Μια μέρα στο studio του Theodore Psychoyos

Μπαίνοντας στο στούντιό του, ένα βιομηχανικής αισθητικής πρώην αποστακτήριο ούζου κοντά στο λιμάνι του Πειραιά, τον βρίσκω βουτηγμένο στη μαρμαρόσκονη, να σκαλίζει. Τριγύρω, οι επιβλητικές μαρμάρινες συνθέσεις του. Οι φθαρμένοι πέτρινοι τοίχοι του χώρου, σε συνδυασμό με τη μερικώς διάφανη οροφή, δημιουργούν ένα μυσταγωγικό σκηνικό που μεταβάλλεται ανάλογα με το φως του ήλιου. Εκεί, ο Theodore Psychoyos περνά τις περισσότερες ώρες της μέρας, δημιουργώντας με τα χέρια του μαρμάρινα λειτουργικά αντικείμενα, όπως σκαμπό, παγκάκια, τραπέζια και καρέκλες, που φέρνουν σε διάλογο λείες επιφάνειες και ογκώδη πετρώματα. Αυτά τα μνημειακού χαρακτήρα έπιπλα, απογυμνωμένα από κάθε έννοια διακοσμητικής υπερβολής, έχουν τη γοητεία του ακατέργαστου, της ευθραυστότητας, της βαρύτητας αλλά και της ανθεκτικότητας, έννοιες που απορρέουν από το ίδιο το μάρμαρο ως υλικό.

«Άρχισα να δουλεύω με το μάρμαρο πολύ νέος, όταν ακόμα ήμουν φοιτητής στην Καλών Τεχνών, στο Παρίσι. Στην πορεία το εγκατέλειψα, για να ασχοληθώ με τη ζωγραφική και τη μουσική. Τα τελευταία χρόνια αξιολόγησα εκ νέου τη σχέση μου μαζί του. Άρχισε να με αφορά ο ιδιαίτερος τρόπος με τον οποίο μεταχειρίζονταν μαρμάρινους όγκους οι τεχνίτες και οι μηχανές των δεκαετιών του ’20, του ’30, του ’40 και του ’50 στην Ελλάδα. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας, τα μάρμαρα εκείνης της εποχής πέρασαν σε αχρησία. Σε αυτά επιχειρώ να δώσω νέα ζωή. Βρίσκω μια αξία σε κάτι στο οποίο κάποιος δεν δίνει πλέον σημασία και το θεωρεί περισσευούμενο. Με γοητεύουν τα ίχνη των ανθρώπων, των μηχανών και του χρόνου που φέρουν πάνω τους αυτά τα πετρώματα», λέει.

Μια μέρα στο studio του Theodore Psychoyos-2 — ©Vassilis Karidis

Υπάρχει, βέβαια, και μια βαθύτερη έννοια πίσω από αυτή του την απόφαση. «Ήθελα να έρθω αντιμέτωπος με την έννοια της ύλης», τονίζει. «Η βαρύτητα μας κρατάει συνδεδεμένους με τη γη, με την πραγματικότητα, σε μια εποχή που τα πάντα είναι πια εικονικά. Αν θες να το δούμε και πιο φιλοσοφικά, η ενασχόλησή μου με την ύλη είναι μια διαδικασία στην οποία συνειδητά έχω βάλει τον εαυτό μου προκειμένου να αντιμετωπίσω τον θάνατό μου. Δεν λέω ότι θα πεθάνω αύριο. Η συνειδητοποίηση, όμως, ότι είμαι κι εγώ μια εύθραυστη ύλη, όπως ένα μάρμαρο, με απελευθερώνει. Καθημερινά βουτάω τον εαυτό μου μέσα στην ύλη, σωματικά και ψυχολογικά. Κουβαλάω πελώριους όγκους, τους επεξεργάζομαι, μπαίνω ολόκληρος μέσα στη διαδικασία. Το βασικό ενδιαφέρον για μένα μέσα από αυτή τη δουλειά που κάνω, είναι να μάθω πώς θα πεθάνω. Είναι μια σπουδή στη διαδικασία της φθοράς».

Μια μέρα στο studio του Theodore Psychoyos-3 — ©Vassilis Karidis

Η έννοια της επανάχρησης βρίσκεται στο επίκεντρο της πρακτικής του, καθώς εργάζεται με θραύσματα σπασμένων μαρμάρινων όγκων που ανακτά από λατομεία όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και του εξωτερικού, τα περισσότερα εκ των οποίων είναι «ατυχήματα» της βιομηχανικής παραγωγής, φέροντας μοναδικά σημάδια ατελειών. Τα μοναδικής αισθητικής χρηστικά αντικείμενα που δημιουργεί, είναι εν τέλει ένας συνδυασμός όλων αυτών των ετερόκλητων πετρωμάτων που συλλέγει και επεξεργάζεται ο ίδιος, και όχι κάποιος ειδικός τεχνίτης, μόνος στο στούντιό του. Τον ιντριγκάρει η βαρύτητα των αντικειμένων που φτιάχνει και το ότι δεν μπορούν να μετακινηθούν εύκολα. Είναι σαν άσκηση στην προσαρμοστικότητα, πιστεύει. «Μου αρέσει η στατικότητα των έργων μου. Η κινητικότητα δεν μου φαίνεται χρήσιμη. Κάθε αντικείμενο μου μοιάζει με δέντρο σ’ ένα χωράφι. Θα πας κάτω από αυτό το συγκεκριμένο δέντρο για να αναζητήσεις σκιά. Δεν θα φυτέψεις ένα καινούργιο και θα περιμένεις χρόνια να μεγαλώσει. Όλο αυτό έχει να κάνει με την προσαρμοστικότητα», λέει.

