Πόσο προοδευτικές είναι οι Κάννες το 2019;

Θα λέγαμε ότι οι γυναίκες ήρθαν στο επίκεντρο του θεσμού πέρυσι, όταν η πρόεδρος της κριτικής,  Cate Blanchett, ηγήθηκε μιας μικρής επανάστασης στο κόκκινο χαλί ενάντια της ανισότητας των φύλων, έχοντας στο πλάι της άλλες 81 γυναίκες, μεταξύ των οποίων η Ava DuVernay, η Léa Seydoux αλλά και η Varda. Στην κοινή δήλωση που προετοίμασε με τη Varda, η Blanchett τόνιζε: «Υποτίθεται ότι οι γυναίκες δεν αντιμετωπίζονται σαν μειονότητα στον πλανήτη, όμως η τρέχουσα κατάσταση της βιομηχανίας μας δείχνει κάτι διαφορετικό. Ζητούμε την ισοτιμία και τη διαφορετικότητα στον χώρο της εργασίας μας, ώστε να αντικατοπτρίζεται καλύτερα ο κόσμος στον οποίο πραγματικά ζούμε. Ένας κόσμος που επιτρέπει σε όλους μας -μπροστά και πίσω από τις κάμερες- να πάμε μπροστά».

Παρά τις διαβεβαιώσεις των διοργανωτών ότι σύντομα θα λάμψει η ισοτιμία, η πρόοδος ήταν αργή. Φέτος, 13 από τις 47 ταινίες της επίσημης επιλογής ανήκουν σε γυναίκες δημιουργούς, ενώ τέσσερις γυναίκες σκηνοθέτιδες διαγωνίζονται για το Palme d’Or. Λιγότερες από όσες συναντάμε στο Sundance, στο Βερολίνο και στο Τορόντο, σίογυρα πάντως ρεκόρ για τις Κάννες. Ο Thierry Frémaux, καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ από το 2001, απέρριψε το debate γυναικών σκηνοθετών κατά τη διάρκεια της συνέντευξης τύπου πέρυσι ως κάτι που «έχει γίνει πολύ της μόδας». Εξακολουθεί δε να θυμώνει με την αρνητική κριτική που δέχεται, λέγοντας σε πρόσφατη συνέντευξή του στο Variety: «Εξακολουθώ να δυσκολεύομαι να σκεφτώ ταινίες με βάση το φύλο. Πώς θα μπορούσαν οι Κάννες να είναι το θαύμα μιας δυνητικής ισοτιμίας αν ο κόσμος του κινηματογράφου στο σύνολό του δεν το έχει ακόμη επιτύχει;».

Η απροθυμία του Frémaux να ανταποκριθεί στις μεταβαλλόμενες παλίρροιες της βιομηχανίας επεκτείνεται στη σχέση του με το Netflix. Μετά τις ταινίες της πλατφόρμας “Okja” και “The Meyerowitz Stories” που έκαναν πρεμιέρα στο φεστιβάλ το 2017, ο Frémaux απάντησε με έναν νέο κανόνα που εμποδίζει το Netflix από τον διαγωνισμό. Ως αποτέλεσμα, οι Κάννες έχασαν μία από τις δημοφιλέστερες ταινίες του 2018, το Roma του Alfonso Cuarón, , που κέρδισε το χρυσό λιοντάρι στη Βενετία.

Το ιταλικό φεστιβάλ αποδείχτηκε έξυπνος παίκτης, εκμεταλλευόμενο προς όφελός του τον σνομπισμό του γαλλικού αντιπάλου του. Όταν την περασμένη χρονιά οι Κάννες φιλοξένησαν το ντεμπούτο μεγάλων επιτυχιών, όπως το “Burning”, τον “Ψυχρό Πόλεμο” και το “Shoplifters”, η Βενετία ήταν χιλιόμετρα μπροστά με ένα πιο εντυπωσιακό line-up: “The Favorite”, “Never Look Away” και “A Star Born”. Τα τελευταία χρόνια, η Βενετία έχει γίνει το κατάλληλο πέρασμα για τις ταινίες που αναζητούν τη δόξα των Όσκαρ, ενώ οι Κάννες κινδυνεύουν να μετατραπούν σε ηχώ συγκεκριμένων ανδρών σκηνοθετών που επιστρέφουν ξανά και ξανά.

