Μάτι: Το σύμβολο τύχης που έγινε trendy κόσμημα

Μια εξπέρ του κοσμήματος, η Αμερικανίδα με τις ελληνικές ρίζες Stellene Volandes, αναφέρεται στην Ιλεάνα Μακρή ως μια δημιουργό που τοποθέτησε το μάτι στον χώρο του fine jewelry στο πολυκατάστημα Barneys της Νέας Υόρκης, στα τέλη της δεκαετίας του ’90. Από την αρχή της δημιουργικής της πορείας, η Μακρή έχει ασχοληθεί ενδελεχώς με τα σύμβολα και τα φυλαχτά. «Ως σύμβολο, το μάτι δημιουργεί ένα ενεργειακό παραπέτασμα που εξουδετερώνει την αρνητική ενέργεια και, άρα, καλύπτει κάτι θεμελιώδες: προστασία από το κακό. Αυτό το κακό κυρίως που δεν μπορούμε εύκολα να εντοπίσουμε, αλλά αναγνωρίζουμε πως υπάρχει και λαμβάνουμε τα μέτρα μας. Το μάτι ούτως ή άλλως μεταβάλλεται, γιατί το βλέμμα αποτυπώνει διαφορετικά συναισθήματα συνεχώς», παρατηρεί η σχεδιάστρια.

Το μάτι έχει αναδειχθεί και σε μία από τις δημιουργικές ταυτότητες της Λητώς Καρακωστάνογλου. Τα τελευταία χρόνια, το χαρακτηριστικό μοτίβο που κοσμεί τα κομμάτια της συλλογής Tu Es Partout (Είσαι παντού) δημιουργείται στο χέρι από έναν Ρώσο αγιογράφο. Ήταν πάντα στις προτεραιότητές της ο σχεδιασμός ενός ματιού; «Το αντίθετο», απαντά. «Μέχρι να βρεθεί αυτό το ζωγραφισμένο μάτι που είναι πολύ ρεαλιστικό, δεν είχα κάποια σύνδεση, πίστευα πιο πολύ στα φυλαχτά και στις ενέργειες των λίθων. Υπάρχει, για παράδειγμα, το κοράλλι, το οποίο βάζουν στα μωρά γιατί δίνει ενέργεια. Πίστευα στην ενέργεια του ματιού, αλλά όχι απαραίτητα στο να το φοράς για προστασία. Η σχέση αυτή ξεκίνησε με το συγκεκριμένο μάτι. Μου το έδειξε ένας συνεργάτης μου και ένιωσα ότι μιλάει στην ψυχή μου», εξηγεί.

Πέρα από την ευρύτερη Μεσόγειο, το μάτι είναι δημοφιλές και σε χώρες της Λατινικής και της Κεντρικής Αμερικής, της Κεντρικής Ασίας, καθώς και της Ανατολικής και της Δυτικής Αφρικής. Την περίοδο της «σκληρής» πανδημίας, πολλοί στράφηκαν στην αγορά ενός ματιού για φυλαχτό. Την ίδια στιγμή, για τις Ελληνίδες και τους Έλληνες δημιουργούς κοσμημάτων τα προσωπικά βιώματα λειτουργούν παραγωγικά, ενώ η όρεξη για νέα στιλιστικά μονοπάτια εμπλουτίζει τα σχέδια γύρω από το μάτι. «Από μόνο του σε εμπνέει να το απεικονίσεις με διαφορετικούς τρόπους. Εκτός από το σχήμα του ματιού, που μπορεί να αλλάξει, οι χρωματικοί συνδυασμοί των λίθων και των υλικών εν γένει είναι στοιχείο που συμβάλλει αποφασιστικά στο να παραμείνει φρέσκο», σημειώνει η Ιλεάνα Μακρή, η οποία αυτή την εποχή παρουσιάζει μάτια με πολύχρωμους πολύτιμους λίθους στο Saks Fifth Avenue.

Και η Έλενα Βότση σχεδιάζει κοσμήματα με μάτι. Ανάμεσα στα τελευταία της σχέδια περιλαμβάνονται κομμάτια από φυσητό γυαλί και ασήμι, αλλά και one–of–a–kind μάτια με σκαλισμένα στο χέρι κοχύλια, πολύτιμες πέτρες και χρυσό. Το μάτι συγκαταλέγεται στα βασικά στοιχεία της δουλειάς και της Μαριάννας Γουλανδρή-Λαιμού, ενώ η Αναστασία Καίσαρη παρουσίασε πρόσφατα μάτια με φίλντισι, αλλά και μάτι-μενταγιόν από τιτάνιο. «Είναι ένα δυνατό σύμβολο, μια κλασική κατηγορία από μόνο του. Υπάρχουν οίκοι που μιλάνε γι’ αυτό, όπως ο Kenzo και η Schiaparelli, όμως το μάτι είναι πέρα από τη μόδα. Δηλώνει κάτι. Είναι συναισθηματικό και έχει έντονη απήχηση σε πολλές χώρες, από τις ΗΠΑ μέχρι την Αυστραλία, περνώντας από τη Γαλλία. Είναι ένα διεθνές σύμβολο με το οποίο όλοι συνδέονται», τονίζει η Λητώ Καρακωστάνογλου.

«Στοιχείο της ελληνικής κουλτούρας, το μάτι έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα, περίπου πριν από τρεις χιλιετίες, τότε που πίστευαν ότι διέθετε τη δύναμη να φέρνει τύχη και να προσφέρει προστασία στον ιδιοκτήτη του. Αυτό το πιστεύω πέρασε και σε άλλους πολιτισμούς, κάτι που δημιούργησε την ανάγκη να φοράμε το μάτι για να προστατεύσουμε τον εαυτό μας από κάθε αρνητική ενέργεια», συμπληρώνει η Έλενα Βότση. «Φορώντας το σε μορφή κοσμήματος, είτε πιστεύουμε σε αυτό είτε όχι, το μόνο σίγουρο είναι ότι αποκλείεται να έχουμε κάνει λάθος επιλογή». Και αν στο βαθύ παρελθόν το μπλε ήταν το βασικό χρώμα για το μάτι –και αυτό γιατί, όπως πίστευαν τότε, τη δυνατότητα να ματιάσουν είχαν τα μπλε μάτια, τα οποία ήταν και λιγότερα–, τα μάτια-κοσμήματα εναλλάσσονται σήμερα σε χρώματα και αποχρώσεις, ενώνοντας διαφορετικές ενέργειες μέσα από τις πέτρες και δημιουργώντας πολύτιμα, πολλές φορές, ουράνια τόξα. «Το μπλε σε ηρεμεί και συμβολίζει την εμπιστοσύνη. Το μπλε μάτι είναι απόλυτα συνδεδεμένο με το γαλάζιο της θάλασσας και αυτό που έχουμε συνδέσει με την προστασία. Τα άλλα χρώματα είναι για εκείνους που έχουν ήδη μυηθεί και πάνε στο επόμενο επίπεδο. Όταν όμως μιλάς για το μάτι, το μπλε σού έρχεται στο μυαλό», καταλήγει η Λητώ Καρακωστάνογλου.