Με τίτλο «you are invited», ο Juergen Teller προσκαλεί τους Αθηναίους στην πιο εκτενή ατομική έκθεση που έχει παρουσιαστεί ποτέ στην Ελλάδα, εγκαινιάζοντας το Onassis Ready, τον νέο χώρο της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. Από τις εμβληματικές καμπάνιες μόδας έως τα διάσημα αυτοπορτρέτα και τα έργα με θρυλικές φυσιογνωμίες, ο κορυφαίος Γερμανός φωτογράφος ισορροπεί εδώ και δεκαετίες ανάμεσα στο προκλητικό και το τρυφερό, το εμπορικό και το καλλιτεχνικό, αναδεικνύοντας την ομορφιά εκεί όπου οι άλλοι βλέπουν «ατέλεια». Λίγο πριν τα εγκαίνια, μιλήσαμε μαζί του.
Κύριε Teller, τι μας επιφυλάσσει η έκθεση στο Onassis Ready;
Θα δείτε πολλές στιγμές από το προσωπικό μου σύμπαν, μαζί με μια νέα σειρά φωτογραφιών που δημιουργώ τώρα στη Λιθουανία και θα παρουσιάσω για πρώτη φορά, όπως και έργα που έχω συνδημιουργήσει με τη σύζυγο και συνεργάτιδά μου, Dovile. Δεν θα τη χαρακτήριζα ακριβώς αναδρομή, αλλά μια επιλογή εικόνων που έχουν ιδιαίτερο νόημα για μένα σήμερα.
Η Ελλάδα πώς υπάρχει μέσα σας;
Αγαπώ την Ελλάδα και ιδιαίτερα την Αθήνα. Έχω περάσει χρόνο εδώ, όπως και στα νησιά σας, τόσο επαγγελματικά όσο και προσωπικά. Και, φυσικά, θυμάμαι με χαρά τη στιγμή που η Ελλάδα κατέκτησε το Euro με προπονητή τον Γερμανό Otto Rehhagel!
Απολαμβάνετε ακόμα τη δουλειά σας όσο όταν ξεκινήσατε;
Ναι, το ίδιο έντονα. Νιώθω τον ενθουσιασμό που είχα στα 18 μου, όταν πρωτοκοίταξα μέσα από τον φακό. Σήμερα έχω περισσότερη αυτοπεποίθηση, αλλά και μια δημιουργική ανασφάλεια που με συναρπάζει: ξεκινώ ακόμα με μια ιδέα χωρίς να ξέρω πού θα με οδηγήσει και τη μετατρέπω σε εικόνα.
Στην εποχή της AI πόσο χώρο έχει η αυθεντικότητα στην εικόνα;
Η τεχνητή νοημοσύνη είναι για μένα κάτι φριχτό, καθόλου καλό για την ανθρωπότητα και εξαιρετικά επικίνδυνο. Δεν τη χρησιμοποιώ. Στη φωτογραφία, όπως και σε κάθε τέχνη, όλα έχουν σημασία και ταυτόχρονα τίποτα. Εξαρτάται πάντα από τον δημιουργό και τις ιδέες του.
Υπάρχει κάποιο πρόσωπο που φωτογραφήσατε και άλλαξε ριζικά τον τρόπο που βλέπετε τον κόσμο;
Θα σας έλεγα ο Πάπας Φραγκίσκος. Με κάλεσε στο Βατικανό να τον φωτογραφίσω σε μια επίσκεψή του σε γυναικείες φυλακές, με αφορμή την Μπιενάλε της Βενετίας. Ήταν μια εμπειρία που με σημάδεψε. Με έναν τρόπο, αυτός ο άνθρωπος άλλαξε κάτι μέσα μου. Αυτό το κάτι θα το εξηγήσω μέσα από την έκθεση στην Αθήνα.
Αναρωτιέμαι ποια είναι η ιστορία πίσω από μια συναρπαστική φωτογραφία σας: αυτή που στέκεστε γυμνός, καπνίζετε και πίνετε μπροστά στον τάφο του πατέρα σας με το πόδι ακουμπισμένο σε μια μπάλα.
Ήθελα, απλώς, να νιώσω πιο κοντά του. Ο πατέρας μου ήταν αλκοολικός και αυτοκτόνησε. Τον μισούσα, δεν είχαμε καμία επαφή. Χρόνια μετά τον θάνατό του όμως, γεννήθηκε μέσα μου η ανάγκη να τον πλησιάσω. Μισούσε την αγάπη που μοιραζόμουν με τη μητέρα μου για το ποδόσφαιρο. Εκείνος, αντίθετα, κάπνιζε και έπινε. Αυτή η εικόνα ήταν ένας τρόπος να τον καταλάβω, να σταθώ πιο κοντά του. Ήταν και παραμένει μια φωτογραφία εξαιρετικά σημαντική για μένα.
Ποιον από την οικογένειά σας αγαπάτε περισσότερο να φωτογραφίζετε;
Τη σύζυγό μου. Η Dovile με στηρίζει και με ολοκληρώνει. Θα ήθελα να φωτογραφίζω περισσότερο και την κόρη μου, αλλά στα δυόμισή της λέει πλέον: «Μπαμπά! Φτάνει!».
Τι σας έλκει τόσο πολύ να φωτογραφίζετε γυμνούς ανθρώπους;
Το γυμνό σώμα με γοητεύει, όπως με γοητεύουν και τα δέντρα. Μου αρέσει να φωτογραφίζω κυρίως εμένα και τη γυναίκα μου. Δεν με ενδιέφερε ιδιαίτερα να φωτογραφίζω άλλους με αυτόν τον τρόπο, εκτός από τη Charlotte Rampling και τη Vivienne Westwood, εξαιτίας της φιλίας μας. Αυτές οι εικόνες ήταν μια αξέχαστη εμπειρία για μένα.
