«Είναι ένας φόρος μνήμης, τιμής και ευγνωμοσύνης σ’ αυτούς που κατάφεραν μέσα σε τρομερές δυσκολίες να τιμήσουν αυτόν τον τόπο. Συγκινούμαι». Η συναισθηματική φόρτιση του Κυριάκου Κουτσομάλλη, Διευθυντή του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, είναι σίγουρα μεγαλύτερη για τις «Αφαιρετικές Προσεγγίσεις Ελλήνων καλλιτεχνών της Διασποράς», την καλοκαιρινή έκθεση του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος στην Άνδρο που επιμελείται. Κι αυτό γιατί τους περισσότερους από τους καλλιτέχνες που κοσμούν τους τοίχους της νέας πτέρυγας, τους έζησε από πολύ κοντά, σε μια οριακή στιγμή της ζωής τους, κάπου στη δεκαετία 1950-60, όταν αναζήτησαν στο εξωτερικό μια νέα διαδρομή ζωής, η οποία τους χάρισε εκ των υστέρων και μέσα από πολλές δυσκολίες τον βαθιά τιμητικό τίτλο του «Έλληνα διεθνή».
Σε μια εξίσου οριακή στιγμή για τον πολιτισμό, μέσα στην κρίση του κορωνοϊού, οι άνθρωποι του Μουσείου επέλεξαν να μην κλείσουν τις πόρτες αυτού του πολιτιστικού κοσμήματος στην καρδιά της χώρας της Άνδρου. Ο αρχικός προγραμματισμός ήθελε να δούμε μια αναδρομική έκθεση του Γιώργου Ρόρρη, η οποία όμως ματαιώθηκε λόγω των δυσάρεστων υγειονομικών συνθηκών. «Για να μη δημιουργηθεί μια τρύπα στα 35 χρόνια συνεχούς λειτουργίας του Μουσείου, μου ήρθε ξαφνικά στο νου ότι θα μπορούσαμε να ανατρέξουμε στα έργα της μόνιμης συλλογής μας και να θυμηθούμε σημαντικούς Έλληνες καλλιτέχνες της διασποράς, γεννημένους στη χώρα μας ή στο εξωτερικό, που διέπρεψαν διεθνώς», λέει ο κ. Κουτσομάλλης, ξεναγώντας μας στο πρώτο κομμάτι της έκθεσης. «Άλλοι έφυγαν για βιοποριστικούς λόγους κι άλλοι λόγω της αφαιρετικής ροπής στην οποία ήθελαν να δοκιμαστούν, ένα ρεύμα που στην Ελλάδα αναπτυσσόταν δειλά και συγκρατημένα. Δεν είχαν να δώσουν μόνο τον αγώνα του βιοπορισμού, αλλά και τον αγώνα να ενταχθούν στα αφαιρετικά δρώμενα της εποχής».
Με το που μπαίνεις στο Μουσείο, το βλέμμα σου καρφώνεται ευθύς αμέσως στο μπλε έργο της Chryssa. «Την είχαμε επισκεφτεί μαζί με την Ελίζα Γουλανδρή στη Νέα Υόρκη. Μέσα σ’ ένα βράδυ, μας αφηγήθηκε τη συναρπαστική ζωή της, μια ζωή που εκπέμπει θαυμασμό και συγκίνηση. Έφυγε πάμφτωχη από την Ελλάδα, μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, κατέφευγε στα λόμπι των ξενοδοχείων για να ζεσταθεί και με την επιμονή της κατάφερε να μπει στα μεγαλύτερα μουσεία, στις σπουδαιότερες συλλογές, αποκτώντας ένα πενταώροφο μέγαρο στο Σόχο», θυμάται ο κ. Κουτσομάλλης. Μεταξύ των ανανεωτικών προτάσεων που διαδέχθηκαν τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό, η Chryssa (Χρύσα Βαρδέα) άντλησε έμπνευση από τις εικόνες των σύγχρονων μεγαλουπόλεων, αλλά και από τα ιδεογράμματα, την ελληνική αρχαιότητα, το Βυζάντιο και τη γυναικεία υπόσταση. Δημιούργησε έργα μεγάλων διαστάσεων με κυρίαρχα υλικά το αλουμίνιο, τον γύψο, το πλεξιγκλάς, τους φωτοσωλήνες και τον χάλυβα.
