Γεννημένος στην πόλη Πόρτερβιλ της Καλιφόρνια, ο Rick Owens σπούδασε ζωγραφική στο Otis College of Art and Design και κατόπιν την τέχνη του πατρόν και του μουλάζ στο Τεχνικό Κολέγιο του Λος Άντζελες. Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 (εποχή της grunge αισθητικής, που έγινε παγκόσμιο mainstream από τον Marc Jacobs κατά την –πολύ σύντομη– θητεία του στον οίκο Perry Ellis) λάνσαρε την πρώτη του γυναικεία σειρά, αποκτώντας αμέσως θαυμαστές, όπως η στιλίστρια Arianne Phillips, η φωτογράφος Corinne Day και ο δημοσιογράφος μόδας André Leon Talley, οι οποίοι βάφτισαν τη δουλειά του glunge (από τις λέξεις glamour και grunge), εξασφαλίζοντάς της διεθνή αναγνώριση. Η πρώτη του παρουσία στην Εβδομάδα Μόδας της Νέας Υόρκης έτυχε της στήριξης της Anna Wintour, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την πρόσληψή του από τον θρυλικό οίκο γούνας Revillon, με σκοπό να τον αναβιώσει, ενώ το 2002, έναν χρόνο πριν μετακομίσει στο Παρίσι, λάνσαρε την πρώτη του ανδρική σειρά. Από τότε διαμένει και εργάζεται στη γαλλική πρωτεύουσα, στο ίδιο κτίριο των πέντε ορόφων, πρώην γραφεία προσωπικού του τότε Προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας, François Mitterrand.
Όσο τον περιμένω, περιεργάζομαι τον χώρο, αλλαγμένο από την προηγούμενη φορά που βρισκόμουν εκεί. Την προσοχή μου τραβούν τα εντυπωσιακά έπιπλα και αντικείμενα – τρεις μεγάλες ξύλινες πολυθρόνες σχεδιασμένες από τον ίδιο, από τη σειρά επίπλων που ξεκίνησε με τη σύντροφό του Michèle Lamy το 2005, ένα μακρύ τραπέζι με πάγκους από ανακυκλωμένη γούνα βουβαλιού, μικρά και μεγάλα γλυπτά, μαρμάρινα σκαμπό, τοιχογραφίες, έναν φοίνικα στη μέση του τραπεζιού… Μια διακοσμητική αντίληψη ιδιαίτερη και ξεκάθαρα προσωπική.
Τον Rick Owens τον γνώρισα το 2006, στο πλαίσιο μιας συνέντευξης, και θυμάμαι πόση εντύπωση μου είχε κάνει η άνεση με την οποία αντιμετώπιζε όλα αυτά που του συνέβαιναν. Από τότε συνεχίζει να με εντυπωσιάζει για τον ίδιο ακριβώς λόγο. Εμφανίζεται φορώντας αμάνικο μπλουζάκι, στενό μαύρο παντελόνι και ένα ζευγάρι glam rock μπότες με πλατφόρμα από την τρέχουσα συλλογή του, με τίτλο Larry. Η παρουσία του είναι το ίδιο επιβλητική με τον χώρο.
Καθόμαστε στο πίσω μέρος της αίθουσας υποδοχής, είναι αργά το απόγευμα και κατά διαστήματα ακούμε τους χτύπους της καμπάνας από τον διπλανό ναό. Τον ρωτώ γιατί αποφάσισε να εγκατασταθεί στη Γαλλία. «Ήταν καθαρά πρακτικοί λογοι», απαντά. «Είχα αρχίσει να παράγω τα ρούχα μου στην Ιταλία και ήταν λογικό να δείχνω τη δουλειά μου στο Παρίσι, δεν είχε πλέον κανένα νόημα να τα κάνω όλα αυτά από το Λος Άντζελες. Αποφάσισα επίσης να περνάω αρκετό χρόνο στα εργοστάσια, για να μαθαίνω τις κατασκευαστικές τεχνικές. Ήταν αναγκαία αυτή η περίοδος για μένα, γιατί μυήθηκα στη διαδικασία της σωστής παραγωγής. Για να έχουν τα ρούχα μου τη μορφή που ήθελα, έπρεπε να προσαρμοστώ σε αυτό τον τρόπο δουλειάς και να κάνω πράξη την εμπειρία μου. Το 95% αυτού που παρουσιάζω οφείλεται στην εκτέλεση. Μόνο το 5% έχει να κάνει με την έμπνευση, και αυτό είναι κάτι που επαναλαμβάνω συχνά. Αποφεύγω να δίνω συνεντεύξεις, επειδή δεν έχω πολλά καινούργια πράγματα να πω, αφού η δουλειά μου είναι συγκεκριμένη. Υπάρχουν τόσο πολλοί ταλαντούχοι άνθρωποι στον κόσμο, τόσες δυνατές ιδέες, που όμως, αν υστερούν σε εκτέλεση, μοιραία θα αποτύχουν. Το να πετύχει μια ιδέα είναι μια πολύ λεπτή διαδικασία, που αφορά περισσότερους από έναν ανθρώπους. Συνεπώς, δεν είναι η ιδέα που έχει σημασία».
Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, τα τελευταία 18 χρόνια συνεργάζεται με ανθρώπους οι οποίοι γνωρίζουν καλά αυτή την πλευρά της μόδας, ενώ και η διανομή των συλλογών στα καταστήματα, μου εξηγεί, είναι από μόνη της μεγάλη ευθύνη, μια τεράστια προσπάθεια που θα ήταν αδύνατο να φέρει εις πέρας μόνος του. Παρατηρώ ότι βλέπουμε όλο και συχνότερα σχεδιαστές στους οποίους δίνεται σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, σε δύο ή τρία χρόνια παρουσίας στον χώρο, η ευκαιρία να γίνουν δημιουργικοί διευθυντές σε μεγάλους οίκους. Αν δεν τα καταφέρουν, αντικαθίστανται και συνήθως μαζί με αυτή τους την αποτυχία τελειώνει και η καριέρα τους. «Αν δεν ήμουν σε θέση να έχω γύρω μου ανθρώπους οι οποίοι προστατεύουν το όραμά μου και παράγουν τις συλλογές μου με τον τρόπο που θέλω, αυτό θα συνέβαινε και σ’ εμένα», εκτιμά. «Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι το ταλέντο από μόνο του δεν θα ήταν αρκετό για την επιβίωση του brand name μου. Η ομάδα μου ήταν που έσπρωξε τα πράγματα προς τα εμπρός και φτάσαμε σήμερα να διατηρούμε την ανεξαρτησία μας ως εταιρεία».
Η δεκαετία του 2000 ήταν μια περίοδος κατά την οποία η μόδα εξερεύνησε τις δυνατότητές της μέσα από την υπερβολή, κυρίως σε επιχειρηματικό επίπεδο. Αμερικανοί σχεδιαστές, όπως ο Tom Ford και ο Michael Kors, ανέλαβαν να αναβιώσουν τους γαλλικούς οίκους Yves Saint Laurent και Celine αντίστοιχα, ενώ ο Ισραηλινός Alber Elbaz εγκαινίασε με τον Lanvin ένα από τα πιο λαμπερά κεφάλαια της εποχής. Ο John Galliano και ο Alexander McQueen, πάλι, έδιναν συνεχώς τροφή στη φαντασία, ενώ η ιταλική Εβδομάδα Μόδας έσφυζε από σεξαπίλ με τους Versace, Roberto Cavalli, Missoni… Η αντίληψη του Rick Owens για τη μόδα ήταν διαφορετική από αυτή των συναδέλφων του και η άφιξή του στην Πόλη του Φωτός θύμιζε ό,τι ακριβώς συνέβη με τους Βέλγους μία δεκαετία νωρίτερα και τους Ιάπωνες 20 χρόνια πριν. «Δεν ένιωθα ιδιαίτερα αποδεκτός», σχολιάζει. «Αυτό που έφερα μαζί μου δεν ήταν μια δική μου εφεύρεση, αλλά μια αισθητική που είχε από πάντα θέση στον κόσμο, και αυτό ήταν εις γνώσιν μου. Χωρίς να αποσκοπώ σε ένα ελιτίστικο και αλαζονικό ντοκουμέντο, αυτό που ήθελα ήταν να είμαι κάπως πιο εσωτερικός, πιο εξειδικευμένος, στο περιθώριο ίσως, ως ένας “weirdo”. Με την πάροδο του χρόνου άλλαξα τρόπο σκέψης και πιθανόν πλέον να είμαι μια σταθερή αξία στον χώρο και όχι κάτι σπάνιο, όπως αρχικά επιδίωκα. Αλλά, όπως ξέρετε, υπάρχουν αντισταθμιστικά οφέλη από αυτό».
