the-x-file-έχουμε-τα-πνευματικά-δικαιώματα-τη-160890

Δύο γυναίκες συγγραφείς στις ΗΠΑ, οι Ντόν Ντόρλαντ και Σόνια Λάρσον, αλληλομηνύονται επειδή η μια κατηγορεί την άλλη για «λογοκλοπή», ότι της έκλεψε δηλαδή μια πολύ προσωπική ιστορία-την εθελοντική δωρεά ενός νεφρού-για να την μετατρέψει σε νουβέλα και η άλλη θεωρεί ότι την δυσφημεί επειδή αμφισβητεί την συγγραφική της ακεραιότητα. Η υπόθεση περιγράφεται σε ένα εκτενές κομμάτι 10.000 λέξεων του Ρόμπερτ Κόλκερ στο περιοδικό των New York Times με τίτλο «Bad art friend», που θα μπορούσε να είναι ένα βιβλίο από μόνο του. Νωρίτερα μια άλλη γυναίκα κατηγoρούσε την συγγραφέα Κρίστεν Ρουπένιαν ότι εμπνεύστηκε ένα παγκόσμιο μπεστ σέλερ, το διήγημα του περιοδικού New Yorker με τίτλο «Cat Person» που στη συνέχεια κυκλοφόρησε αυτόνομα ως βιβλίο, από ένα δικό της τραυματικό ραντεβού.

Είχε προηγηθεί φυσικά «Ο Αγώνας μου» του Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ, το εξάτομο αυτοβιογραφικό έργο του «Νορβηγού Προυστ» που του στοίχισε έναν γάμο κι έναν θείο εξαιτίας των ωμών εξομολογήσεων του. Και τέλος μόλις προχθές κατατέθηκαν στη χώρα μας ασφαλιστικά μέτρα κατά της τηλεοπτικής σειράς «Σασμός», που βασίζεται σε βιβλίο του Σπύρου Πετρουλάκη, γιατί ο αληθινός γιος της κεντρικής ηρωίδας θεωρεί ότι είναι επικίνδυνη η συνέχισή της αφού θα μπορούσε να πυροδοτήσει ανάφλεξη μίας βεντέτας στην Κρήτη. Παράλληλα διεκδικεί ένα εκ. ευρώ για ηθική βλάβη, προφανώς επειδή δεν συμφωνεί με τον τρόπο που απεικονίζεται η μητέρα του.

Είναι όμως λογοκλοπή όταν ένας συγγραφέας δανείζεται αληθινά περιστατικά από τις ζωές φίλων, συγγενών, ακόμη και τη δική του για να γράψει ένα λογοτεχνικό έργο; Eίναι τελικά το γεγονός καθεαυτό (η δωρεά οργάνου, το κακό ραντεβού, ο εξευτελιστικός θάνατος του μπαμπά και ο νευρικός κλονισμός της συζύγου, η βεντέτα στην Κρήτη) που έχει λογοτεχνική αξία ή τα περιστατικά αποκτούν λογοτεχνικό ενδιαφέρον λόγω του τρόπου διαχείρισής τους από τους συγγραφείς; Πόση λογοτεχνία, αυτοσκηνοθεσία και μυθοπλασία υπάρχει στην ημερολογιακή γραφή; Και τέλος πώς μπορεί κάποιος να διεκδικήσει την πατρότητα της ζωής του, τα πνευματικά δικαιώματα των εμπειριών του; Είναι θεμιτό οι συγγραφείς να αντιμετωπίζονται, έτσι, σαν βαμπίρ που ρουφούν θραύσματα ζωής, για να μπορέσουν να γράψουν;

Η συζήτηση είναι παλιά, έχει μεγάλο ενδιαφέρον και όπως φαίνεται από τα τελευταία αυτά περιστατικά, δεν έχει απαντηθεί ακόμη. Στη λογοτεχνία δεν υπάρχει παρθενογένεση, όλοι οι συγγραφείς εμπνέονται από κάτι που είδαν, διάβασαν, συνέβη στους ίδιους ή τους κοντινούς τους. Το πρόβλημα ξεκινά όταν η εκάστοτε «μούσα» αρχίζει να καθρεφτίζεται μέσα στο έργο και ειδικά όταν συνειδητοποιεί ότι η αντανάκλασή της δεν ταυτίζεται ακριβώς με το είδωλο που έχει η ίδια στο μυαλό της για τον εαυτό της. Αυτή η αναντιστοιχία είναι που προκαλεί τις τριβές, την ένταση ανάμεσα στο δημιουργό και την πηγή έμπνευσης.