στην-πρώτη-γραμμή-180923

Ο Yves Saint Laurent έζησε στο επίκεντρο του κινήματος Youthquake της δεκαετίας του 1960, στην Αριστερή Όχθη του Παρισιού. Διαμόρφωσε τη βιομηχανία της μόδας όπως την ξέρουμε σήμερα και θόλωσε τα όρια μεταξύ των φύλων, σχεδιάζοντας ρούχα που μας επιτρέπουν να ορίσουμε την ταυτότητά μας και να κινούμαστε ελεύθερα στον κόσμο. Θυμάμαι την πρώτη καμπαρντίνα που αγόρασα όταν ήμουν 15 ετών· ήταν χακί και vintage και την επέλεξα από μια σειρά πολλών πανωφοριών σε αποχρώσεις του μπεζ. Λάτρευα τις κομψές βάτες, τις κρυφές τσέπες και την oversized γραμμή, που την έκαναν να μοιάζει με κάποιου είδους πανοπλία, προκαλώντας μου θαυμασμό. Αργότερα κατάλαβα πως όφειλα αυτόν τον ενθουσιασμό, εμμέσως έστω, στον Yves Saint Laurent. Παρότι δεν είχε σχεδιάσει τη δική μου καμπαρντίνα, θεωρείται ο αρχιτέκτονας της γκαρνταρόμπας της σύγχρονης γυναίκας, δανειζόμενος στοιχεία από βασικά ανδρικά κομμάτια, μεταξύ των οποίων η ταπεινή καμπαρντίνα, και επιτρέποντας με τον τρόπο αυτόν μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων στις γυναίκες.

Στην πρώτη γραμμή-1
©pixelformula
1/3
Native Share

Τον δρόμο είχε ανοίξει η Coco Chanel, η οποία προτίμησε την απλότητα των ανδρικών ρούχων έναντι των κορσέδων και των κρινολίνων. Φαντάζεστε να πηγαίνετε για συνέντευξη με μια φούστα που δεν χωράει να περάσει από την πόρτα; Αυτές οι ενδυματολογικές αλλαγές μπορούν να συσχετιστούν με τις κοινωνικές και πολιτικές ελευθερίες των γυναικών. Είδαμε την υποψήφια Αμερικανίδα πρόεδρο, Hillary Clinton, και την αντιπρόεδρο των ΗΠΑ, Kamala Harris, να προτιμούν κοστούμια τόσο για τη συμβολική τους αξία όσο και για την πρακτικότητά τους. Αν έχετε στην ντουλάπα σας έστω και ένα κοστούμι, ένα biker jacket ή μια καμπαρντίνα, έχετε κι εσείς ένα κομμάτι της κληρονομιάς του γεννημένου στην Αλγερία Γάλλου σχεδιαστή Yves Henri Donat Mathieu Saint Laurent.

Ρούχα για το μέλλον

Τα πρακτικά ρούχα δεν ήταν η μοναδική συνεισφορά του Saint Laurent στον τρόπο που ντυνόμαστε. Η prêt-à-porter Rive Gauche συλλογή του, που κυκλοφόρησε το 1966, πήρε το όνομά της από την αντικουλτούρα της αριστερής όχθης του Σηκουάνα και έφερε την επανάσταση στον τρόπο που ψωνίζουμε. Αντλούσε έμπνευση από concepts της haute couture συλλογής που είχε κυκλοφορήσει το 1961, αλλά και από αυτές στη θητεία του στον οίκο Dior, όπως η Beat του 1960, που ήταν εμπνευσμένη από τους beatniks και τη νεανική κουλτούρα της Rive Gauche, αλλά θεωρήθηκε πολύ προοδευτική για το κοινό στο οποίο απευθυνόταν τότε ο Dior. Εκείνη την εποχή η αγορά έτοιμων επώνυμων ρούχων ήταν ένα νέο concept και οι περισσότεροι Γάλλοι σχεδιαστές προτιμούσαν την υψηλή ραπτική. Παρ’ όλα αυτά, ο Saint Laurent εκδημοκράτισε τη μόδα και συνέβαλε στην εικόνα της βιομηχανίας όπως την ξέρουμε σήμερα. Επρόκειτο για κομμάτια σχεδιασμένα σύμφωνα με ένα concept υψηλής ραπτικής, αλλά πιο προσιτά στο νεανικό κοινό. Ήταν μάλιστα ένας από τους πρώτους σχεδιαστές που απευθύνθηκε στη νεανική κουλτούρα ή αλλιώς στο κίνημα που η τότε editorinchief της Vogue, Diana Vreeland, αποκάλεσε «youthquake» – ένα κίνημα που πήγε κόντρα στο κατεστημένο σε τομείς όπως η μουσική, η τέχνη και η πολιτική και άφησε το σημάδι του στον τρόπο που ορίζουμε τη μόδα και την κουλτούρα γενικότερα.

