“Δεν ήμουν αρκετά καλή γι’ αυτόν”. Ετσι τελείωνε το μήνυμα της φίλης μου, με το οποίο συνόψιζε μια σχέση επτά ετών με τον σύντροφό της. Ηταν ένα συμπέρασμα κατηγορηματικό, δεν εξέφραζε αμφιβολία. Δεν της είχε περάσει ποτέ από το μυαλό ότι ίσως (μήπως;) εκείνος δεν ήταν αρκετά καλός για εκείνη. Λίγες μέρες νωρίτερα μια άλλη φίλη μου μού εξηγούσε πώς δεν μπορεί να ηρεμήσει γιατί αισθάνεται ότι δεν είναι αρκετά καλή μητέρα, επειδή δουλεύει πολύ, αλλά ούτε επιτυχημένη στη δουλειά της. Είχε προηγηθεί το πένθος έτερης φίλης για την απώλεια ενός φιλικού κύκλου. Η πρώτη αντίδρασή της ήταν «Μήπως κάτι κάνω λάθος στις φιλικές μου σχέσεις;». Δεν ξέρω πώς γίνεται τόσο πολλές γυναίκες να διακατέχονται από το καθολικό «σύνδρομο ανεπάρκειας». Ούτε αρκετά καλές μητέρες, ούτε σύντροφοι, ούτε εργαζόμενες, ούτε φίλες.
«Οταν ξεφλουδίζεις την ταπετσαρία από το παραμύθι του Οικογενειακού Σπιτιού, στο οποίο η άνεση και η ευτυχία ανδρών και παιδιών υπήρξαν η προτεραιότητα βρίσκεις να έχει μείνει πίσω μια γυναίκα που δεν έχει πάρει ευχαριστίες ούτε αγάπη, παραμελημένη και εξαντλημένη», γράφει η συγγραφέας Ντέμπορα Λέβι στο βιβλίο της «Κόστος ζωής» (The cost of living εκδ. Penguin, 2018), στο οποίο αφηγείται με τη βοήθεια ημερολογιακής γραφής πως σε ηλικία 50 ετών βρίσκεται χωρισμένη με τις κόρες της να προσπαθεί να επαναπροσδιορίσει τη ζωή της. «Πρϋποθέτει δεξιοτεχνία, χρόνο, αφοσίωση και ενσυναίσθηση να δημιουργήσεις ένα σπίτι που όλοι απολαμβάνουν και το οποίο λειτουργεί σωστά. Πάνω από όλα είναι μια πράξη αμέτρητης γενναιοδωρίας να είσαι ο αρχιτέκτονας της ευημερίας όλων των άλλων. Την ίδια στιγμή υπάρχουν ένα σωρό λέξεις που χρησιμοποιούνται για να υποβαθμίσουν αυτήν την γιγάντια επιχείρηση».
Το impostor syndrome, το λεγόμενο σύνδρομο του απατεώνα, που πανικοβάλλει όσους πιστεύουν ότι τα επιτεύγματά τους σε αυτήν τη ζωή είναι λιγοστά και πως σταδιακά αυτό θα αποκαλυφθεί και στους άλλους, πλήττει τις γυναίκες δυσανάλογα περισσότερο σε σχέση με τους άνδρες. Αυτό συμβαίνει επειδή γαλουχούνται με την εσωτερικευμένη αίσθηση της διαρκούς αποτυχίας σε όλους τους τομείς καθώς και στο αέναο αυτομαστίγωμα πως γι’ αυτό φταίνε οι ίδιες.
Ενώ λοιπόν βλέπουμε άνδρες που εξελίσσονται στις θέσεις εργασίας τους και αποβάλουν τις ανασφάλειές τους, δεν ισχύει το ίδιο για τις γυναίκες, οι οποίες δεν σταματούν να αμφισβητούν τις ικανότητές τους στην επαγγελματική, ερωτική, οικογενειακή και φιλική τους ζωή. Ακόμη και επιτυχημένες γυναίκες όπως η Σαρλίζ Θερόν ή η Μισέλ Ομπάμα έχουν παραδεχθεί πως έχουν αισθανθεί ανεπαρκείς σε κάποια φάση της ζωής τους. Το πρόβλημα είναι πώς ακόμη και η ύπαρξη του όρου impostor syndrome και η ταύτιση του με τις γυναίκες έχει έμφυλη χροιά και αναπαράγει την εσωτερίκευση της αδυναμίας.
