Με αφορμή την Ημέρα της Γυναίκας, θέλω να σας μιλήσω για το ένδοξο κίνημα Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία στο Ιράν για τις 8 Μαρτίου αυτού του έτους.
Ξεκινώ με ένα απόσπασμα από τον René Char: “Η κληρονομιά μας μάς δόθηκε χωρίς διαθήκη.”
Γυναίκες του κόσμου, σε αυτή τη καθοριστική στιγμή της ιστορίας, και εμείς, οι γυναίκες του Ιράν, στη ζωντανή μας πραγματικότητα, είμαστε κληρονόμοι μιας παρακαταθήκης. Αυτή η κληρονομιά—χτισμένη μέσα από αγώνες, θυσίες και ανυπακοή των προηγούμενων γενεών—έχει διαμορφώσει μια μακρά ιστορία γυναικείας αντίστασης. Είναι ο ακρογωνιαίος λίθος μας και η ευθύνη μας. Τώρα, είναι στο χέρι μας να τη συνεχίσουμε—να σταθούμε, να μιλήσουμε, να αγωνιστούμε και να διαμορφώσουμε το μέλλον.
Η αντίσταση είναι ο κρυμμένος θησαυρός της ιστορικής μας κληρονομιάς—η δύναμη που έχει διαμορφώσει τους αγώνες, που έχει εξασφαλίσει νίκες και που έχει δημιουργήσει το πεδίο για νέους στόχους. Δεν είναι απλά ένα σύμβολο ή ένα έμβλημα· είναι τρόπος ζωής, καθοδηγώντας κάθε στιγμή της ύπαρξής μας.
Η Ημέρα Γυναίκας ως μια υπενθύμιση.
Μια υπενθύμιση των γυναικών αυτών των οποίων η επιμονή με εμπόδισε να παγιδευτώ στην δίνη του πολέμου, της βίας, του φονταμενταλισμού και του εξτρεμισμού που έχει καταπιεί τη Μέση Ανατολή.
Μια υπενθύμιση ότι χωρίς αυτές, μια Ιρανή γυναίκα φυλακισμένη κάτω από ένα μισογυνιστικό καθεστώς δεν θα σας έγραφε σήμερα, ούτε θα είχε ελπίδα για το δρόμο προς την ελευθερία. Οι Ιρανές γυναίκες διεξάγουν έναν αδιάκοπο αγώνα ενάντια σε μια θεοκρατική δικτατορία που έχει χτιστεί πάνω στην υποταγή τους. Ο αγώνας τους δεν είναι μόνο για τα δικαιώματα των γυναικών—είναι ένας αγώνας για τη δημοκρατία και την ελευθερία, μια μάχη εξαιρετικής σημασίας.
Πρέπει να οικοδομήσουμε μια αληθινή αλληλεγγύη με την αποφασιστικότητα να δημιουργήσουμε ένα παγκόσμιο κίνημα. Τώρα είναι η στιγμή για τις γυναίκες να ηγηθούν αυτής της διεθνούς προσπάθειας. Ο δρόμος είναι δύσκολος, αλλά εφικτός.
Η Αντίσταση των Ιρανών Γυναικών: 46 Χρόνια Αγώνα
Στις 8 Μαρτίου 1979—μόλις έναν μήνα μετά την εγκαθίδρυση της Ισλαμικής Δημοκρατίας—οι γυναίκες βγήκαν στους δρόμους, ηγούμενες του πρώτου κύματος αντίστασης απέναντι στις καταπιεστικές πολιτικές του καθεστώτος. Σε αντίθεση με το 2022, οι διαμαρτυρίες τους δεν έτυχαν ευρείας κοινωνικής υποστήριξης. Η θρησκεία, η παράδοση, οι πατριαρχικές δομές, οι βαθιά ριζωμένες δεισιδαιμονίες, τα χαμηλά επίπεδα αλφαβητισμού και εκπαίδευσης, η κρατική προπαγάνδα, ο ιδεολογικός έλεγχος και η άγρια καταστολή στάθηκαν εμπόδιο στις γυναίκες. Ωστόσο, οι γυναίκες δεν υποχώρησαν. Ο αγώνας τους δεν περιορίστηκε μόνο στην αντιπαράθεση με τις δυνάμεις ασφαλείας, αλλά και στην αμφισβήτηση της θρησκείας, της παράδοσης, της πατριαρχίας σε κάθε πτυχή της καθημερινότητάς τους.