Σήμερα έχει χιλιάδες οπαδούς σε όλο τον κόσμο. Χωρίς να ελέγχεται από τον ίδιο, έχει δημιουργηθεί ένα είδος «φυλής» που ντύνεται αποκλειστικά με τις δημιουργίες του, υιοθετώντας τον δικό του τρόπο έκφρασης. Για να διαπιστώσει κανείς το μέγεθος αυτού του φαινομένου, αρκεί να βρεθεί μία ώρα νωρίτερα από την έναρξη μιας επίδειξής του στο προαύλιο του Palais de Tokyo, όπου δείχνει τη δουλειά του τα τελευταία 4-5 χρόνια. Μία από τις αγαπημένες μου συλλογές ήταν αυτή για το καλοκαίρι του 2017, με τις μακριές κάπες από φτερά μαραμπού στα χρώματα του πάγου, της βιολέτας και της ώχρας. Ήταν ίσως η πιο glam στιγμή του και συνάμα πολύ συναισθηματική, αφού συνήθως οι ηρωίδες του μοιάζουν με πολεμίστριες αντί για εύθραυστα πλάσματα. Συμφωνεί. «Αυτές οι κάπες ήταν μια ωδή στη Marlene Dietrich και μια πολύ ξεχωριστή στιγμή για μένα», εξομολογείται. «Αυτό όμως που έχει σημασία είναι η ολοκληρωμένη εικόνα. Όταν πρόκειται για ένα σόου, ζητούμενο είναι ο εντυπωσιασμός, και είναι φυσικό τα μοντέλα να θυμίζουν, ίσως, πολεμίστριες. Θα συμφωνήσω μαζί σας για το συγκεκριμένο, ήταν όντως πολύ πιο ευαίσθητο από τα υπόλοιπα σόου μου. Μέσα από την τέχνη τού ενδύεσαι υπάρχει η δυνατότητα για μετάλλαξη, για τον μετασχηματισμό του σώματος και κατά συνέπεια της προσωπικότητας, ώστε να επιτρέψει την επικοινωνία με τους άλλους. Με αυτόν τον τρόπο διεκδικούμε την προσοχή. Μια απαιτητική τέτοια ανάγκη μπορεί να λάβει επιθετικό χαρακτήρα ή τη μορφή παιχνιδιού μεταξύ δύο ή πολλών ανθρώπων, και νομίζω ότι πιθανώς τα ενσωματώνω και τα δύο στις συλλογές και στις επιδείξεις μου».
Του αρέσει να δίνει ονόματα στις κολεξιόν από το ξεκίνημά τους, σαν μια πυξίδα που θα τον οδηγήσει στην ολοκλήρωσή τους. «Είναι η απόλυτη πηγή έμπνευσης για μένα. Επίσης, ανεξάρτητα από τη διάθεσή μου, με κατευθύνουν και στη ζωή. Είναι σχεδόν σαν παιχνίδι. Συνθέτοντας ιστορίες ρούχων, είναι ακριβώς το ίδιο με το να γράφεις ένα ποίημα», πιστεύει.
Η χειμερινή κολεξιόν του με τίτλο Larry αντλεί έμπνευση από τις δεκαετίες του ’70 και του ’80, και ιδίως από τη δουλειά του Larry LeGaspi, ενός σχετικά άγνωστου στους πολλούς σχεδιαστή, που ήκμασε την περίοδο της ντίσκο. Σύμφωνα με τον Owens, η συμβολή του στη μόδα ήταν μεγάλη, καθώς είχε καινοτόμες ιδέες, οι οποίες εκφράστηκαν μέσα από τον ευφυή συνδυασμό του ασημί με το μαύρο, τη space αισθητική, τη σεξουαλικότητα, τις επιρροές από την art deco, ακόμα και από τη soul μουσική. Μέσα σε αυτή την ανατρεπτική ευαισθησία των ρούχων του βρήκαν καταφύγιο μουσικοί όπως οι Kiss, η Grace Jones και η Patti LaBelle. Εκτός από τη συλλογή Larry, ο Owens έχει επίσης γράψει ένα βιβλίο για τον LeGaspi, που κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο από τις εκδόσεις Rizzoli. «Κοιτώντας πίσω σε εκείνα τα χρόνια, μπορώ να πω ότι όλα συνέτειναν στην πρόβλεψη του μέλλοντος. Μέσα από αυτά τα ρούχα προσπαθούσαν να καταλάβουν πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί ο κόσμος. Υπήρχε ανεξάντλητη φαντασία, αθώα χαρά και άνθρωποι που έκαναν ενδυματολογικές προτάσεις πολύ μπροστά από την εποχή τους. Παρατηρώντας σήμερα τη νέα γενιά, αναρωτιέμαι πώς αντιλαμβάνονται τα δικαιώματά τους και αν γνωρίζουν το τρόπο με τον οποίο μπορούν να επηρεάσουν αυτά που συμβαίνουν και τους αφορούν. Δεν θα ρίξω το φταίξιμο στο διαδίκτυο, γιατί αυτό που προσφέρει, δηλαδή η πληροφορία και η γνώση, είναι μια αληθινή επανάσταση. Αυτός ήταν και ο λόγος που ανέτρεξα σε εκείνα τα χρόνια της ρομαντικής παιδικής μου ηλικίας. Ήθελα να επανεξετάσω τον τρόπο που τα είχα βιώσει».
