Η προβολή του ντοκιμαντέρ 9:30 του σκηνοθέτη Κωνσταντίνου Βενετόπουλου, το οποίο εισχωρεί στην επίθεση με βιτριόλι κατά της Ιωάννας Παλιοσπύρου, καταγράφοντας την ανάκαμψή της, έχει μόλις τελειώσει και το κοινό στην αίθουσα του 27ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης έχει ξεσπάσει σε χειροκροτήματα. Η Ιωάννα και ο Κωνσταντίνος ανεβαίνουν στη σκηνή για να μιλήσουν για το ντοκιμαντέρ και να δεχθούν ερωτήσεις από το κοινό. Η Ιωάννα φοράει ένα εντυπωσιακό εφαρμοστό γαλάζιο μάξι φόρεμα και ένα χρυσό κολιέ – «νομίζω ότι μπορεί να είμαι λίγο overdressed», μου είχε πει χαμογελώντας πριν από την έναρξη της προβολής, μόνο για να βγάλω το παλτό μου και να της δείξω το δικό μου look, λέγοντάς της γελώντας: «Μην ανησυχείς, δεν είσαι η μόνη εδώ που αγαπάς τόσο τη μόδα». Μια κυρία πήρε το μικρόφωνο και, συγκινημένη, είπε στην Ιωάννα ότι είναι η προσωπική της ηρωίδα, ενώ απευθυνόμενη στον Κωνσταντίνο ανέφερε πως το ντοκιμαντέρ θα έπρεπε να προβάλλεται στα σχολεία και σε δομές για θύματα κακοποίησης. Ένας άλλος θεατής πλησίασε αργότερα την Ιωάννα και, βουρκωμένος, την ευχαρίστησε γιατί τον έκανε να θυμηθεί ένα πολύ αγαπημένο του πρόσωπο που είχε αντίστοιχη δύναμη και έφυγε από τη ζωή πριν από κάποια χρόνια. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξής μας, η Ιωάννα μού εκμυστηρεύτηκε ότι την πλησίασε και μια νέα γυναίκα που είχε πέσει θύμα κακοποίησης και η ιστορία της τής έδωσε κουράγιο να διαχειριστεί το δικό της τραύμα.
Όταν ανέβηκες στη σκηνή, αφού είχες δει κι εσύ το ντοκιμαντέρ για πρώτη φορά σε μεγάλη οθόνη, μας είπες ότι φοβήθηκες πως ίσως είναι ένα βαρύ θέμα με δύσκολες εικόνες για κάποιους, αλλά για σένα λειτουργεί θεραπευτικά.
Είναι σκληρό ακόμα και για μένα – υπήρχαν σκηνές που το στομάχι μου σφίχτηκε, κάτι που σημαίνει ότι ίσως είναι ένας τρόπος άμυνας του εαυτού μου, ότι έχω αποστασιοποιηθεί για ψυχολογικούς λόγους και είναι σαν να βλέπω τι συμβαίνει σε κάποιον άλλον. Σκεφτόμουν αν τα έχω περάσει εγώ όντως όλα αυτά ή τα έχω ονειρευτεί. Ήταν σαν να έβλεπα μια εκδοχή του εαυτού μου που κι εμένα με στενοχωρεί, λυπάμαι αυτό το κορίτσι, θυμώνω γι’ αυτό που της έχει συμβεί, αλλά πρόκειται για μένα. Από την άλλη, εδώ και πέντε χρόνια έχω μιλήσει πολύ για την ιστορία μου και πολλοί νομίζουν ότι με δυσκολεύει ή έχω κουραστεί, αλλά για μένα λειτουργεί θεραπευτικά, επειδή νιώθω ότι υπερασπίζομαι τον εαυτό μου, ότι μιλάω για ένα κομμάτι μου που ψάχνει να βρει την ηθική δικαιοσύνη.
Παρατήρησα τη διαφορά στα χέρια σου στο ντοκιμαντέρ σε σχέση με το πώς κρατούσες το μικρόφωνο όταν ανέβηκες στη σκηνή. Στα γυρίσματα ήταν σαν να έκρυβες τα δάχτυλά σου, ενώ τώρα σε κάθε σου κίνηση χρησιμοποιείς εμφατικά τα χέρια σου, ελεύθερα.