Πιστεύω ότι ο αγώνας των γυναικών για την απελευθέρωση από την κυριαρχία, την υποταγή και τον περιθωριοποιημένο ρόλο τους έχει δοθεί σε πολλά μέτωπα. Σήμερα, στο ισχυρό κίνημα Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία—που γεννήθηκε από τη δολοφονία της Mahsa (Jina) Amini, —οι γυναίκες δεν συμμετέχουν απλώς, αλλά είναι ηγέτιδες και είναι αυτές που λαμβάνουν τις αποφάσεις.
Προς τις γυναίκες όλου του κόσμου: Ο αγώνας των Ιρανών γυναικών αποδεικνύει ότι εμείς, ως γυναίκες, έχουμε τη δύναμη να σταθούμε απέναντι στις πιο σκληρές και βίαιες μορφές καταπίεσης. Δεν πρέπει ποτέ να υποτιμούμε τον εαυτό μας. Είμαστε δυνατές. Είμαστε μαχήτριες.
Η Επιτακτική Ανάγκη Ποινικοποίησης του Έμφυλου Απαρτχάιντ
Η εξάλειψη της έμφυλης ανισότητας, της βίας και της υποταγής των γυναικών απαιτεί κάτι περισσότερο από απλές μεταρρυθμίσεις—απαιτεί την ποινικοποίηση του έμφυλου απαρτχάιντ. Η αναγνώριση και η δίωξή του είναι απαραίτητη όχι μόνο σε νομικό πλαίσιο αλλά και ως πολιτική, πολιτιστική και κοινωνική αναγκαιότητα.
Ο κόσμος παρακολουθεί το καθεστώς των Ταλιμπάν και της Ισλαμικής Δημοκρατίας να επιβάλλει συστηματικά πολιτικές που θεσμοθετούν την έμφυλη καταπίεση. Αυτά τα καθεστώτα εκμεταλλεύονται νομικούς και πολιτικούς μηχανισμούς για να εδραιώσουν τις διακρίσεις σε κάθε πτυχή της κοινωνίας—περιορίζοντας τα δικαιώματα των γυναικών στον νόμο, την πολιτική, την εκπαίδευση και την οικονομία.
Ο αγώνας για την αναγνώριση του έμφυλου απαρτχάιντ δεν αφορά μόνο την ακραία έμφυλη διάκριση—αφορά την αναμέτρηση με το γεγονός ότι αυτά τα καθεστώτα έχουν μετατρέψει την καταπίεση σε επίσημη κρατική πολιτική, δικαιολογώντας την μέσω της θρησκείας και των πολιτισμικών νόρμων. Σε τέτοια συστήματα, η αντίσταση στην έμφυλη καταπίεση έχει βαρύ τίμημα: φυλάκιση, μαστίγωση, οικονομική καταστροφή, ακόμα και θάνατο. Η ποινικοποίηση του έμφυλου απαρτχάιντ είναι το πρώτο βήμα προς την αποδόμηση αυτών των δομών και τη διασφάλιση της δικαιοσύνης για τις γυναίκες που ζουν υπό κρατικά υποκινούμενη καταπίεση.
Επιπλέον, οι γυναίκες υφίστανται βία, παρενόχληση και απειλές για τη ζωή τους λόγω πρακτικών που οι κυβερνήσεις αδιαφορούν να αντιμετωπίσουν. Το κράτος παραμένει αδιάφορο, με νόμους που είτε σιωπούν είτε είναι αναποτελεσματικοί στην αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων. Οι κυβερνητικές πολιτικές δεν λειτουργούν αποτρεπτικά, ούτε επικεντρώνονται στη δίωξη και την κατάλληλη τιμωρία όσων παραβιάζουν τα δικαιώματα των γυναικών.
Αυτή η κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών είναι τόσο συστηματική, θεσμοθετημένη και μεροληπτική, που διαιωνίζει τη βία εναντίον τους. Για να αντιμετωπιστούν οι δομικές έμφυλες ανισότητες—που τροφοδοτούν τη βία, τις απειλές και την κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική βλάβη—είναι ζωτικής σημασίας για να αξιοποιηθούν οι διεθνείς μηχανισμοί ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Για να ποινικοποιηθεί το έμφυλο απαρτχάιντ και να αναγνωριστεί ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, η κοινή γνώμη, οι ακτιβιστές των πολιτικών δικαιωμάτων, οι υπέρμαχοι των δικαιωμάτων των γυναικών και οι φεμινίστριες μπορούν να συμβάλουν στη διαμόρφωση του δημόσιου διαλόγου, εστιάζοντας στην υποταγή των γυναικών και καθιστώντας το κεντρικό αφήγημα.
