Η ψυχική μας υγεία επηρεάζεται από το περιβάλλον μας
Ζούμε σε μια εποχή που προσπαθούμε συνεχώς να βρούμε νόημα και εξηγήσεις για ό,τι μας συμβαίνει. Μέσα σ’ αυτή την αναζήτηση, καταφεύγουμε σε κάθε είδους προτάσεις που υπόσχονται μόνιμη ευεξία. Να κρατάμε ημερολόγιο ευγνωμοσύνης, να κάνουμε πρωινό διαλογισμό, ή να ακολουθήσουμε πιστά την πιο πρόσφατη viral ρουτίνα παραγωγικότητας που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο.
Όλα αυτά ίσως μειώσουν κάπως τα επίπεδα κορτιζόλης, περιορίσουν τη φλεγμονή, μας κάνουν να χαμογελάμε περισσότερο, να είμαστε πιο αποτελεσματικοί και να έχουμε υγιείς σχέσεις. Όμως καμία από αυτές τις πρακτικές δεν λαμβάνει υπόψη τις πραγματικές συνθήκες της ζωής μας. Είτε έχετε μια καλή δουλειά είτε όχι, είτε μπορείτε να πληρώσετε το ενοίκιό σας, είτε έχετε ένα δίκτυο υποστήριξης αρκετά αποτελεσματικό για να αναπτύξετε την καριέρα σας και να εξισορροπήσετε την επαγγελματική και την οικογενειακή σας ζωή χωρίς ενοχές.
Η Sarah Belén Olarte είναι ψυχολόγος, σεξολόγος, καθηγήτρια και εκπαιδευτικός με επιστημονική, φεμινιστική και πολιτική ματιά, στο βιβλίο της, El cortisol no sube solo, sue con el alquiler, τονίζει ότι η αληθινή ψυχολογία κατανοεί τη συμπεριφορά ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης του ατόμου και του πλαισίου του. «Τίποτα δεν συμβαίνει στο κενό. Οι νευροδιαβιβαστές δεν απελευθερώνονται από μόνοι τους και δεν μπορούμε να καταλάβουμε τι κάνουμε, τι σκεφτόμαστε και τι νιώθουμε χωρίς να αναλύσουμε πώς σχετιζόμαστε με το περιβάλλον μας».
Πώς το πλαίσιο μας επηρεάζει την ευημερία μας
Η Olarte υποστηρίζει ότι η κατάσταση κάθε ατόμου επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ευημερία μας, για τον απλό λόγο ότι δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τι κάνουμε, τι σκεφτόμαστε, τι νιώθουμε και τι λέμε χωρίς να το συμπεριλάβουμε ως μια σχέση μεταξύ εμάς και του περιβάλλοντός μας. «Το ατομικό πλαίσιο – δηλαδή, η ιστορία μάθησης που έχουμε χτίσει – δεν είναι ποτέ αποκλειστικά δικό μας, επειδή ζούμε σε μια κοινωνία όπου το φύλο, η τάξη και η οικογένεια μας επηρεάζουν. Επομένως, η ευημερία δεν εξαρτάται μόνο από το πλαίσιο, αλλά δεν μπορεί καν να νοηθεί χωρίς αυτό».
Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι ζούμε σε ένα σύστημα όπου οι βασικές μας ανάγκες δεν καλύπτονται πάντα — τουλάχιστον όχι με συνέπεια ή με την απαραίτητη ποιότητα. Η Sarah Belén Olarte αναφέρει τη στέγαση, το φαγητό και την ξεκούραση ως θεμελιώδη στοιχεία, αλλά επιμένει ότι ο μεγαλύτερος δείκτης ψυχολογικής ευεξίας είναι το αίσθημα του ανήκειν: οι ποιοτικές σχέσεις, τα δίκτυα υποστήριξης, είτε πρόκειται για φίλους, συντρόφους είτε για οικογένεια. «Όταν δυσκολευόμαστε να αποκτήσουμε πρόσβαση σε αυτές τις βασικές ανάγκες και υποφέρουμε ταυτόχρονα από το άγχος, σε συνδυασμό με πιεστικές συνθήκες εργασίας, τότε γίνεται σχεδόν αδύνατο να δημιουργήσουμε δίκτυα φροντίδας που απαιτούν παρουσία, υπομονή, χρόνο και ενέργεια — ακριβώς αυτά που συχνά μας λείπουν».
Η ψυχική υγεία ως mainstream
Τα τελευταία χρόνια – και ιδιαίτερα μετά την πανδημία – η ψυχική υγεία έχει πάψει να είναι θέμα ταμπού και έχει γίνει προτεραιότητα. Έχουμε δει κορυφαίους αθλητές να αναγνωρίζουν ότι χρειάζονταν ένα διάλειμμα από την καριέρα τους λόγω ψυχικής πίεσης, ηθοποιούς να παραδέχονται ότι υποφέρουν από άγχος και τραγουδιστές να μας λένε πώς η μουσική τους βοήθησε με την κατάθλιψη. Ωστόσο, η Olarte προειδοποιεί για τον κίνδυνο μιας κοινωνίας στην οποία οι ανάγκες πρέπει να καλύπτονται μέσω αγορών. «Αυτό, σε συνδυασμό με έναν ολοένα και πιο ψηφιακό κόσμο, οδηγεί σε μια ευρεία υιοθέτηση της κουλτούρας ευεξίας ή της ιδέας ότι πρέπει πάντα να είμαστε καλά».
