Δεν είναι ψέμα. Η συζήτηση με μία παιδική μου φίλη έγινε πριν λίγες ημέρες και ξεκίνησε κάπως έτσι από την ίδια: «φέτος έχω αποφασίσει να κάνω μεταπτυχιακό με στόχο μία ακόμη προαγωγή, δύο είδη γυμναστικής, μαθήματα εικαστικών και χορό. Η αυθόρμητη ερώτηση που ξεστόμισα ήταν «και ποια μέρα θα έχεις ελεύθερη», για να μου πει πως έχει βάλει κάποια δραστηριότητα και τις Κυριακές της, οπότε no free day.
Με την επιτυχία να έχει συνδεθεί πολλάκις με ατελείωτες ώρες εργασίας μέχρι το ξημέρωμα και το «υπερχειλισμένο» πρόγραμμα να μεταφράζεται λανθασμένα ως σύμβολο κύρους, οι ειδικοί έχουν εντοπίσει ήδη αφενός πως τα υψηλά επίπεδα κορτιζόλης (γνωστή και ως ορμόνη του στρες) δεν είναι μία συνθήκη για την οποία πρέπει να καυχιόμαστε, αφετέρου πως το «always busy», δεν οδηγεί πάντα στην επιτυχία.
Μία παρόμοια ιστορία ήρθε αμέσως και στο μυαλό της ψυχολόγου-ψυχοθεραπεύτριας με ειδίκευση στην συστημική-οικογενειακή θεραπεία, Εμμανουέλας Κατσαρού, όταν απευθυνθήκαμε σε εκείνη για να μας εξηγήσει αυτή την τάση. «Θυμάμαι μια θεραπευόμενη που δούλευε 12ωρα να μου λέει πως ένιωθε ότι θα αποτύχει αν δεν είναι παντού παρούσα. Όταν κάναμε μαζί το πείραμα να αφήσει δύο μικρές υποχρεώσεις από το πρόγραμμά της, συνειδητοποίησε ότι… δεν έγινε τίποτα τρομακτικό. Ο κόσμος δεν σταμάτησε να γυρίζει. Αντίθετα, εκείνη είχε περισσότερη ενέργεια για αυτά που πραγματικά είχαν σημασία για την ίδια. Το ζητούμενο δεν είναι να κόψουμε υποχρεώσεις τυφλά, αλλά να διαλέξουμε συνειδητά ποιες αξίζουν την προσοχή μας», εξηγεί.
Συγκεκριμένο μοτίβο
Αναλύοντας, στην Vogue Greece, από που ξεκινά όλη αυτή η ανάγκη να αποδεικνύουμε συνεχώς την αξίας μας εξουθενώνοντας τον εαυτό μας, η ίδια απομονώνει ένα συγκεκριμένο μοτίβο, σύμφωνα με το οποίο οι άνθρωποι όσο κι αν δουλεύουν, όσο κι αν πετυχαίνουν, νιώθουν πάντα ένα κενό μέσα τους. «Αυτή η ανάγκη δεν εμφανίζεται ξαφνικά στην ενήλικη ζωή – συνήθως ριζώνει πολύ νωρίτερα, μέσα από το πώς μάθαμε να παίρνουμε αποδοχή και αναγνώριση», προσθέτει.
Σύμφωνα με την ειδικό, η ρίζα του προβλήματος ξεκινά από τα παιδικά μας χρόνια και το πόσο μάθαμε να μετράμε την αξία μας με βάση τις επιδόσεις μας (καλή μαθήτρια, καλοί βαθμοί, επιβράβευση, κλπ.) με αποτέλεσμα να αναπαράγουμε το ίδιο μοτίβο μετέπειτα στην ενήλικη εργασιακή μας ταυτότητα. «Για τις γυναίκες το βάρος αυτό είναι διπλό. Στη σύγχρονη εποχή, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν έντονες προσδοκίες σε πολλαπλούς ρόλους. Πέρα από το επαγγελματικό πλαίσιο, συχνά αναλαμβάνουν τον σχεδιασμό και τη φροντίδα του νοικοκυριού, την υποστήριξη της οικογένειας και τις κοινωνικές υποχρεώσεις. Σαν να κυνηγάνε μια αναγνώριση που ποτέ δεν είναι αρκετή, επειδή το “πραγματικό εμείς” συνδέεται περισσότερο με την επίδοση και λιγότερο με το “ποιοι είμαστε σαν άνθρωποι”», σχολιάζει η κ. Κατσαρού.