Στα γυρίσματα υπήρχε αμηχανία για το ότι εκτίθεμαι. Ήθελα να το κάνω, αλλά σκεφτόμουν τι θα νιώσει όποιος το δει, γιατί δεν είναι πρόθεσή μου να προκαλέσω αρνητικά συναισθήματα, αλλά να δει ο κόσμος τη δυσκολία και τη μάχη και στο τέλος να του μείνει η ελπίδα. Ο Κωνσταντίνος έχει αποδώσει την ουσία της ιστορίας μου με τη δική του καλλιτεχνική ματιά, με λίγο σκληρό τρόπο αναγκαστικά, αλλά αληθινό. Ο στόχος και των δυο μας είναι να περάσει το μήνυμα της νίκης και να αγαπήσουμε αυτό που είμαστε.
Το ντοκιμαντέρ είναι ένας τρόπος να ταξιδέψει ακόμη πιο μακριά η ιστορία σου, καθώς υπάρχουν προοπτικές να προβληθεί και σε φεστιβάλ στο εξωτερικό, σωστά;
Ναι, το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης είναι η αρχή, μια καλή βάση για να βγει η ιστορία και έξω από τα σύνορα της χώρας μας. Εύχομαι να φτάσει πολύ ψηλά και πολύ μακριά, αλλά κυρίως να φτάσει στις καρδιές όσων το χρειάζονται. Ακόμα και έναν άνθρωπο να έχει βοηθήσει η ιστορία μου, είναι νίκη, είναι παρήγορο.
Λες ότι δεν θέλεις να προκαλέσεις αρνητικά συναισθήματα σε κανέναν, αλλά γιατί να μας σοκάρουν ακόμα εικόνες από πρόσωπα και σώματα ανθρώπων που ζουν δίπλα μας; Όλοι κάτω από τον ίδιο ήλιο αναπνέουμε.
Εγώ νιώθω υπερήφανη αν έχω συμβάλει στην εξοικείωσή μας με αυτό που δεν είναι συνηθισμένο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μας δημιουργεί ακόμη φόβο ή άβολα συναισθήματα. Όταν κυκλοφορούσα με τη μάσκα ή όταν την έβγαλα, δεν ήθελα να φοβάται όποιος με βλέπει. Συνήθως μας φοβίζει το άγνωστο, γιατί δεν ξέρουμε πώς να το ερμηνεύσουμε, οπότε μιλούσα συχνά δημόσια και εξηγούσα την κατάστασή μου για να το κάνω οικείο. Ήθελα να πω «κοιτάξτε, έχω αυτή την όψη, γιατί μου έχει συμβεί αυτό και δεν χρειάζεται να σας τρομάζει ούτε να με κοιτάτε περίεργα στον δρόμο. Μπορείτε να με πλησιάσετε, να μου μιλήσετε, να με ακουμπήσετε, θέλω να με ακουμπήσετε, να το αισθανθείτε, να το καταλάβετε, για να φτάσουμε να σας είναι έως και αδιάφορο, να μην το βλέπετε καν, να μην το σκέφτεστε». Αυτό είναι κατάκτηση. Έχω περάσει από τα στάδια της ντροπής, των ενοχών, του φόβου, όμως από ένα σημείο και μετά δεν έχεις λόγο να κρύβεσαι, όχι σε βαθμό που να σε περιορίζει. Είναι ωραίο να με βλέπει ο κόσμος και να καταλαβαίνει ότι η Ιωάννα δεν είναι εξωγήινη ούτε κατάφερε το ακατόρθωτο. Θέλω να καταλάβει όποιος το χρειάζεται ότι, όπως εγώ, αν ζητήσει βοήθεια και βάλει τα δυνατά του, μπορεί να καταφέρει αυτό που φαντάζει αδύνατο.
Έχουμε διαβάσει και καυστικά σχόλια για το πόσο συχνά εμφανίζεσαι δημόσια, γιατί στο μυαλό μας το θύμα, ειδικά αν είναι γυναίκα, πρέπει να είναι ταπεινό και με χαμηλό προφίλ.
Πετυχαίνεις και τη συγκυρία, γιατί χθες έλαβα ένα μήνυμα από κάποια που μου είπε ότι φτάνει πια με τη δημοσιότητα και ότι, αν είχα την επιλογή να γυρίσω στην παλιά Ιωάννα, δεν θα το έκανα, και να παραδεχτώ ότι το απολαμβάνω όλο αυτό τώρα. Έχω 90% αναπηρία, μου λείπει ένα μέλος –το αυτί μου–, δεν έχω δέρμα, δεν κλείνει το βλέφαρό μου, δεν μπορώ να στρίψω τον λαιμό μου, δεν μπορώ να βγω στον ήλιο, δεν έχω ιδρωτοποιούς αδένες και πολλά ακόμα, αλλά είμαι χαρούμενη επειδή έχω αποκτήσει δημοσιότητα; Εντέλει, μου ζήτησε συγγνώμη και ότι δεν τα ήξερε όλα αυτά, αλλά τα έχω πει άπειρες φορές.