Δεν μπορούμε να αλλάξουμε όλα όσα μας συμβαίνουν, αλλά μπορούμε να παρέμβουμε στον τρόπο που σχετιζόμαστε με αυτά.
Sarah Belén Olarte, ψυχολόγος, σεξολόγος και καθηγήτρια
Έχουμε περάσει από το να κρύβουμε ότι πηγαίνουμε σε θεραπεία στο να θεωρούμε ότι χρειάζεται πάντα θεραπεία σε κάθε δυσκολία, ενώ δεν λύνονται όλα σε μια συνεδρία, παραδέχεται η συγγραφέας, η οποία εστιάζει στα λεγόμενα «αρνητικά συναισθήματα» και στην άρνησή μας να τα βιώσουμε. «Μας λένε ότι πρέπει να είμαστε η καλύτερη εκδοχή μας, και αυτό είναι πολύ χρήσιμο για το κοινωνικοοικονομικό σύστημα να μας πουλήσει μια ψευδο-λύση σε ένα αδύνατο ιδανικό, ώστε να τις χρειαζόμαστε όλο και περισσότερο».
Υπευθυνότητα και η επιδίωξη της ευημερίας
Ένα άλλο βασικό σημείο που συζητά η συγγραφέας είναι η αυτογνωσία, ένα εργαλείο που μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα τον εαυτό μας, αν και αυτό έχει και ένα μειονέκτημα. «Πολλές φορές, οι εξηγήσεις και οι λύσεις σε ό,τι μας ανησυχεί παρουσιάζονται ως πράγματα που βρίσκονται 100% υπό τον έλεγχό μας, ενώ αυτό δεν συμβαίνει πάντα», σημειώνει η Olarte, για την οποία η υπερεπαγρύπνηση απέναντι στη δική μας συμπεριφορά μπορεί να είναι λυτρωτική. «Το να εστιάζουμε τόσο πολύ τη δυσφορία ή την ευημερία μας στο άτομο μας οδηγεί στην επιδίωξη μιας τελειότητας που δεν θα επιτύχουμε ποτέ». Η ανάληψη ευθύνης για την ευημερία κάποιου είναι σημαντική, αλλά αξίζει να διευκρινιστεί. Όπως εξηγεί η Sarah Belén Olarte, αυτό που είναι ενδιαφέρον σε ό,τι μας συμβαίνει δεν είναι τόσο αυτό που συμβαίνει, αλλά το πώς αντιδρούμε σε αυτό. Τι είναι υπό τον έλεγχό μας και τι όχι.
Η ψυχολόγος επισημαίνει ότι η αναγνώριση του πεδίου δράσης μας μπορεί να είναι απελευθερωτική. «Δεν μπορούμε να αλλάξουμε όλα όσα μας συμβαίνουν, αλλά μπορούμε να παρέμβουμε στον τρόπο που σχετιζόμαστε με αυτά», εξηγεί. Η θεραπεία, για παράδειγμα, μπορεί να μας βοηθήσει να αποκτήσουμε εργαλεία για τέτοιου είδους αλλαγές, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η δυσφορία είναι ατομική ευθύνη. «Στον λόγο της ατομικής ευθύνης για την ψυχολογική ευεξία, υπάρχει κάτι πολύ επικίνδυνο», προειδοποιεί. Γιατί όταν πιστεύουμε ότι όλα εξαρτώνται από εμάς, υποθέτουμε επίσης ότι αν κάτι δεν πάει καλά, είναι δικό μας λάθος. Έτσι κουβαλάμε ενοχές και βάρη που στην πραγματικότητα έχουν συχνά, πολιτικά- οικονομικά, κοινωνικά αίτια και δεν λύνονται μόνο με θέληση ή καλές προθέσεις.
«Η ευθύνη έχει περισσότερο να κάνει με το να μάθουμε να ξεχωρίζουμε που αξίζει να επενδύσουμε την ενέργειά μας και που δεν μπορούμε να αλλάξουμε». Υπάρχουν ασθένειες που δεν θα εξαφανιστούν με την ψυχοθεραπεία, αν και η θεραπευτική υποστήριξη μπορεί να μας βοηθήσει να τις δούμε διαφορετικά και να τις διαχειριστούμε καλύτερα.
Διαβάστε επίσης | 10 τροφές που μειώνουν φυσικά την κορτιζόλη και πρέπει να καταναλώνετε στην διατροφή σας