Περίπου 40 χρόνια αργότερα βρίσκει κοινά στοιχεία με το παρελθόν στην ανάγκη των ανθρώπων για επιβολή μέσω της εμφάνισής τους, αλλά και στους πειραματισμούς με το φύλο, τάση που κυριαρχεί στο Instagram. Στο πλαίσιο των δικών του πειραματισμών, συνεργάστηκε για το μακιγιάζ των μοντέλων με τον 18χρονο Salvia, με στόχο να πετύχει ένα αξιομνημόνευτο αποτέλεσμα, διαφορετικό από οτιδήποτε είδαμε στην Εβδομάδα μόδας. «Αυτό που είχα στο μυαλό μου ήταν η έννοια του γκλάμουρ», εξηγεί. «Το γκλάμουρ και το μακιγιάζ είναι αλληλένδετα, μόνο που η εκδοχή που προτείναμε, αν και με κλασικές αναφορές, δείχνει, ίσως, πιο μοντέρνα. Όλα όσα κάνουμε για να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο μας βλέπουν οι άλλοι τα τελευταία 100 χρόνια ήταν εκεί. Χρησιμοποιήθηκε κάθε γνωστό τέχνασμα, απλώς το εφαρμόσαμε με πιο φρέσκο τρόπο. Η ανάγκη μας για αλλαγή έχει στόχο την αποπλάνηση και βασίζεται στο ένστικτο», πιστεύει.
Ζητώ να μου εξηγήσει πώς μπορεί κάτι που ίσως κάποιοι θεωρούν αποκρουστικό να έχει παράλληλα στοιχεία αποπλάνησης, αφού είναι κατά κάποιον τρόπο σχήμα οξύμωρο. «Ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά της αποπλάνησης είναι η αντίδραση. Όταν ένας άνθρωπος είναι προκλητικά εντυπωσιακός, σαγηνεύει. H αντίθεση κάποιου σε οποιονδήποτε τύπο κλασικής ομορφιάς είναι ένας τρόπος αποπλάνησης», λέει και εξηγείται: «Για παράδειγμα, η Marlene Dietrich, η οποία συνήθιζε να φορά παντελόνια, αποπλανούσε ακόμα και αυτούς που εξόργιζε, επειδή έκανε ακριβώς το αντίθετο με ό,τι ήταν αποδεκτό εκείνη την εποχή από μια γυναίκα, προκειμένου να είναι σαγηνευτική. Αυτή λοιπόν η απόρριψη της συμβατικής σεξουαλικότητας ήταν και θα είναι πάντα εξαιρετικά γοητευτική. Είναι, κατά κάποιον τρόπο, μια διαφορετική αντίληψη της εξουσίας».
Φαίνεται ότι το παρελθόν μάς επηρεάζει, ακόμα και αν δεν το συνειδητοποιούμε τη στιγμή που συμβαίνει. Για την ακρίβεια, στο σόου μπορούσε κανείς εύκολα να διακρίνει και μια άλλη επιρροή πάνω στον Owens, αυτή του couturier Charles James, γεγονός που παραδέχεται. Παρατηρώ ότι είναι σπάνιο ένας σχεδιαστής να λέει ανοιχτά πως εμπνέεται από συνάδελφό του. «Είναι;» αναρωτιέται. «Δεν ξέρω… Το κίνητρό μου είναι πάντοτε το ρίσκο, γιατί κάνει τα πράγματα να αποκτούν ενδιαφέρον, με ωθεί να προχωρήσω με τόλμη και να αναλάβω την ευθύνη των επιλογών μου. Αυτό αναζητώ και στις δημιουργικές διαδρομές άλλων ανθρώπων. Θέλω να διακρίνω τον κίνδυνο, τα άλματα που έκαναν σε σχέση με τους υπολοίπους και αν, τελικά, το έργο τους είναι αυθεντικό. Πολύ συχνά βλέπουμε σχεδιαστές να επηρεάζονται από συναδέλφους τους, και είναι φυσικό. Θεωρώ τολμηρό να αντιγράφεις τη δουλειά κάποιου άλλου, αν και προσωπικά δεν θα ένιωθα άνετα να το κάνω, εκτός αν έφερνα “αυτό το κάτι” στα δικά μου μέτρα. Γι’ αυτό και αναφέρομαι με άνεση στον James, γιατί άλλαξα τόσο πολύ τους κώδικές του, που είναι πλέον αυθεντικοί. Η αισθητική του είναι πολύ διαφορετική από τη δική μου. Τα μόνα κοινά σημεία μας είναι η επιθυμία να αλλάζουμε το σώμα μέσα από ραπτικές τεχνικές και η πηγή έμπνευσής μας, δηλαδή η αρχιτεκτονική και η υπερβολή».