Μια μέρα στο studio του Theodore Psychoyos-4 — ©Vassilis Karidis

Μιλάει ελληνικά με γαλλική προφορά, έχοντας περάσει τα παιδικά του χρόνια στο Παρίσι, σε μια πολυμελή οικογένεια Ελλήνων μεταναστών που γνωρίστηκαν στον Πειραιά τα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και αναζήτησαν στη Γαλλία καλύτερη τύχη, σπουδάζοντας Ιατρική. Είναι το έβδομο παιδί της οικογένειας και ο μοναδικός γιος, έχοντας άλλες έξι μεγαλύτερες αδελφές. Αυτό ίσως να εξηγεί και τη μοναδικότητα της πολυσχιδούς προσωπικότητάς του. Από τον τρόπο που μιλάει μέχρι τον τρόπο που κινείται, η ιδιοσυγκρασιακή, μποέμ φύση του Theodore δύσκολα περνά απαρατήρητη. Σπούδασε αρχικά Νομικά στη Σορβόνη, αφού πάντα υπήρχε μέσα του ένα αίσθημα δικαιοσύνης που ήθελε να διερευνήσει περαιτέρω, η τέχνη όμως αποδείχθηκε η μεγάλη του αγάπη. «Δεν με ενδιέφερε να κάνω καριέρα σε κάτι συγκεκριμένο. Το μόνο που ήθελα ήταν να είμαι καλός σε ό,τι κι αν κάνω», λέει. «Ήμουν και είμαι φιλοπερίεργος, με την έννοια ότι ενδιαφερόμουν πάντα να γνωρίσω διάφορες πτυχές αυτής της ζωής. Μεγάλωσα σ’ ένα φιλότεχνο σπίτι. Το Pompidou χτιζόταν δίπλα στο σχολείο μου και ήμουν από τους πρώτους επισκέπτες. Στην οικογένειά μου οι διαφωνίες που είχαμε αφορούσαν περισσότερο ένα έργο τέχνης, παρά οτιδήποτε άλλο», θυμάται, ανατρέχοντας στην ελευθερία που ένιωσε όταν αποφάσισε να μπει στην Καλών Τεχνών. Αν απολαμβάνει κάτι περισσότερο σε αυτό που κάνει, είναι το ότι δημιουργεί με τα χέρια του. «Με εξιτάρει η συνθήκη στην οποία μπαίνει ένας άνθρωπος όταν δημιουργεί κάτι με τα χέρια του. Αποκτά έναν δικό του ρυθμό, που μοιάζει σαν να βουτάς σε μια γαλήνια θάλασσα ή να προσεύχεσαι», λέει. «Δεν με απασχολεί να φτιάχνω ωραία πράγματα. Τι είναι ωραίο, άλλωστε; Ποιος μπορεί να το ορίσει ξεκάθαρα; Για μένα, το ωραίο έχει να κάνει με την ηρεμία καθώς και με ένα αίσθημα επαναστατικότητας».

Μια μέρα στο studio του Theodore Psychoyos-5 — ©Vassilis Karidis

Τα τελευταία χρόνια ζει μεταξύ Αθήνας και Παρισιού και πρόσφατα άρχισε να σκέφτεται το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός ακόμα στούντιο στη Σύρο. «Αν βρεις ένα μέρος που στον δρόμο ο κόσμος χαιρετάει τον σκύλο σου με χαμόγελο, τότε σ’ αυτό το μέρος μπορείς να μείνεις», πιστεύει. «Η Αθήνα μου αρέσει γιατί είναι ανομοιογενής, σε αντίθεση με το Παρίσι όπου βλέπεις πάνω κάτω το ίδιο πράγμα. Στην Αθήνα υπάρχει έντονα το στοιχείο της έκπληξης, όπως ας πούμε και στη Νέα Υόρκη. Αυτό την κάνει ξεχωριστή και ελκυστική σε πολλούς ανθρώπους της τέχνης παγκοσμίως». Ο ίδιος αναλαμβάνει δουλειές σε κάθε σημείο του πλανήτη, δημιουργώντας με μάρμαρα που βρίσκει στον εκάστοτε τόπο. Η τελευταία του μεγάλη συνεργασία ήταν για ένα project αναπαλαίωσης ενός ιστορικού χαμάμ στην Τουρκία, όπου είχε την ευκαιρία να γνωρίσει καλύτερα την οθωμανική τέχνη. Για το μέλλον δεν ελπίζει πολλά. Επιλέγει να εστιάζει στο παρόν. «Η ζωή μου μοιάζει με τον τρόπο που δουλεύω στο στούντιο. Δίνω χώρο στα πράγματα απλώς να συμβούν, χωρίς να επιβάλουν κάτι».

Photographer: Vassilis Karidis Fashion Editor: George Karapetis