Η Rive Gauche του Παρισιού τη δεκαετία του 1950 ήταν κάτι περισσότερο από μια γεωγραφική θέση στη νότια όχθη του Σηκουάνα. Ήταν η Μέκκα της αντικουλτούρας και των outsiders, όπως μποέμ τύπων που κάπνιζαν, απρόβλεπτων αριστοκρατών, φοιτητών και μουσικών που έπαιζαν τζαζ, τους οποίους ένωνε η περιφρόνηση για τη μικροαστική τάξη και η αμφισβήτηση συμβάσεων όπως οι έμφυλες νόρμες και η σεξουαλικότητα. Θολώνοντας τα όρια των έμφυλων κανόνων, ο Saint Laurent κατάφερε να τους υπονομεύσει, αλλά όχι και να τους καταργήσει. Πήρε ένα αυστηρό σμόκιν σακάκι, το στένεψε στη μέση, έκανε βαθύτερο το άνοιγμα στο ντεκολτέ και πρόσθεσε επίχρυσα κουμπιά και μεταξωτό σιφόν, ώστε να ταιριάζει στο γυναικείο σώμα – το γνωστό Le Smoking. Τέτοια ρούχα βοηθούσαν μια γυναίκα να έχει τον έλεγχο της ζωής και της σεξουαλικότητάς της. Αυτές οι αλλαγές στον τρόπο ντυσίματος λειτούργησαν και ως εργαλείο αμφισβήτησης του ρόλου που θα μπορούσαν να έχουν στην κοινωνία. Όταν μια γυναίκα στις μέρες μας φοράει κοστούμι, έχει ένα look προσεγμένο και επαγγελματικό. Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, μια τέτοια εμφάνιση μπορούσε να σοκάρει. Για παράδειγμα, στην κοσμική Nan Kempner απαγορεύτηκε η είσοδος στο εστιατόριο La Côte Basque της Νέας Υόρκης, επειδή φορούσε σμόκιν. Έτσι εκείνη αυτοσχεδίασε και επέστρεψε φορώντας το σακάκι σαν μίνι φόρεμα!