Η αφοσίωση του φεστιβάλ σε συγκεκριμένους συμμετέχοντες δεν έρχεται χωρίς κόστος. Ο νικητής του Palme d’Or, Lars von Trier, ενώ μπήκε στη μαύρη λίστα το 2011 μετά τα «αστεία» του ότι καταλαβαίνει τον Χίτλερ, επέστρεψε πέρσι με το “The House That Jack Built”. Μιλώντας στο “Cineuropa”, ο von Trier παραδέχθηκε ότι ο Frémaux τον επανάφερε. Ο ισχυρισμός της Björk ότι ο σκηνοθέτης την είχε παρενοχλήσει σεξουαλικά κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του “Dancer in the Dark” δεν φαίνεται να επηρέασε την απόφαση του. Ο Roman Polanski και ο Woody Allen δεν έχουν ακόμη αποκλειστεί – και οι δύο έχουν βρεθεί επίσης υπόλογοι καταγγελιών για σεξουαλική κακομεταχείριση.

Φέτος, οι διοργανωτές βρίσκονται για άλλη μια φορά στο κέντρο της αρνητικής κριτικής, για την απόφασή τους να δώσουν στον Alain Delon τιμητικό Palme d’Or. Ο πρωταγωνιστής του “Plein Soleil” και του “Leopard”, μπορεί να είναι μια εμβληματική μορφή του γαλλικού κινηματογράφου, παρά ταύτα τα τελευταία χρόνια έχει κατηγορηθεί για τις αντιφατικές δηλώσεις του, είτε λέγοντας ότι η ομοφυλοφιλία είναι “ενάντια στη φύση”, είτε στηρίζοντας την ακροδεξιά της Γαλλίας, τη στιγμή που έχει παραδεχτεί  ότι έχει χαστουκίσει γυναίκες. Η Melissa Silverstein, ιδρυτής της οργάνωσης για την ισοτιμία των φύλων Women and Hollywood, απάντησε λέγοντας: «Με το να τιμάτε τον κ. Delon, τιμάτε αποτρόπαιες αξίες». Ωστόσο, το φεστιβάλ στήριξε την απόφασή του, λέγοντας στο Variety ότι τον τιμούν γιατί «είναι ένας θρυλικός ηθοποιός και μέρος της ιστορίας των Καννών».

Ερωτηθείς από το The Hollywood Reporter γιατί πιστεύει ότι το επιχειρηματικό μοντέλο του Netflix είναι ασυμβίβαστο με το δικό του, ο Frémaux απάντησε: «Κάνουν κάτι πολύ καινούριο, ενώ εμείς διατηρούμε την παράδοση». Είναι αυτή η νοοτροπία του Frémaux, που τον ώθησε να επιβάλει αυστηρούς κανόνες στο κόκκινο χαλί των Καννών. Η επίσημη ενδυμασία είναι απαραίτητη (όπως και τα τακούνια), ενώ οι selfies, που τις περιγράφει ως κάτι “γκροτέσκο”, έχουν απαγορευτεί. «Οι Selfies δεν υπήρχαν πριν 10 χρόνια», δήλωσε στο Variety. «Προφανώς δεν είναι το πιο σημαντικό πράγμα στον κόσμο. Το έργο μου και η δουλειά της ομάδας μου είναι να διατηρήσουμε το κύρος του πιο σημαντικού φεστιβάλ κινηματογράφου στον κόσμο».