Μου ανέφερες και σχόλια για τις εμφανίσεις σου με καπέλο στη δίκη από άτομα που θεωρούσαν ότι σε ενδιαφέρει η εμφάνισή σου, ενώ εσύ απαντούσες ότι έτσι προστατεύεσαι από τον ήλιο. Γιατί θα ήταν κακό αν απλώς το φορούσες για στιλ; Γιατί να το θεωρούμε μεμπτό ως ματαιόδοξο; Γιατί είναι, επίσης, μεμπτό το να αξιοποιείς τη δημοσιότητα και για επαγγελματικές ευκαιρίες, πέρα από το να βοηθάς τον κόσμο;
Κάθε θύμα διαχειρίζεται την κατάσταση όπως θα το κάνει να νιώσει καλύτερα, δεν υπάρχουν πρέπει και κανόνες. Αν του δίνει δύναμη να είναι στη δημοσιότητα και να λαμβάνει μηνύματα αισιοδοξίας και αγάπης, εμένα μου φαίνεται προτιμότερο από το να είναι κλεισμένο κάπου και να υποφέρει από κατάθλιψη. Έχω δεχτεί προτάσεις για εκπομπές στην τηλεόραση ή για να πολιτευτώ και δεν ανταποκρίθηκα, γιατί δεν ήθελα. Δεν είναι αυτοσκοπός μου η δημοσιότητα και τη διαχειρίζομαι για κοινωνικούς λόγους, αλλά και κάποιους βιοποριστικούς, κάτι που δεν είναι αθέμιτο.
Μιλώντας για κοινωνικούς λόγους, έχεις ιδρύσει και το Ioanna Paliospirou Foundation για εγκαυματίες.
Εμένα η δημοσιότητα με βοήθησε, γιατί μου ήρθε πολλή βοήθεια και βρήκα απαντήσεις και λύσεις που θεώρησα ότι είναι καλό να συγκεντρωθούν κάτω από μια ομπρέλα για όσους τις χρειαστούν μετά από μένα. Το όνειρό μου είναι να δημιουργηθεί ένας μικρός χώρος που να μπορεί να φιλοξενεί εγκαυματίες για ένα διάστημα, να τους επανεκπαιδεύει για να μάθουν να διαχειρίζονται μια διαφορετική καθημερινότητα, να δημιουργεί δίκτυα επικοινωνίας και αλληλοϋποστήριξης για να μη νιώθουν μοναξιά. Εγώ θυμάμαι τη μοναξιά όταν έψαχνα απεγνωσμένα κάποιον για να του λέω ότι με τραβάει το δέρμα μου και να ξέρει ακριβώς τι εννοώ. Η διαδρομή της αποκατάστασης για τους εγκαυματίες διαρκεί εφ’ όρου ζωής.
Μια και είπαμε πριν για το καπέλο και το στιλ, είναι εμφανές ότι αγαπάς τη μόδα. Μίλα μου για τη σημασία που έχει για σένα και κατά πόσο λειτουργεί και ως πλατφόρμα για σημαντικά μηνύματα ή αν είναι απλώς κάτι επιφανειακό.
Η μόδα είναι τέχνη και η τέχνη βοηθάει να επικοινωνείς, να δημιουργείς, να αφήνεις τη φαντασία σου ελεύθερη – και η φαντασία πηγαίνει μαζί με την ελπίδα. Ανέκαθεν η μόδα μού έφτιαχνε τη διάθεση και μου ανέβαζε την αυτοπεποίθηση. Έχω έντονα στο μυαλό την αίσθηση, πριν από την επίθεση, του να σηκώνομαι κάθε πρωί και να διαλέγω τι θα φορέσω, τι σκουλαρίκια θα βάλω – έχω να φορέσω σκουλαρίκια πέντε χρόνια και μου λείπουν πάρα πολύ. Η μόδα με έκανε να νιώθω ότι περιποιούμαι τον εαυτό μου και ότι τον αγαπάω. Η μόδα είναι το πώς μου αρέσει να βλέπω τον εαυτό μου, και αυτό δεν άλλαξε ούτε μετά την επίθεση. Όταν μου έφτιαχνε τις μάσκες η Μαρία Νικολάου, επειδή έπρεπε να τις αλλάζω συχνά, κάποια στιγμή μού έφτιαξε και μία με γκλίτερ. Οπότε η μόδα για μένα δεν είναι επιφανειακή, αλλά περνάει μηνύματα που φτάνουν στις καρδιές κάποιων ανθρώπων, δίνοντάς τους διέξοδο ή και κατευθύνσεις. Και αυτό είναι ανεκτίμητο.
