«Μου έστειλε μήνυμα. Ξεκινάει να έρθει. Έσκασα ένα χαμόγελο και σκάναρα το σαλόνι για τις τελευταίες πινελιές. Το κρασί είναι παγωμένο, το αρωματικό χώρου μου αποδίδει και όλα γύρω μου τακτοποιημένα. Τι να του πω όταν έρθει; Πού να καθίσουμε; Και μετά»;
Οι δεκάδες ερωτήσεις που προσγειώθηκαν σαν πεφταστέρι στο μυαλό της Μαργαρίτας, την κρατούσαν σε εγρήγορση μέχρι να έρθει αυτός για τον οποίο είχε χάσει την αυτοσυγκέντρωσή της τους τελευταίους δύο μήνες. Μόνο που μετά από δύο ώρες η ετοιμότητα είχε μετατραπεί σε απορία και η αγωνία σε αμφιβολία. «Μα που είναι; Δεν θα έρθει;». Εκείνος δεν εμφανίστηκε ποτέ, παρά μόνο μετά από μία εβδομάδα μαζί με ένα εισιτήριο στα χέρια. Είχε κλείσει, έλεγε, ένα ταξίδι στο Μιλάνο για το Σαββατοκύριακο. Ήθελε να επανορθώσει, έλεγε, και να εξηγηθεί για τη συμπεριφορά του.
Το παραπάνω περιστατικό μπορεί να είναι οικείο σε όσες συνυπήρξαν για κάποιο καιρό με άτομο με ναρκισσιστική διαταραχή, αλλά κάνοντας μία αναδρομή στη σχέση τους, πιθανώς θα συμφωνήσουν πως αυτή η γρήγορη εναλλαγή συναισθημάτων που τους προκαλούσε, ήταν κάτι εντελώς ασυνήθιστο για τις ίδιες. Τουλάχιστον στην αρχή.
Με τους ειδικούς να έχουν ήδη εντοπίσει αυτή την τακτική συναισθηματικής χειραγώγησης από τα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή, o όρος “hoovering”, προερχόμενος από τη μάρκα ηλεκτρικών σκουπών Hoover, ουσιαστικά περιγράφει αυτή την τακτική εξαφάνισης και εν συνεχεία τη προσπάθεια επανασύνδεσης με εκείνον που έχει απομακρυνθεί από μια κακοποιητική σχέση. Ο στόχος των ναρκισσιστών είναι απλός. Ο απόλυτος έλεγχος των άλλων και η ικανοποίηση του “Εγώ” τους.
Κοινό μοτίβο
Εξηγώντας στη Vogue Greece η Iωάννα Μαυρίδου, ψυχολόγος Υγείας και αναλύτρια ομάδας και οικογένειας, γιατί αυτό το φαινόμενο εμφανίζεται όλο και συχνότερα, η ίδια σημειώνει πως στον πυρήνα τέτοιων σχέσεων υπάρχει ένα κοινό μοτίβο. «Τα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή είναι, όντως, πολύ εντυπωσιακά στην αρχή. Η υπέρμετρη ανάγκη επένδυσης στον εαυτό, αλλά και η ανάγκη να τους θαυμάζουν αποτυπώνονται στις επιλογές ζωής τους. Είναι πετυχημένοι, δυναμικοί και θεωρούνται σημαντικοί στον κύκλο τους. Επομένως είναι εύκολο να προσεγγίσουν ανθρώπους με χαμηλή αυτοεκτίμηση, οι οποίοι μπαίνοντας σε μια σχέση μαζί τους, θεωρούν πως συμπληρώνουν τα κενά τους. Όταν, λοιπόν, μια σχέση έχει ως βάση την ανάγκη να σε έχω για να αισθάνομαι καλά με τον εαυτό μου- συχνά ασυνείδητη ανάγκη- τότε λείπουν τα όρια. Και μπορεί κάποιος να κάνει υποχωρήσεις, να αγνοεί τα σημάδια που έχει με τον καιρό, απλά για να μην χάσει τη σχέση, ώσπου φτάνει σε ένα σημείο που έχει καταναλωθεί πλήρως από αυτήν», εξηγεί.
Τα χαρακτηριστικά των ατόμων με ναρκισσιστική διαταραχή
Φυσικά δεν σημαίνει πως όποιος είναι πετυχημένος και δυναμικός, έχει και ναρκισσιστική διαταραχή ενώ σύμφωνα με την ψυχολόγο πρέπει να γίνει σαφές πως ο ναρκισσισμός, με την έννοια της επένδυσης στον εαυτό, χρειάζεται να υπάρχει σε κάποιο βαθμό, αλλά σίγουρα η διαταραχή είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Eξηγώντας την ακριβή διαφορά, η κ. Μαυρίδου επισημαίνει πως ο ναρκισσισμός ως χαρακτηριστικό της παιδικής ηλικίας μας μετουσιώνεται κατά την ενηλικίωση σε αυτοεκτίμηση και φροντίδα του εαυτού μας. Εάν όμως υπάρχουν δύσκολα βιώματα, σοβαρά ελλείμματα αυτοεκτίμησης και το άτομο δυσκολεύεται να εμπιστευτεί και να συσχετιστεί με άλλους, τότε μπορεί να παλινδρομεί σε αυτήν την ψυχική κατάσταση υπερεπένδυσης στον εαυτό και αυτό να γίνει και το βασικό μοτίβο συμπεριφοράς του. Τότε μιλάμε για διαταραχή.