Στην πρώτη γραμμή-2
©pixelformula
2/3
Native Share

Για να ντύσει τη νεαρή τότε Catherine Deneuve στην Ωραία της ημέρας, το 1967, ο Saint Laurent εκμεταλλεύτηκε τις αντιθέσεις της ταινίας, καθώς η ηθοποιός ερμήνευε μια μεγαλοαστή νοικοκυρά που ικανοποιούσε την καταπιεσμένη σεξουαλικότητά της πιάνοντας δουλειά σε οίκο ανοχής. Χρησιμοποιώντας τα ρούχα για να υπογραμμίσει τις αντιθέσεις ανάμεσα στις δύο διαφορετικές ταυτότητες της πρωταγωνίστριας, ο σχεδιαστής εξερεύνησε τις έννοιες του αμαρτωλού και του αγίου, του αρσενικού και του θηλυκού. Είδαμε μια γυαλιστερή καμπαρντίνα και πολύ κοντές μίνι φούστες, καθώς και ταγέρ με πέρλες που αρμόζουν σε μια καθωσπρέπει σύζυγο. Η συλλογή του Libération του 1971, πάλι, προκάλεσε πολλές αντιδράσεις, καθώς ήταν εμπνευσμένη από τον πόλεμο. Ο Saint Laurent, ο οποίος δέχθηκε σφοδρή κριτική κατηγορούμενος πως ωραιοποιούσε τους Ναζί, χρησιμοποίησε το εμβληματικό πια πράσινο γούνινο παλτό, τις πλατφόρμες και τα εφαρμοστά φορέματα για να αναδείξει το ανατρεπτικό στιλ της Αριστερής Όχθης του Παρισιού. Η ευελιξία του ως προς τις νόρμες των φύλων κάθε άλλο παρά ασεξουαλική ήταν. Η στενή φιλία του με το μοντέλο Betty Catroux συνέβαλε στην ανάδειξη των ιδεών του για σχέδια που ξεπερνούν τα στεγανά των φύλων. Σε μια φωτογραφία του 1969 με τη Loulou de la Falaise, η Catroux και ο Saint Laurent φορούν ασορτί hisandhers safari jackets με χαμηλές ζώνες – εκείνος σαν τουνίκ κι εκείνη σαν μίνι φόρεμα, συνδυασμένο με μπότες πάνω από το γόνατο. Η Catroux, που προτιμά ακόμη τα ανδρικά κουστούμια και Tshirts, αποτελούσε μόνιμη πηγή έμπνευσης για εκείνον. Απέφευγε τα παραδοσιακά γυναικεία ρούχα και προτιμούσε ανδρικές γραμμές και έγινε το πρότυπό του για το ιδανικό της ανεξάρτητης γυναίκας. Και οι δυο τους έδειξαν πώς τα ρούχα που δεν είναι τόσο «αυστηρά» ως προς το φύλο στο οποίο απευθύνονται, προσφέρονται για περισσότερες παραλλαγές. Για την Αμερικανίδα φιλόσοφο και θεωρητικό Judith Butler, το κοινωνικό φύλο είναι κάτι που μαθαίνεται μέσα από πολιτισμικές αντιλήψεις και καθεστώτα. Στο βιβλίο της Αναταραχή φύλου: Ο φεμινισμός και η ανατροπή της ταυτότητας διαχωρίζει το κοινωνικό φύλο –που εκτελείται και μαθαίνεται– από το βιολογικό με το οποίο γεννιέται κάποιος. Για εκείνη, το drag –ή το ντύσιμο του αντίθετου φύλου– μπορεί να υπονομεύσει και να αποσταθεροποιήσει τις διακρίσεις ανάμεσα στα κοινωνικά φύλα και να ανοίξει τον δρόμο για νέες δυνατότητες. Για πολλά άτομα που νιώθουν να περιορίζονται από τους παραδοσιακούς ρόλους, η πράξη του ντυσίματος μπορεί να φέρει πιο ρευστές ταυτότητες. Έτσι λοιπόν, δανειζόμενος τους κώδικες των ανδρικών ρούχων για τη δημιουργία γυναικείων, ο Saint Laurent έσπασε, κατά κάποιον τρόπο, τη δυαδικότητα των φύλων.