Κατά τη διάρκεια της πρώτης συνέντευξης τύπου για το φεστιβάλ του 2019 στις 13 Μαΐου, ο Frémaux υπερασπίστηκε εκ νέου την απόφαση να επιβραβεύσει τον Delon. «Έχει το δικαίωμα να εκφράζει τις απόψεις του. Σήμερα είναι τόσο δύσκολο να τιμηθεί κάποιος επειδή υπάρχει ένα είδος πολιτικής αστυνομίας», τόνισε, σύμφωνα με το The Hollywood Reporter. Επεσήμανε την ισορροπία μεταξύ των φύλων στα μέλη της κριτικής επιτροπής και στις επιτροπές επιλογής των συμμετοχών, αλλά δήλωσε ότι δεν υπάρχει περίπτωση να δούμε μια διοργάνωση με «50-50» ισάξια συμμετοχή ανδρών και γυναικών σκηνοθετών. «Κανείς δε μου ζήτησε το 50% των ταινιών να έχει γυναίκες δημιουργούς», είπε. «Αυτό δείχνει έλλειψη σεβασμού».

Αλήθεια, τι ακριβώς κερδίζουν οι Κάννες με το να απορρίπτουν τα δεδομένα του 21ου αιώνα; Η Nadine Labaki ίσως να έχει την απάντηση. Η Λιβανέζα ηθοποιός και σκηνοθέτης που κέρδισε πέρσι το βραβείο της κριτικής επιτροπής για την “Capernaum”, επιστρέφει φέτος ως πρόεδρος της κριτικής επιτροπής στο τμήμα Un Certain Regard. «Οι Κάννες δίνουν μάχη για την τέχνη», λέει η Vogue. «Οι επιλογές του φεστιβάλ έχουν ακεραιότητα και θέλουν να διαφέρουν από τα υπόλοιπα. Δεν υποστηρίζουμε μόνο το box office ή τις ταινίες του Hollywood».

Παρά το γεγονός ότι είναι μια μαύρη γυναίκα σ’ ένα φεστιβάλ που κυριαρχείται από άνδρες, παραδέχεται ότι την υποστηρίζουν. «Είμαι παιδί του φεστιβάλ», εξηγεί, προσθέτοντας ότι έγραψε την ντεμπούτο ταινία της “Caramel” κατά τη διάρκεια ενός residency χορηγούμενο από τις Κάννες. Κατά την άποψή της, το φεστιβάλ προωθούσε πάντοτε το έργο γυναικών κινηματογραφιστών, όπως και φέτος- από την Céline Sciamma έως τη Jessica Hausner – που έχουν συμμετάσχει ξανά στο παρελθόν. Τα επόμενα χρόνια, η Labaki ευελπιστεί ότι θα έχουν τη φήμη του Pedro Almodóvar και του Quentin Tarantino. «Το #MeToo και το #Time’s Up μας έδειξαν ότι έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας μέχρι τα τραύματα να επουλωθούν. Σύντομα, ελπίζω ότι δεν θα μιλάμε γι’ αυτό».

Η επιρροή του φεστιβάλ μειώνεται. Μια μικρή πρόοδος προς την ισοτιμία σημειώθηκε με τη δέσμευση του «5050 × 2020» που υπέγραψε ο Frémaux μετά την περσινή διαμαρτυρία στο κόκκινο χαλί. Πολλά θα εξαρτηθούν από την προθυμία του φεστιβάλ να συμβιβαστεί. Σχετικά με το Netflix, η Labaki λέει: «Δεν θέλω να δω τον κινηματογράφο να πεθαίνει. Είναι σκληρές οι επιλογές που πρέπει να κάνουμε ώστε να εξασφαλίσουμε την επιβίωσή του. Σέβομαι την απόφαση του Thierry, αλλά νομίζω ότι μπορούμε να βρούμε ένα κοινό έδαφος». Μπορούν οι Κάννες να επιβιώσουν; Μόνο αν εξελιχθούν – και σύντομα.