Έχουν περάσει σχεδόν 20 χρόνια από την πρώτη φορά που συναντήθηκαν. Ο Δημήτρης Μοθωναίος, έχοντας μόλις αποφοιτήσει από τη σχολή, ανέλαβε έναν μικρό ρόλο στην τηλεοπτική σειρά Η τελευταία παράσταση, για τη ζωή της Έλλης Λαμπέτη. Η Μαρίνα Καλογήρου κρατούσε τον ρόλο της σπουδαίας ηθοποιού. Αν και δεν μοιράζονταν πολλές κοινές σκηνές, ένιωθαν μια ιδιαίτερη ενέργεια να τους περιβάλλει, μια μεταφυσική σύνδεση, αδικαιολόγητη για το πόσο λίγο γνωρίζονταν. Τον περασμένο Ιούλιο η Μαρίνα αποκάλυψε σε τηλεοπτική συνέντευξή της τη σεξουαλική κακοποίηση που υπέστη ως παιδί και έφηβη από άνδρες του οικογενειακού της περιβάλλοντος. Ο Δημήτρης είχε βρει το θάρρος να κάνει το ίδιο σε δική του συνέντευξη πριν από τέσσερα χρόνια. Είχε κι εκείνος υποστεί σεξουαλική κακοποίηση ως ανήλικος, επίσης από πρόσωπο του συγγενικού του περιβάλλοντος. Τα μηνύματα που έλαβαν μετά τις συνεντεύξεις τους ήταν χιλιάδες – άγνωστοι σε εκείνους άνθρωποι βρήκαν καταφύγιο να εξομολογηθούν τις δικές τους ιστορίες κακοποίησης ως παιδιά, όλες με κοινό παρονομαστή τη σεξουαλική βία από οικογενειακό πρόσωπο. Οι περισσότεροι διευκρίνιζαν πως δεν το έχουν πει ποτέ, πουθενά.
«Είδα την εξομολόγηση της Μαρίνας και της τηλεφώνησα αμέσως. Διαπιστώσαμε πως ο αριθμός των μηνυμάτων που λάβαμε ήταν τεράστιος και πως όλο αυτό έχει ξεφύγει πια από μια “προσωπική υπόθεση”. Μου είπε πως ήταν αποφασισμένη να κάνει κάτι και της απάντησα πως θα είμαστε μαζί σε αυτό», μου λέει ο Δημήτρης, ο οποίος είχε ήδη κάνει την αρχή σε συνεργασία με Μη Κερδοσκοπικό Σωματείο, προβαίνοντας σε κάποιες πρώτες δράσεις για την κινητοποίηση των Αρχών στην αντιμετώπιση της παιδικής κακοποίησης. «Δυστυχώς, υπάρχει μεγάλη ντροπή. Τα παιδιά δεν μπορούν εύκολα να μιλήσουν μέσα στο σπίτι, γιατί οι θύτες τα εκφοβίζουν, τους δημιουργούν ενοχές ή συνεξάρτηση. Αν καταφέρουν να μιλήσουν, από την άλλη, επανατραυματίζονται λέγοντας τις ιστορίες τους ξανά και ξανά, γιατί τα πρωτόκολλα διαχείρισης αυτών των περιστατικών υστερούν. Ένα βασικό κλειδί σε αυτό είναι η εκπαίδευση· παντού, στα σχολεία, στους γονείς, στους εκπαιδευτικούς. Αυτές οι αλλαγές πρέπει να γίνουν και θα γίνουν στο πλαίσιο της Οργάνωσης», εξηγεί η Μαρίνα.
Η Οργάνωση στην οποία αναφέρεται είναι «Το Θάρρος», η επόμενη μέρα στο ζήτημα της σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών. Είναι η φωτεινή πλευρά του σκοτεινού αυτού δρόμου στον οποίον έχουν βρεθεί και βρίσκονται καθημερινά χιλιάδες παιδιά, τα οποία, χωρίς το απαραίτητο έδαφος να μιλήσουν, κουβαλούν το τραύμα σε όλη τους τη ζωή. «Λίγο καιρό μετά τη συνέντευξη, μου τηλεφώνησε η δικηγόρος Μαρία Λαθούρη. Μου είπε ότι μετά τη μαρτυρία μου δεν μπορεί να κάνει τίποτε άλλο παρά να ιδρύσει μια Οργάνωση με αποκλειστικό σκοπό την πρόληψη και την αντιμετώπιση της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης από πρόσωπα στο περιβάλλον εμπιστοσύνης του παιδιού. Με τον Δημήτρη είπαμε πως θα φωτίσουμε μαζί αυτόν τον δρόμο», συνεχίζει η Μαρίνα.