Στην πρώτη γραμμή-3
©pixelformula
3/3
Native Share

Μοντέλα, μούσες και φίλοι

Ο Saint Laurent ήταν επίσης ένας από τους πρώτους σχεδιαστές που ανέβασε τη διαφορετικότητα στην πασαρέλα. Χρησιμοποιούσε συχνά μαύρα μοντέλα και διατηρούσε φιλία με πολλά εξ αυτών. Αμφισβητώντας τα κατά βάση λευκά πρότυπα ομορφιάς της εποχής, συχνά έδινε τον τιμητικό ρόλο του κλεισίματος ενός σόου στο αγαπημένο του μαύρο μοντέλο. Κατάφερε έτσι να επηρεάσει τόσο τον χώρο της μόδας όσο και την κοινωνία γενικότερα. Επιπλέον, βοήθησε την καριέρα μοντέλων όπως η Katoucha Niane, η Iman, η Dalma Callado, η Mounia και η Pat Cleveland. Ακόμα και η Naomi Campbell οφείλει σε αυτόν το πρώτο της εξώφυλλο στη γαλλική Vogue. Στην Catroux και στoν Saint Laurent δεν άρεσε ο όρος μούσα, αλλά την αποκαλούσε συχνά τη μεγαλύτερη πηγή έμπνευσής του. Εκείνη προτιμούσε να χρησιμοποιεί όρους όπως «αδελφές ψυχές» για να χαρακτηρίσει τη φιλία τους. Τόσο η ίδια όσο και η σχεδιάστρια αξεσουάρ Loulou de la Falaise ή άλλες γυναίκες από τις οποίες αντλούσε έμπνευση ο μετρ ήταν για εκείνον πολλά περισσότερα από απλές κούκλες. Ήταν φίλες και συνεργάτιδες. Και, πράγματι, αντλούσε έμπνευση για τα σχέδιά του από τον κύκλο των φίλων του, που ενέπνευσαν και άλλους σχεδιαστές, όπως ο Jean Paul Gaultier, η Rei Kawakubo του Comme des Garçons ή η Vivienne Westwood, προκειμένου να στραφούν προς μια gender bending μόδα –που κάμπτει τα όρια των φύλων–, με πιο πρόσφατο παράδειγμα αυτό της Grace Wales Bonner, της Βρετανίδας σχεδιάστριας που υιοθέτησε απόλυτα την κληρονομιά του Saint Laurent περιγράφοντας ότι αντιμετωπίζει τη συλλογή της, που απευθύνεται σε άνδρες και γυναίκες, ως ενιαίο σύνολο. Ο Saint Laurent και ο σύντροφός του, Pierre Bergé, ήταν ανοιχτά ομοφυλόφιλοι όταν κάτι τέτοιο αποτελούσε ταμπού. Μοίραζαν την jetset ζωή τους μεταξύ Παρισιού και Μαρακές, έχοντας δίπλα τους στενούς φίλους που μοιράζονταν τον μποέμ τρόπο ζωής τους και βρίσκονταν στο επίκεντρο του χώρου του πολιτισμού – από την κόρη του Pablo Picasso, Paloma, και τους χορευτές Rudolf Nureyev και Margot Fonteyn μέχρι την κοσμική Talitha Getty και τον σύζυγό της Paul, τον Andy Warhol, τη Loulou de la Falaise και, φυσικά, την «αδελφή ψυχή» του, Betty Catroux. Μαζί με τον κύκλο του, ο Saint Laurent κατάφερε αυτό που πολλοί σχεδιαστές μόδας της εποχής του δεν μπόρεσαν: να γεννήσει ιδέες που επηρεάζουν τον τρόπο ζωής μας ακόμη και σήμερα. Μιλάμε συχνά για τη δύναμη της μόδας να μεταμορφώνει. Πρόκειται για την ικανότητά της να αντανακλά την επικρατούσα κουλτούρα πάνω μας μέσα από τον τρόπο που ντυνόμαστε, να φέρνει κοντά άτομα με κοινές αξίες, να κάμπτει τους ρόλους των φύλων και να δημιουργεί ένα alter ego, χαρακτηριστικά που ο Yves Saint Laurent αντιλαμβανόταν και αξιοποιούσε. Γι’ αυτό άφησε ανεξίτηλο το σημάδι του στον τρόπο που ντυνόμαστε, σχεδιάζοντας ρούχα που προσέφεραν στους ανθρώπους τη δύναμη να ορίσουν την ταυτότητά τους και να πορευθούν στον κόσμο. Μπορούμε να εκτιμήσουμε τη σημασία της κληρονομιάς του όποτε φοράμε ένα κοστούμι, ένα κατάλευκο πουκάμισο ή μια απλή καμπαρντίνα.

Διαβάστε επίσης | Filep’s Scrapbook: Μugler – See Me Now, Buy Me Now, Wear Me Now!