Πρόσφατα ο σύνδεσμος Αμερικανών σχεδιαστών μόδας (CFDA) του απένειμε το βραβείο του Σχεδιαστή Ανδρικών Ρούχων της Χρονιάς, ενώ πριν από δύο χρόνια τιμήθηκε για τη συνολική προσφορά του στη μόδα. Τι σημαίνει για εκείνον μια τέτοια αναγνώριση; Και πώς μεταφράζεται μετά από τόσα χρόνια επιτυχίας;
«Ομολογώ ότι ήταν πολύ μεγάλη έκπληξη το Life Achievement Award, γιατί δεν έχω καμία σχέση με αυτό που αντιπροσωπεύει. Δεν λέω ότι το απέρριψα, όμως ποτέ δεν ασχολήθηκα πραγματικά, γιατί εκφράζει μια εντελώς διαφορετική λογική από τη δική μου. Κατηγορήθηκα για υποκρισία κρατώντας αυτή τη στάση, αλλά ήταν πραγματικά μια έκπληξη, αφού ένα τέτοιο βραβείο απαιτεί κάποιο είδος συνεχούς και συγκεκριμένης τροφοδότησης του συστήματος, που απουσιάζει από τη δική μου φιλοσοφία και πορεία. Έχουν περάσει είκοσι χρόνια από τότε που ξεκίνησα και ίσως πια να μπορούσα να ενισχύσω τη φήμη μου ακόμα περισσότερο αν έκανα ό,τι και οι άλλοι, όμως έχω μια πολύ συγκεκριμένη αντίληψη για τα πράγματα. Αναρωτιέμαι αν σε πενήντα χρόνια θα με θυμάται κανείς και ειδικά αν θα με θυμάται ως ένα σημαντικό σχεδιαστή στο στερέωμα της μόδας. Ό,τι κάνουμε σε αυτή τη ζωή το κάνουμε για να μας ακούσει κάποιος και όχι απαραίτητα ολόκληρος ο κόσμος. Έτσι, αν κοιτάξεις πίσω και διαπιστώσεις ότι ο ήχος της φωνής σου ακούστηκε, δικαιολογείται η ύπαρξή σου. Το συγκεκριμένο βραβείο, μαζί με αυτό για την ανδρική μου σειρά φέτος από το CFDA και η διάκριση ως Νέο Ταλέντο που μου απονεμήθηκε στο ξεκίνημα της καριέρας μου, πριν από δύο δεκαετίες, φαντάζουν σαν ένας ολοκληρωμένος κύκλος με τίποτα ενδιάμεσο. Δεν συμμετείχα σε αυτό που αποφάσισαν άλλοι για μένα και επιτρέψετε μου να πω ότι ένα βραβείο συνολικής προσφοράς υπονοεί και το τέλος μου. Με κάποιον τρόπο πιστοποιεί ότι, εάν αύριο φύγω από τη ζωή, θα έχω αφήσει πίσω μου αξιόλογο έργο για να με θυμούνται. Εγώ όμως προτιμώ να έχω τον έλεγχο της ζωής και της δουλειάς μου, όλοι νομίζω ότι το θέλουν αυτό. Το να περάσεις στη μνήμη του κόσμου με τον τρόπο που εσύ επιλέγεις, αυτό είναι για μένα ευλογία».
Η συζήτηση έρχεται στη μητέρα του, πάντα παρούσα στα παρασκήνια των σόου του. Τον ρωτάω αν έχει επίγνωση της μεγάλης επιτυχίας του γιου της. «Δεν είμαι σίγουρος», λέει χαμογελώντας. «Είμαι το μόνο της παιδί και ίσως ο κόσμος της να περιστρέφεται γύρω από μένα. Ίσως να έχει διαμορφώσει μια πολύ ρομαντική εικόνα. Σε κάθε περίπτωση, είναι υπέροχο να είναι η μαμά σου υπερήφανη για σένα, ποιος δεν το θέλει;».
Παρακολουθήστε εδώ το αποκλειστικό βίντεο της συνέντευξης με τον Rick Owens.