Για το ντοκιμαντέρ αφέθηκες πλήρως στο όραμα του Κωνσταντίνου χωρίς παρεμβάσεις, ενώ, παρακολουθώντας σε στη φωτογράφισή μας, με εντυπωσίασε η εμπιστοσύνη που έδειχνες σε όλους μας, χωρίς να προσπαθείς να ελέγξεις το αποτέλεσμα.
Δεν έχω κόμπλεξ με την εμφάνιση και την εικόνα μου, έχω δείξει όλα τα τρωτά μου σημεία, έχοντας πάρει τον φόβο μου από το χέρι. Δεν γνωρίζω τα πάντα, οπότε αφήνομαι στους ειδικούς και τους εμπιστεύομαι. Το απολαμβάνω και το δοκιμάζω, ακόμη κι αν υπάρχει ρίσκο. Ξεκινάω πάντα από την εμπιστοσύνη, δεν είμαι καχύποπτη από χαρακτήρα και δεν άλλαξε αυτό ούτε μετά την επίθεση.
Εγώ αυτό ξεχωρίζω σε εσένα· όχι απλώς τη θέλησή σου για ζωή, αλλά τη θέλησή σου για μια γεμάτη ζωή, γιατί θα μπορούσες να θέλεις απλώς να επιβιώσεις και να έχεις γίνει καχύποπτη και φοβική – και δεν θα είχε να σου πει και κανείς τίποτα γι’ αυτό.
Είναι θέμα επιλογής. Μπορείς να γεμίσεις με θυμό, μίσος, καχυποψία, να κλειστείς και να ρίχνεις ευθύνες στους άλλους. Εγώ δεν έμεινα στον άνθρωπο που μου επιτέθηκε, αλλά πήρα το μήνυμα από εκατομμύρια άλλους που με υποστήριξαν και είπα ότι υπάρχει καλοσύνη στον κόσμο. Αν ζητήσεις βοήθεια, οι περισσότεροι θα σου δώσουν το χέρι, κι εγώ ποντάρω και επενδύω σε αυτούς. Οι άνθρωποι που συσπειρώθηκαν γύρω μου ύψωσαν ένα τείχος και κράτησαν τον θυμό απέξω, μου έλεγαν συνέχεια ότι έχω δίκιο, ότι με αγαπάνε και ότι θα είναι στο πλάι μου. Πώς να θυμώσεις μετά;
Έχει νόημα η συγγνώμη για σένα;
Έχει τεράστια σημασία για ένα θύμα και την οικογένειά του να νιώσουν ότι έχουν βρει τη δικαίωση, γιατί ελαφραίνει το βάρος που κουβαλάνε. Το ότι δεν μας έχει πλησιάσει η οικογένεια της Έφης Κακαράντζουλα είναι ένα μοτίβο που το βλέπω συχνά σε τέτοιες περιπτώσεις, μια ανθρώπινη αδυναμία που συμβαίνει για λόγους που αξίζουν επιστημονικής και ψυχολογικής ανάλυσης. Είναι δύσκολο για μια οικογένεια να παραδεχτεί ότι έχει μεγαλώσει έναν κοινωνιοπαθή ή έναν εγκληματία ή ότι δεν έχει δει τα σημάδια, γιατί αυτό σημαίνει ότι δεν έχει κάνει καλά κάτι η ίδια η οικογένεια και τους είναι δύσκολο να σηκώσουν το βάρος της ευθύνης. Εμένα όλοι μού έδωσαν δίκιο και το μόνο που θα ήθελα είναι να έχουν ακούσει συγγνώμη οι γονείς μου από τους δικούς της.
Στο ντοκιμαντέρ είπες ότι ο ψυχίατρός σου σε παρότρυνε να οριοθετείς το ξέσπασμα σε πέντε λεπτά τη μέρα, προκειμένου να μη βουλιάξεις μέσα σε ό,τι βίωνες.
Είναι εύκολο και δίκαιο σε κάποιες περιπτώσεις να θυματοποιούμαστε, αλλά δεν θα μας βγάλει πουθενά αν βουλιάξουμε. Θα μπορούσα να το κάνω, αλλά δεν θα μου φέρει πίσω τα όνειρά μου. Θα ουρλιάξεις, θα πέσεις στο πάτωμα, θα νιώσεις όλο τον πόνο, αλλά κάποια στιγμή θα σηκωθείς και θα πεις: «Ξέσπασα και τώρα πρέπει να βρω τις λύσεις και δεν δέχομαι ότι δεν υπάρχουν. Δέχομαι ότι δεν γνωρίζω ποιες είναι και πρέπει να τις βρω».