Οι πολιτικοί, τα μέλη των κοινοβουλίων και οι εκπρόσωποι οργανισμών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δικαιωμάτων των γυναικών μπορούν επίσης να αναλάβουν ουσιαστική δράση σε αυτή την προσπάθεια.
Η Ιρανική κοινωνία και το κίνημα «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία»
Η ιρανική κοινωνία έχει διαμορφωθεί εδώ και καιρό από κινήματα, από γυναικεία και φοιτητικά έως ευρύτερους αγώνες για τη δικαιοσύνη. Το κίνημα «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» συνεχίζει αυτή την πάλη για τα θεμελιώδη δικαιώματα, τις καταπιεσμένες ελευθερίες και την ισότητα, αντλώντας δύναμη από την ιστορία του έθνους.
Τα τελευταία χρόνια, οι γυναίκες έχουν παίξει έναν ζωτικό ρόλο στην κοινωνία μέσω πολιτικών διαμαρτυριών, πολιτιστικών πρωτοβουλιών, διαδηλώσεων στους δρόμους και συμμετοχών σε πολιτικά και κοινωνικά κινήματα. Υπό αδιάκοπη κυβερνητική πίεση τόσο στη δημόσια όσο και στην ιδιωτική ζωή, έχουν γίνει σαν ένα σφιχτά συμπιεσμένο ελατήριο—όταν απελευθερωθούν, η δύναμή τους και η επίδρασή τους είναι τεράστιες.
Αυτή η τολμηρή εξέγερση έχει τραβήξει την παγκόσμια προσοχή και έχει τη δύναμη να προκαλέσει βαθιές πολιτιστικές, διανοητικές και πολιτικές αλλαγές—τόσο εντός της χώρας όσο και πέρα από αυτήν.
Μνήμη, Κληρονομιά και η Σημασία του να θυμάσαι
Στην αρχή αυτής της συζήτησης, εξερεύνησα την έννοια της κληρονομιάς και της μνήμης. Τώρα, την προσεγγίζω από μια διαφορετική γωνία. Ο Βουλγαρο-Γάλλος στοχαστής Τζβέταν Τοντόροβ υποστηρίζει ότι οι σύγχρονες κοινωνίες προσπαθούν να αποτρέψουν μελλοντικές αδικίες, με το να θυμούνται και να τιμούν τις θηριωδίες του παρελθόντος.
Πιστεύω ότι, για να αποτρέψουμε και να αρνηθούμε την επανάληψη της καταπίεσης κατά των γυναικών, η κοινωνία πρέπει να εκτεθεί στο «τι έχει συμβεί στις γυναίκες». Πρέπει να θυμόμαστε και να χαραχτεί στη συλλογική μνήμη. Η δημόσια συνείδηση πρέπει να αμφισβητηθεί με ερωτήματα και προβληματισμούς. Οι μαρτυρίες πρέπει να βγουν στο φως. Οι γυναίκες πρέπει να συμμετέχουν σε ένα παγκόσμιο κίνημα αλληλεγγύης.
Σε χώρες όπως το Ιράν και το Αφγανιστάν, όπου αντιμετωπίζουμε οργανωμένη, δομική και συστημική βία, πρέπει να αφηγηθούμε το «τι συμβαίνει σε εμάς ως γυναίκες» για να αυξήσουμε τη δημόσια συνείδηση και να κινητοποιήσουμε τις δυνάμεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων των γυναικών. Η αφήγηση, μαζί με την αντίσταση και τον αγώνα, θα αποτελέσει έναν δρόμο προς την απελευθέρωση. Εμείς, ως γυναίκες, πρέπει να προσπαθήσουμε να κάνουμε τις φωνές μας να ακουστούν σε παγκόσμιο επίπεδο. Χωρίς αμφιβολία, πρέπει να ενισχύσουμε τις φωνές μας περισσότερο από ποτέ. Πρέπει να γίνουμε ισχυρές.
Η ζωή και στις δύο πλευρές του τοίχου έχει για μένα ένα μόνο νόημα: αντίσταση και αγώνα μέχρι να επιτευχθεί η δημοκρατία, η ελευθερία και η ισότητα.
Παρά την καρδιοπάθεια μου και τις σοβαρές επεμβάσεις που έχω υποστεί στη φυλακή—τέσσερις επεμβάσεις ενώ εκτίω την ποινή μου—μετά από κάθε επέμβαση, με έστελναν ξανά στη φυλακή. Παρ’ όλα αυτά, παραμένω σε καλή ψυχική και συναισθηματική υγεία και προσπαθώ να βελτιώσω τη φυσική μου κατάσταση.