Μάλιστα σύμφωνα με το Διαγνωστικό Στατιστικό Εγχειρίδιο για τις Ψυχιατρικές Διαταραχές (American Psychiatric Association, 2013) η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας διαγιγνώσκεται εφόσον συνυπάρχουν τουλάχιστον 5 από τα ακόλουθα:
1. Να διαθέτει μεγαλειώδη αίσθηση ότι είναι σημαντικός (όπως να μεγαλοποιεί τα ταλέντα του και τα επιτεύγματα του, κάποιες φορές χωρίς τα επιτεύγματα να είναι τόσο σημαντικά)
2. Να έχει φαντασιώσεις απεριόριστης επιτυχίας, ευφυίας, δύναμης, ομορφιάς ή ιδανικής αγάπης
3. Να πιστεύει ότι είναι μοναδικό άτομο και άρα πρέπει να σχετίζεται μόνο με άλλα μοναδικά, υψηλού επιπέδου άτομα
4. Να απαιτεί από τους άλλους να τον θαυμάζουν σε υπερβολικό βαθμό
5. Να έχει την αίσθηση ότι έχει ιδιαίτερα δικαιώματα σε σχέση με τα άλλα άτομα
6. Να εκμεταλλεύεται διαπροσωπικά τους άλλους
7. Να μην έχει ενσυναίσθηση
8. Να είναι συχνά ζηλόφθονο ή να πιστεύει ότι οι άλλοι είναι ζηλόφθονοι μαζί του
9. Να έχει υπεροπτική στάση και συμπεριφορά
Εθιστικές σχέσεις
Το αντιφατικό, λοιπόν, στις σχέσεις με τα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή είναι πως παρ΄ότι υπάρχουν όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά, όχι μόνο δεν τελειώνουν εύκολα και γρήγορα, αλλά γίνονται όλο και πιο πολύπλοκες. Σύμφωνα με την κ. Μαυρίδου, αυτό συμβαίνει διότι σε αρκετές περιπτώσεις οι άνθρωποι «επιλέγουν» ναρκισσιστές, παρ’ ότι έχουν υποφέρει στο παρελθόν, διότι η σχέση αυτή είναι εθιστική. «Αυτά τα άτομα κάθε φορά σε κερδίζουν, σε κάνουν να αισθάνεσαι μοναδική, ώσπου όταν έχουν κατακτήσει αυτό που θέλουν, αρχίζουν πάλι να σε υποτιμούν», σχολιάζει.
Ψυχολόγοι και ψυχαναλυτές ανατρέχουν και πάλι στην παιδική ηλικία για να εξηγήσουν αυτή την εξάρτηση και το εθιστικό υπόστρωμα τέτοιων σχέσεων. «Συνήθως τα άτομα που επιλέγουν να συνάψουν σχέση με ναρκισσιστές έχουν μεγαλώσει με γονείς με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά και όσο και να έχουν τραυματιστεί, ελκύονται από αυτό το οικείο πρότυπο», σημειώνει η ψυχολόγος,
Συμβουλές επιβίωσης
Όποια κι αν είναι η εξήγηση, όμως, το ερώτημα παραμένει. Μπορείς να βοηθήσεις έναν ναρκισσιστή ή πρέπει να κάνεις αυτό που λένε οι experts στα social media, δηλαδή να… «τρέξεις»; Όλα δείχνουν πως πρέπει να γίνει το δεύτερο, καθώς, σύμφωνα με την κ. Μαυρίδου, το να αντιλαμβάνεται ένα άτομο με Ν.Δ. ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα στη συμπεριφορά του είναι εκ διαμέτρου αντίθετο με τον ναρκισσισμό. «Στον ναρκισσισμό το άτομο θεωρεί πως έχει πάντα δίκιο, έτσι είναι ο χαρακτήρας του, δικαιούται να κάνει ό,τι κάνει γιατί «ξεχωρίζει» από τους άλλους, τους οποίους και υποτιμά. Συνήθως το αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι που σχετίζονται μαζί του, οι οποίοι αναγνωρίζουν τη δυσλειτουργία», προσθέτει.
Σε κάθε περίπτωση, το μόνο σίγουρο είναι πως σε αυτό το σύντομο survival guide για τις ναρκισσιστικές σχέσεις, δεν υπάρχει κανένα μαγικό φίλτρο ούτε happy end. Ο πιο ασφαλής τρόπος προκειμένου να απαλλαγεί κάποιος από αυτό το επαναλαμβανόμενο μοτίβο χειραγώγησής τους, είναι να αφιερώσει χρόνο στην ψυχοθεραπεία, ώστε να αναγνωρίσει τα βιώματά του και να τα επαναβιώσει με την ασφάλεια της θεραπευτικής σχέσης. «Η χρόνια συνύπαρξη με έναν σύντροφο με Ν.Δ. μπορεί να σε κάνει να αμφιβάλεις για την πραγματικότητα και να «χάσεις» τον εαυτό σου, περιστρεφόμενη γύρω από τον κόσμο του άλλου. Το θέμα είναι πως μόλις απεμπλακείς από μια τέτοια σχέση, δημιουργείται ένα τεράστιο κενό μέσα σου, το οποίο χρειάζεται χρόνο και προσπάθεια για να αλλάξει», καταλήγει η ειδικός.
Διαβάστε επίσης | Τα catwalks παρουσιάζουν τα jeans της σεζόν