«Δεν θα μου φέρουν πίσω τα όνειρά μου»… Θέλεις να μιλήσουμε γι’ αυτό;
Είχα κι έχω τα ίδια όνειρα, απλώς τα έχω μετατοπίσει χρονικά και τα έχω βάλει σε άλλες βάσεις, όμως σίγουρα η επίθεση άλλαξε την πορεία που ονειρευόμουν και πάνω στην οποία είχα κοπιάσει για πολλά χρόνια, επαγγελματικά και προσωπικά. Η προσαρμοστικότητα είναι το κλειδί. Στην πρώτη συνάντηση με τον ψυχίατρό μου, με ρώτησε τα βασικά: αν κοιμάμαι, αν έχω εφιάλτες, αν κλαίω. Όταν με ρώτησε τι μου έχει λείψει περισσότερο, με διέλυσε. Μετά από τρεις μήνες στο νοσοκομείο, μου είχε λείψει να πάω μια βόλτα στη θάλασσα, να βγαίνω με τους φίλους μου, να βάφομαι, τελείως χαζά πράγματα.
Ιωάννα, δεν είναι χαζά.
Δεν μπόρεσα ποτέ να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση, απλώς έβαλα τα κλάματα. Τώρα, είναι σαν να με ρωτάς κάτι αντίστοιχο. Έχω πετύχει να καταφέρω αρκετά, αλλά τα κάνω πια με άλλο τρόπο, όπως οι διακοπές σε νησί – πηγαίνω, αλλά προστατεύομαι διαφορετικά, με άλλα ρούχα και μαγιό, και θα καθίσω στον ήλιο πέντε λεπτά, ενώ θέλω μία ώρα. Για μένα το πιο βαρύ είναι ότι δεν είναι επιλογή μου αυτή η ζωή στο εκατό τοις εκατό, δεν είναι δικό μου δημιούργημα στο σύνολό της, έχει βάλει και κάποιος άλλος το χέρι του. Αυτό πονάει περισσότερο – δεν έχει να κάνει με το αν έχω κερδίσει ή χάσει πράγματα, αλλά με το ότι δεν είναι δικά μου όλα αυτά. Βρήκα, όμως, τρόπους να προσαρμόσω τα όνειρά μου και να συνεχίσω τη ζωή μου, χωρίς να νιώθω ότι δεν έχει νόημα. Και να αγαπήσω το άλλο από αυτό που ήμουν.
Είχες γενέθλια πρόσφατα και είπες ότι είσαι ευγνώμων που μεγαλώνεις με όμορφη και ζεστή καρδιά, και ότι θέλεις να αξιοποιήσεις τη δεύτερη ευκαιρία που σου δόθηκε.
Αυτό το έγραψα γιατί άνθρωποι που με αγαπούν και θέλουν να με προστατεύσουν, θέλουν να με κατεβάσουν από το συννεφάκι μου, αλλά δεν είναι έτσι. Το ότι έχω καταφέρει να διαφυλάξω όλο αυτόν τον ρομαντισμό, να διαφυλάξω τη χαρά μου για τη ζωή και την εμπιστοσύνη μου για τους ανθρώπους, πράγμα καθόλου αυτονόητο, είναι σημαντικό για μένα. Καταλαβαίνω, όμως, ότι ίσως η αλήθεια να βρίσκεται κάπου στη μέση. Ακόμα και μετά την επίθεση έλεγα ότι όποιος με πλησιάσει, θα σεβαστεί το βίωμά μου και δεν θα προσπαθήσει να με εκμεταλλευτεί, να με κοροϊδέψει ή να με προσβάλει. Έχουν συμβεί όλα αυτά και προσπαθώ ακόμα να βρω την ισορροπία μου. Σημασία όμως έχει ότι μεγαλώνω καλά και θέλω να αξιοποιήσω αυτή τη δεύτερη ευκαιρία, για να γίνομαι καλύτερη και να μη χάνω το χαμόγελό μου. Το μεγαλύτερο ατού μου είναι ότι δεν χάνω ποτέ την ελπίδα μου και πιστεύω ότι κάπου παρακάτω υπάρχει το καλύτερο. Κι επειδή έχω αυτή την προοπτική, βρίσκω τη δύναμη να κάνω βήματα παραπέρα.