Το κόστος του να είσαι Γυναίκα στο Ιράν
Στο Ιράν, το κόστος του «να είσαι ζωντανή» και «να είσαι γυναίκα» είναι μια σκληρή πραγματικότητα. Απλώς το να είσαι γυναίκα συνεπάγεται ανυπόφορες και καταστροφικές συνέπειες. Οι γυναίκες αντιμετωπίζουν διώξεις, συλλήψεις, φυλακίσεις, μαστιγώσεις, βαριά χρηματικά πρόστιμα, απόλυση από τη δουλειά τους και αποκλεισμό από πολλούς τομείς της κοινωνίας αν τα μαλλιά τους ή οποιοδήποτε μέρος του σώματός τους είναι ορατό.
Στο σπίτι, ζουν υπό συνεχόμενη υποταγή, με τους άντρες να αναγνωρίζονται νομικά ως αρχηγοί του νοικοκυριού, έχοντας την εξουσία να αποφασίζουν για τη στέγαση και την επιμέλεια των παιδιών. Στα σπίτια των γονιών τους, η κληρονομιά της γυναίκας είναι η μισή από αυτή των αδελφών της, οι οποίοι προστατεύονται πλήρως από το νομικό σύστημα του κράτους. Αυτά είναι τα κόστη του «να είσαι γυναίκα» στη χώρα μου. Και αν οι γυναίκες τολμήσουν να μιλήσουν ή να ενεργήσουν ενάντια σε αυτούς τους μισογυνιστικούς νόμους, η δικαιοσύνη του καθεστώτος τις τιμωρεί.
Το 2016, το Επαναστατικό Δικαστήριο της Ισλαμικής Δημοκρατίας με καταδίκασε σε 16 χρόνια φυλάκιση για «αντίθεση στην θανατική ποινή», «φεμινιστική δράση» και για τη δουλειά μου με το «Κέντρο Υπεράσπισης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων». Κατά τη διάρκεια της δίκης, δήλωσα ότι ως γυναίκα στο Ιράν, έχω επανειλημμένα γίνει θύμα των απάνθρωπων νόμων του καθεστώτος, οι οποίοι είναι κάθε άλλο παρά ευνοϊκοί για τις γυναίκες, πληρώνοντας βαρύ τίμημα. Και για την αντίθεσή μου σε αυτούς τους νόμους, διώχθηκα ξανά, τοποθετήθηκα στη θέση του κατηγορουμένου και αναγκάστηκα να πληρώσω ξανά το τίμημα.
Το καθεστώς μας παρουσιάζει επανειλημμένα ως θύματα και εγκληματίες, κάνοντάς μας να πληρώσουμε. Αυτός ο ατελείωτος κύκλος θυματοποίησης των γυναικών κάτω από αυτό το καθεστώς φαίνεται να μην έχει τέλος. Δήλωσα την αντίθεσή μου στην πολυγαμία, η οποία είναι νόμιμη στην Ισλαμική Δημοκρατία. Σύμφωνα με αυτόν τον νόμο, ένας άντρας μπορεί να έχει μέχρι τέσσερις επίσημες συζύγους. Στα σπίτια τους, οι γυναίκες γίνονται θύματα αυτού του άδικου νόμου, και όταν διαμαρτύρονται—όπως έκανα εγώ—αντιμετωπίζουν σκληρές ποινές φυλάκισης. Αυτό το σύστημα είναι θεμελιωδώς μισογυνιστικό και καταπιεστικό.
Σήμερα, στον 10ο χρόνο της φυλάκισής μου, μετά από μεγάλη επέμβαση για την αφαίρεση όγκου από το πόδι μου, είμαι προσωρινά έξω από τη φυλακή λόγω αναστολής ποινής. Παρ’ όλα αυτά, με περιμένουν περισσότερα από δέκα χρόνια φυλάκισης. Αλλά δεν θα σταματήσω μέχρι να εδραιωθούν η δημοκρατία, η ελευθερία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα των γυναικών.
Οι γυναίκες είναι μια ακατάπαυστη δύναμη. Δεν πρέπει να φοβόμαστε. Πρέπει να σταθούμε ενάντια στους παραβάτες των δικαιωμάτων των γυναικών—εκείνους που δεν πιστεύουν στη δημοκρατία.