Οι επίσημες καταγραφές δείχνουν πως στη χώρα μας ένα στα πέντε παιδιά κακοποιείται σεξουαλικά. «Οι ελλείψεις είναι πάρα πολλές. Δεν υπάρχει έγκυρο σύστημα καταγραφής των περιστατικών και έτσι κανείς δεν μπορεί να πει με ακρίβεια πόσα είναι. Εμάς μας έστειλαν τόσοι άνθρωποι που δεν έχουν μιλήσει ποτέ γι’ αυτό που τους συνέβη, γεγονός που υποδεικνύει ότι δεν μπορεί να είναι μόνο ένα στα πέντε. Είναι σαν κάποιος από φόβο ή άλλους λόγους να μη θέλει να έχουμε στα χέρια μας τα απτά στοιχεία», αναφέρει ο Δημήτρης. Οι προσωπικές τους ιστορίες, η απώλεια της παιδικής αθωότητας και το τραύμα γίνονται σήμερα ο «φάρος» που δίνει θάρρος στον δρόμο της αλήθειας, το μόνο εργαλείο αλλαγής αν θέλουμε να δουλέψουμε προς την αποδυνάμωση της παιδεραστίας. «Εμείς γνωρίζουμε βιωματικά τι χρειάζεται μια Οργάνωση για να καταφέρει να αντιμετωπίσει το φαινόμενο. Ξέρουμε τις άμυνες που χτίζει το θύμα, γιατί δυσκολεύεται να μιλήσει, το παιχνίδι εξουσίας που παίζει ο θύτης. Εγώ μίλησα για την ιστορία μου και είπαν: “Πώς γίνεται να κακοποιήθηκε από τέσσερις διαφορετικούς άνδρες, είναι σενάριο επιστημονικής φαντασίας”. Και όμως γίνεται, αφού μου συνέβη», εξομολογείται η Μαρίνα.
Τους ρωτάω πώς νιώθουν που έχουν φτάσει έως εδώ. Ποια ήταν η διαδρομή και πώς βρήκαν την τόλμη να χρησιμοποιήσουν τη φωνή τους για να καταδείξουν το βάρος που προκαλεί η διαστροφή κάποιων ανθρώπων. «Αυτό που παρατηρώ στη συναναστροφή μου με τη Μαρίνα είναι το κοινό βίωμα, έχουμε τους ίδιους πρώτους φόβους, τις ίδιες πρώτες αντιδράσεις και σκέψεις», εξηγεί ο Δημήτρης. «Είναι οι αυτοματισμοί που γεννώνται στο θύμα. Εγώ δεν θυμόμουν τίποτα, μέχρι που ο θύτης επανέλαβε μια ερωτική προσέγγιση όταν ήμουν ενήλικας. Έτσι κατάλαβα τι είχε συμβεί – η απώθηση είναι συχνό φαινόμενο. Όταν μίλησα δημόσια, ένιωσα ξανά ενοχή. Μάλιστα, από την περιγραφή μου, άτομο του περιβάλλοντός μου κατάλαβε σε ποιον αναφερόμουν και μου είπε ότι του είχε συμβεί το ίδιο από τον ίδιο άνθρωπο. Είναι τραγικές συνειδητοποιήσεις αυτές, αλλά και την ίδια στιγμή δώρα για τη σχέση σου με τη μοναξιά και την ενοχή».
Η Μαρίνα διανύει ένα άλλο μονοπάτι. «Εγώ θυμόμουν ακριβώς τι είχε συμβεί, αλλά πίστευα πως δεν με είχε επηρεάσει, το είχα ωραιοποιήσει. Συνειδητοποίησα τι συνέβη πολύ πρόσφατα, στην ψυχοθεραπεία. Γι’ αυτό και μίλησα δημόσια, δεν το είχα υπολογίσει, αλλά ήξερα ότι δεν μπορώ να κάνω τίποτε άλλο. Όταν βρίσκεις την αλήθεια, προσπαθείς να σπάσεις το σύμπλεγμα των αυτοματισμών και των συναισθημάτων που δημιουργήθηκαν στην πραγματικότητα που ζούσες πριν. Τώρα ξαναβλέπω τα πάντα από την αρχή, πώς είναι να με αγαπάω, πώς είναι να μην έχω ενοχές, πώς είναι να μην κάνω το σεξ όπλο για να πάρω αγάπη», περιγράφει. Αναρωτιέμαι αν βρέθηκαν άνθρωποι να τους πουν «τι το ήθελες τώρα αυτό;». «Οι περισσότεροι», απαντούν αμέσως και οι δύο. «Αν εξαιρέσουμε τα μηνύματα των θυμάτων, οι αντιδράσεις ήταν από ελαφρώς επιφυλακτικές έως επικριτικές», λέει ο Δημήτρης. Φαντάζομαι πως είναι πολλοί εκείνοι που τους συμφέρει η σιωπή. «Αν κάτι χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, είναι οι άνθρωποι που βλέπουν αρνητικά την αποκάλυψη της αλήθειας. Αυτούς πρέπει να τους κοιτάξουμε λίγο πιο προσεκτικά στα μάτια», πιστεύει η Μαρίνα.