Έχετε φωτογραφίες σας στον προσωπικό σας χώρο;
Δεν συνηθίζω να έχω πολλές δικές μου δουλειές στο σπίτι, εκτός από δύο: μία της Charlotte Rampling και της Raquel Zimmermann μπροστά στο Λούβρο, απέναντι από την τουαλέτα, και μία της γυναίκας μου στο Ιράν, στη βιβλιοθήκη.
Ποια είναι η τελευταία φωτογραφία που τραβήξατε;
Κάθε πρωί ξυπνάω στις 5:30 και πηγαίνω στο δάσος στη Nida, στη Λιθουανία. Φωτογραφίζω τα δέντρα, τη γυναίκα μου κι εκείνη φωτογραφίζει εμένα. Το κάνουμε αυτό κάθε μέρα.
Ποια συμβουλή θα δίνατε στους νέους φωτογράφους που διαβάζουν αυτή τη συνέντευξη;
Η μόνη συμβουλή που μπορώ να δώσω είναι να σκεφτούν πριν κάνουν οτιδήποτε και να ζήσουν τη ζωή τους προσεκτικά, με επίγνωση. Μην κοιτάτε το διαδίκτυο και το Instagram. Βρείτε τον δικό σας δρόμο. Προσπαθήστε να είστε ελεύθεροι, χωρίς περιορισμούς, και να ανακαλύψετε τον εαυτό σας μέσα στη ζωή. Πιστεύω πως μόνο όταν νιώσουμε καλά με τον εαυτό μας μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα τι θέλουμε να εκφράσουμε μέσα από τη δουλειά μας.
Τι σας γοητεύει στη φωτογραφία μόδας; Και τι σας κάνει να επιστρέφετε σε αυτήν;
Δεν το αναλύω. Απλώς μου αρέσει. Μετά από 35 χρόνια γίνεται όλο και πιο δύσκολο να πεις κάτι καινούργιο και αυτό με κρατάει σε εγρήγορση. Μου αρέσει η απλότητα και η φαντασία που μπορεί να προσφέρει. Μέσα από τη μόδα οι άνθρωποι παρουσιάζουν μια εκδοχή του εαυτού τους, και αυτό είναι συναρπαστικό. Η φωτογραφία μόδας σου επιτρέπει να ονειρευτείς, να αναδείξεις το ωραίο, το αστείο, το σέξι, το πρακτικό. Το ντύσιμο είναι μέρος της ταυτότητάς μας, και αυτό με γοητεύει. Φυσικά, είναι και ο τρόπος που βιοπορίζομαι.
Στην ψηφιακή εποχή που ζούμε, τα έντυπα μόδας έχουν ακόμη σημασία;
Ναι, εξακολουθούν να έχουν. Λατρεύω τη μυρωδιά και την υφή του χαρτιού, το πώς γυρνάς μια σελίδα. Μπορείς να το διαβάσεις όπου θέλεις και να το μελετήσεις πραγματικά. Στο Instagram όλα φαίνονται ενδιαφέροντα, αλλά όταν τυπωθούν, πολλές φορές χάνουν την ουσία τους. Μου αρέσει η υλικότητα του εντύπου.
Καθώς μεγαλώνετε, νιώθετε ότι έχει αλλάξει ο τρόπος που φωτογραφίζετε;
Ο ενθουσιασμός μου παραμένει όπως όταν ήμουν νέος, αλλά τώρα όλα γίνονται πιο σύνθετα. Σκέφτομαι περισσότερο το πλαίσιο γύρω από τη δουλειά μου. Ίσως και την πολιτική της διάσταση, τι σημαίνει σήμερα και τι θα μπορούσε να σημαίνει σε πέντε χρόνια. Η διαδικασία της σκέψης μου είναι πιο εκτενής, αντλώντας απ’ όσα έχω δει, διαβάσει και ζήσει. Έτσι, η δουλειά μου γίνεται πλουσιότερη και πιο σύνθετη.
Αποδέχεστε τον χαρακτηρισμό «ριζοσπαστικός» που σας αποδίδουν;
Όχι. Δεν θα με έλεγα ριζοσπαστικό. Απλώς ακολουθώ ό,τι πρέπει να κάνω με ηθική πυξίδα. Όταν πιστεύω σε κάτι, προχωράω με όλη μου τη δύναμη, χωρίς να με περιορίζουν κοινωνικές συμβάσεις ή η άποψη των άλλων. Μου αρέσει να δοκιμάζω πράγματα που δεν έχω ξανακάνει και αυτό ίσως οι άλλοι το ερμηνεύουν ως ριζοσπαστισμό. Ούτε ακατέργαστη θα χαρακτήριζα τη δουλειά μου. Μάλλον μαγική θα την έλεγα. Έτσι, τουλάχιστον, την αντικρίζω εγώ.
Πότε συνειδητοποιήσατε ότι έχετε πετύχει τους στόχους σας;
Δεν σκέφτομαι έτσι. Χαίρομαι με κάθε έκθεση ή βιβλίο που παρουσιάζω, αλλά αμέσως μετά ανυπομονώ για το επόμενο βήμα. Η ζωή είναι συνεχής πάλη, με τα πάνω και τα κάτω της. Δεν λέω ποτέ «πέτυχα, τώρα αποσύρομαι». Δεν θα με ακούσετε ποτέ να το πω αυτό.
* «you are invited», Onassis Ready (Στρατή Τσίρκα 2, Άγιος Ιωάννης Ρέντης), 19/10-30/12, κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή, 18:00-23:00.