Κάθε όχι, είναι ναι στον εαυτό μας
Στην ερώτηση, ποια είναι η αρχή ώστε να μπει ένα φρένο στους φρενήρεις ρυθμούς που κάποια έχει «χτίσει», η ψυχολόγος μου απαντά με έναν στοχασμό. «Στην θεραπεία λέμε ότι “κάθε όχι που λέμε σε κάτι, είναι ένα ναι στον εαυτό μας”», προτρέποντας σε πρώτο στάδιο να γίνει διαχωρισμός των πραγματικών αναγκών, επαναπροσδιορίζοντας τις προτεραιότητες μας. «Τι είναι πραγματικά σημαντικό για εμάς και τι έχει απλώς «επιβληθεί» από το περιβάλλον; Όταν μάθουμε να λέμε «ναι» σε αυτά που μας τρέφουν και «όχι» σε όσα μας εξαντλούν, δημιουργούμε χώρο για ισορροπία», επισημαίνει.
Τα σημάδια του burn out
Οι ειδικοί πάντως τονίζουν πως ακόμη και αν δεν μπει ένα «στοπ» από το ίδιο το άτομο, σύντομα το σώμα του και τα συναισθήματά του θα σημάνουν συναγερμό, κάνοντάς του νόημα πως πρέπει να κατεβάσει ρυθμούς. Κατά την κ. Κατσαρού αν παρατηρούμε συχνή εξάντληση, δυσκολία ύπνου, συχνούς πονοκεφάλους, αναβλητικότητα, ευερεθιστότητα ή το αίσθημα ότι «ό,τι κι αν κάνω δεν φτάνει», τότε πρέπει να γνωρίζουμε πως αυτά είναι τα πρώτα σημαντικά σημάδια που οδηγούν στο burn out.
Οι συναισθηματικές αλλαγές είναι εξίσου σημαντικές, καθώς όπως αναφέρει η ειδικός, κάποιοι περιγράφουν ότι ξυπνούν κουρασμένοι μετά από πολύωρο ύπνο, άλλοι ότι γίνονται απότομοι με ανθρώπους που αγαπούν ή αποστασιοποιούνται, η απώλεια ενδιαφέροντος σε δραστηριότητες που παλιά μας έδιναν χαρά είναι ένα κρίσιμο σημάδι που χρειάζεται να δώσουμε βάση. «Το burnout δεν είναι απλώς υπερκόπωση – είναι και μια μορφή αποσύνδεσης από τον εαυτό και τους άλλους. Δεν έρχεται ξαφνικά, αλλά μας χτυπάει πρώτα την πόρτα με μικρά σημάδια. Το κλειδί είναι η έγκαιρη αυτογνωσία. Όταν αναγνωρίζουμε αυτά τα προειδοποιητικά σημάδια, δεν πρέπει να τα αγνοούμε ως “φυσιολογικό στρες”», καταλήγει.
Μικρός οδηγός από τους ειδικούς:
Εκτός από τον επαναπροσδιορισμό των αναγκών μας, οι ειδικοί προτείνουν καθημερινές πρακτικές προκειμένου να κατανοήσουμε ότι επιτυχία και υπερφορτωμένο πρόγραμμα δεν πηγαίνουν απαραίτητα μαζί.
-Αμφισβήτησε την πεποίθηση ότι το να είσαι πάντα απασχολημένη είναι αξιέπαινο.
-Επανάλαβε καθημερινά στον καθρέφτη: «Είμαι πολύτιμη για αυτό που είμαι, όχι για αυτό που κάνω.»
-Κοίτα τις πεποιθήσεις σου με περιέργεια: Αντί να τις πολεμάς, αναρωτήσου γιατί τις έχεις και ποιο σκοπό εξυπηρετούσαν στη ζωή σου.
-Μην περιορίζεσαι: Αναγνώρισε ότι ένα μέρος σου πιστεύει ότι αξίζεις μόνο αν είσαι απασχολημένη, αλλά άφησέ το να ακουστεί χωρίς να σε καθορίζει.
-Ανασύνταξε τη σχέση με την επιτυχία: Η αξία σας δεν μετριέται από επιτεύγματα ή ολοκληρωμένες εργασίες.
-Φρόντισε τον εαυτό σου πρώτα: Η επιτυχία περιλαμβάνει να αγαπάς και να φροντίζεις τον εαυτό σου, πριν τους άλλους.
-Επίλεξε την αυθεντικότητα: Κάνε ή μην κάνεις κάτι με βάση την προσωπική σου αυθεντικότητα και τη δύναμη της επιλογής σου.
Διαβάστε επίσης | Γιατί επιστρέφουμε στο παραδοσιακό ξυπνητήρι για καλύτερο ύπνο;
