύ σοβαρή επιρροή υπήρξε για τον ίδιο ο Alfred Hitchcock, ο οποίος ξεκινούσε τις ταινίες του με την κάμερα εστιασμένη στον λαιμό της ηρωίδας του, ντυμένης με κοστούμια φτιαγμένα για να τονίζουν το συγκεκριμένο σημείο. «Πόσο εκπληκτικό είναι αυτό, αλήθεια! Μια καλοφτιαγμένη λαιμόκοψη αρκεί για να με ενθουσιάσει, αφού τα πάντα κρίνονται στη λεπτομέρεια», αναφωνεί.

Η νέα του συλλογή δεν αφήνει κανένα περιθώριο αμφιβολίας για το ότι ο Erdem είναι ένας άψογος δραματουργός που αναπνέει για τη στιγμή που το κοινό έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με το έργο του. Το βίωμα του πρόσφατου εγκλεισμού λόγω της πανδημίας εξελίχθηκε γι’ αυτόν σε κίνητρο για μια αφηγηματική κολεξιόν, εμπνευσμένη όπως είπαμε από τις χορεύτριες του κλασικού μπαλέτου, μια γκαρνταρόμπα για επάνω και κάτω από τη σκηνή, καθώς και για το μεσοδιάστημα της πρόβας και της παράστασης. «Φλέρταρα με την ιδέα του μπαλέτου για καιρό, αν και με φόβιζε κάπως το ότι ενέπνευσε πολλούς σχεδιαστές. Τελικά αποφάσισα να επικεντρωθώ σε μία μόνο πτυχή του, όπως παρουσιάζεται στην ταινία του Ηerbert Ross Turning Point, με την οποία είχα εμμονή ως παιδί. Πρόκειται για τον αγώνα μιας χορεύτριας να ενταχθεί σε μια ομάδα μπαλέτου. Μου αρέσει επίσης το φιλμ Τα κόκκινα παπούτσια. Ξεκινώντας να δουλεύω τη συλλογή, λοιπόν, έφερα στον νου μου μια εμπειρία μου πριν από τρία χρόνια, όταν είχα την τύχη να συνεργαστώ με το Royal Ballet, σχεδιάζοντας τα κοστούμια για μια του παράσταση. Ήμουν συνεχώς παρών στις πρόβες, στο πλάι του μεγάλου χορογράφου Christopher Wheeldon, ο οποίος κάποια στιγμή γύρισε και μου είπε: “Νομίζω ότι αυτό που κάνεις είναι εκπληκτικό, αλλά πιστεύω πως είναι σημαντικό να μη βασιστούμε σε καμία προηγούμενη αναφορά”. Αποφάσισα να ακολουθήσω τη συμβουλή του και άφησα στην άκρη την ταινία, ξεκινώντας την ιδέα από την αρχή, κάτι πραγματικά απελευθερωτικό. Ξέχασα τους χαρακτήρες και ασχολήθηκα με το σώμα, τόσο το ανδρικό όσο και το γυναικείο. Αφοσιώθηκα στην προσωπικότητα της Margot Fonteyn, που ενώ στην προσωπική της ζωή είχε μια τέλεια εικόνα με ρούχα υψηλής ραπτικής Christian Dior ραμμένα πάνω στο δικό της σώμα, στις φωτογραφίες από πρόβες με τον Rudolf Nureyev παρουσιάζεται εντελώς αφημένη, αμακιγιάριστη και με τα μαλλιά ακατάστατα. Με γοήτευσε αυτή η αντίφαση, όπως επίσης η διαφορά ηλικίας των δύο χορευτών – αυτός μόλις 23, εκείνη 43 ετών, με εμφανή τα σημάδια της παρακμής επάνω της».

Για τον Erdem το σώμα είναι η αφετηρία για οτιδήποτε μεγαλοπρεπές. Εξίσου ουσιαστική είναι η μελέτη του, η αποδοχή του, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο μπορείς να εφαρμόσεις πάνω του ιδέες που το ανάγουν σε γλυπτό. Πρόσφατα ασχολήθηκε και με το inclusive sizing. «Ο λόγος που άργησα τόσο πολύ ήταν επειδή χρειαζόμουν χρόνο για να κατανοήσω το σώμα και την τεχνική που απαιτείται για να ντυθεί με τον καλύτερο τρόπο. Απεχθάνομαι την ιδέα να κάνω κάτι μόνο και μόνο για να είμαι πολιτικά ορθός. Με ενδιαφέρει η ουσία. Είναι σημαντικό για μένα να μπορώ να ντύσω μια μερίδα του πληθυσμού που δεν ήμουν μέχρι τώρα σε θέση να το κάνω. Και αυτό συνέβη γιατί οι ίδιοι οι πελάτες μου είναι πια διαφορετικοί».

Παρατηρώντας το αποτέλεσμα της τρέχουσας δουλειάς του και αναλογιζόμενος σε τι συνθήκες παρήχθη, σκέφτομαι πως τελικά, αν είσαι δημιουργικός άνθρωπος, ακόμα και ο χρόνος που βρίσκεσαι σε αναγκαστική απραξία σε βοηθά να εξελιχθείς. Και καθώς η συζήτηση φτάνει στο τέλος της, του ζητώ να μου πει πώς βιώνει συναισθηματικά τη δουλειά του. «Κάθε νέα μου συλλογή είναι σαν να διαβάζω ένα βιβλίο. Βυθίζομαι σε αυτό ολοκληρωτικά. Όταν τελειώσω, απλώς προχωράω στο επόμενο, πάντα με την ίδια δίψα και περιέργεια».