Κάποια στιγμή στην κουβέντα μας λέει πως «το τραύμα γίνεται θαύμα». Σκέφτομαι πως ίσως αυτή η λύτρωση θα έρθει για εκείνους μέσα από την Οργάνωση, από την εμπλοκή τους σε μια δράση που νομικά, θεσμικά και εκπαιδευτικά θα παλέψει για να αντιμετωπίσει το φαινόμενο. «Ναι, τη λύτρωση μόνο έτσι την ακουμπάς. Εγώ, για παράδειγμα, δεν έχω περιθώριο νομικής διεκδίκησης, έχει παραγραφεί το έγκλημα», με ενημερώνει ο Δημήτρης. Το ελλιπές νομικό πλαίσιο και η συνθήκη της παραγραφής είναι αναμφίβολα τροχοπέδη για την αντιμετώπιση του φαινομένου, πόσω μάλλον αν σκεφτούμε πως οι έρευνες αποδεικνύουν ότι τα θύματα μιλούν κατά μέσο όρο στα 52 έτη. «Αυτό που με κινητοποίησε προσωπικά είναι το πόσοι άνθρωποι μου έστειλαν πως εγώ που έχω φωνή, πρέπει να μιλήσω και για εκείνους. Νιώθω ένα χρέος απέναντί τους. Το να μιλάς είναι λύτρωση και, όχι, δεν είσαι κατεστραμμένος αν σου έχει συμβεί κάτι τέτοιο, πρέπει να το διαδίδουμε αυτό», τονίζει η Μαρίνα.
Από την πρώτη επαφή και τη σχολική διαπαιδαγώγηση, στην υποστήριξη των ανήλικων και ενήλικων θυμάτων, την παροχή νομικής βοήθειας και τη μέριμνα για την τροποποίηση του ποινικού κώδικα, η ατζέντα της Οργάνωσης που διαμορφώνουν με τη Μαρία Λαθούρη θα αγκαλιάσει όλο το εύρος των δράσεων οι οποίες φιλοδοξούν να φέρουν ουσιαστικές αλλαγές. Παιδοψυχίατροι, ψυχολόγοι, νομικοί και κοινωνικοί λειτουργοί, όλοι όσοι δουλεύουν στην υπό σύσταση Οργάνωση, το κάνουν αφιλοκερδώς, αν και φυσικά η χρηματοδότηση είναι πολύ σημαντική για να επιτευχθούν οι στόχοι. «Απέχουμε πολύ από τον τρόπο που λειτουργούν στην Ευρώπη: στη Σκανδιναβία το “ασφαλές άγγιγμα” διδάσκεται στα παιδιά από το νηπιαγωγείο, στην Κύπρο και στην Αγγλία δεν υπάρχει παραγραφή», εξηγεί ο Δημήτρης. Τα μάτια τους είναι λαμπερά όμως. Όση ώρα μιλάμε, νιώθω πως η ελπίδα είναι επιλογή. Είναι αισιόδοξοι ότι μπορούμε να φτιάξουμε μια κοινωνία που στέκεται δίπλα στα παιδιά της με ευθύνη, να παρατηρούμε με ενσυναίσθηση, να εκπαιδευτούμε όλοι – πολίτες, γονείς, δικαστικοί, αστυνομικοί, καθηγητές. «Αν το σκεφτείς, ίσως είναι εύκολο, πρέπει απλώς να μάθουμε στα παιδιά πού δεν πρέπει να τα αγγίζει κανείς και πώς να μιλήσουν αν αυτό συμβεί. Για τα κακοποιημένα παιδιά η μεγαλύτερη ζημιά, πέρα από την κακοποίηση, είναι το ότι πιστέψαμε πως δεν αξίζουμε την αγάπη. Εγώ τώρα τη μαθαίνω αυτή τη γλώσσα, και ας είναι ξένη», καταλήγει η Μαρίνα και χαμογελάει.
