H Angelina Jolie μιλάει για την παγκόσμια προσφυγική κρίση και τη μητρότητα

Ο λόγος ύπαρξης του UNHCR είναι για να σώζει ζωές, να προστατεύει δικαιώματα και να χτίζει ένα καλύτερο μέλλον για τους πρόσφυγες. Σε ποιο προσωπικό σημείο σε αγγίζουν εσένα αυτοί οι σκοποί;

“Για μένα όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι. Βλέπω την κακομεταχείριση, τον πόνο και τα βασανιστήρια και δεν μπορώ να μένω αμέτοχη. Υπάρχουν άνθρωποι στον κόσμο μας που προσπαθούν να ξεφύγουν από επιθέσεις με αέρια, που βιάζονται, που ακρωτηριάζονται τα γεννητικά τους όργανα, που διώκονται και δολοφονούνται. Δεν φεύγουν από τις χώρες τους για να βελτιώσουν τις ζωές τους. Φεύγουν γιατί δεν μπορούν να επιβιώσουν διαφορετικά. Αυτό που θέλω πραγματικά είναι να μπει ένα τέλος σε όλα όσα αναγκάζουν τους ανθρώπους να εγκαταλείπουν τις πατρίδες τους. Θέλω να υπάρχει πρόληψη όπου αυτό είναι εφικτό, προστασία όπου είναι αναγκαία και ανάληψη ευθυνών όπου διαπράττονται εγκλήματα”.

Σύμφωνα με τον UNHCR, 80 εκατομμύρια ανθρώπων παγκοσμίως έχουν εκτοπιστεί με τη βία από τις χώρες τους, αριθμός ρεκόρ όλων των εποχών. Σε όλα τα χρόνια της συνεργασίας σου με τον UNHCR, έχεις υπάρξει μάρτυρας της δραματικής αύξησης. Ποιες είναι οι κύριες αιτίες;

“Υπάρχει έλλειψη διάθεσης για προστασία και υπεράσπιση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έλλειψη διπλωματίας και ανάληψης ευθυνών. Πολύς κόσμος κερδοσκοπεί εις βάρος αυτών των ανθρώπων και εκμεταλλεύεται το χάος στις διαλυμένες χώρες για οικονομικούς σκοπούς και αυτό με αρρωσταίνει. Επίσης, πολλοί ηγέτες χρησιμοποιούν τον εκφοβισμό για πολιτικό κέρδος, ενώ ο εθνικισμός – και η οργή απέναντι “στο άλλο” – είναι σε άνοδο. Από την άλλη, παρατηρώ και μεγάλη γενναιοδωρία απέναντι στους πρόσφυγες σε πολλές χώρες και μεγάλη δύναμη και αντοχή από τους ίδιους τους πρόσφυγες. Δεν είναι μία εικόνα που δεν αφήνει περιθώριο για ελπίδα. Μόλις 5 συρράξεις είναι υπεύθυνες για τα ⅔ όλων των μετακινήσεων πληθυσμών κατά μήκος των συνόρων – Συρία, Βενεζουέλα, Αφγανιστάν, Νότιο Σουδάν και Μιανμάρ. Αν αλλάξουμε τη δυναμική εκεί, θα αλλάξουμε συνολικά την εικόνα στον εκτοπισμό πληθυσμών”.

Πριν την πανδημία, έκανες πολλή δουλειά στη Βενεζουέλα και στο Μπαγκλαντές. Μπορείς να μας πεις μερικά πράγματα για την κατάσταση εκεί, όπως τα είδες ως αυτόπτης μάρτυρας;

“Είδα πολλή ανθρωπιά, από κόσμο που έχει περάσει ασύλληπτη βία και δυσκολίες και που προσπαθεί να κάνει ό,τι καλύτερο για να φροντίσει την οικογένειά του. Όλοι μας θα κάναμε το ίδιο σε παρόμοια κατάσταση. Όπως όλοι εμείς, θέλουν να είναι ασφαλείς, να έχουν ένα σπίτι και να είναι ελεύθεροι. Η πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες είναι εξαιρετικά δύσκολη. Είναι συχνά θύματα βιασμού ή σεξουαλικής βίας. Αγωνίζονται κόντρα στις ίδιες ασθένειες που αντιμετωπίζει και μία κοινότητα σε συνθήκες ειρήνης, αλλά χωρίς να έχουν πρόσβαση σε περίθαλψη που έχουμε όλοι οι υπόλοιποι. Επιπλέον, οι πρόσφυγες ζουν συνήθως σε σκηνές σε καταυλισμούς και είναι πλήρως εκτεθειμένοι σε όλα. Το προηγούμενο μήνα, πρόσφυγες στο Μπαγκλαντές χτυπήθηκαν από έναν κυκλώνα”.

Υπάρχουν περιοχές ή ομάδες ανθρώπων για τις οποίες εσύ ανησυχείς ιδιαιτέρως αυτή τη στιγμή;

“Ανησυχώ πολύ για τους ανθρώπους στην Υεμένη. Έχουν υποστεί 5 χρόνια βίαιων συγκρούσεων. Έχουν υποφέρει από εναέριες επιδρομές, από βομβαρδισμούς αδιακρίτως, σεξουαλική βία και βασανιστήρια. Τα μισά νοσοκομεία τους έχουν καταστραφεί. Οι άνθρωποι βρίσκονται στα όρια της λιμοκτονίας. Και τώρα χτυπήθηκαν και από τον κορωνοϊό. Η διεθνής κοινότητα έχει προσφέρει τους μισούς πόρους από όσους χρειάζονται για να συνεχιστεί η παροχή βοήθειας μέχρι το τέλος του χρόνου. Αυτό σημαίνει ότι μέχρι τον Αύγουστο τα χρήματα θα έχουν τελειώσει και τα προγράμματα που κρατούν αυτούς τους ανθρώπους εν ζωή θα σταματήσουν εν μέσω πολέμου και μιας πανδημίας. Είναι τρομακτικό και είναι σύμπτωμα ενός παγκόσμιου μοτίβου: δεν είμαστε ικανοί να βοηθήσουμε να σταματήσουν οι πόλεμοι και να υποστηρίξουμε αυτούς τους ανθρώπους για να επιβιώσουν. Ο UNHCR θα παραμείνει και θα φέρει εις πέρας ό,τι μπορεί, αλλά θα είναι πολύ δύσκολο να παρατείνει την οικονομική βοήθεια για τις ανάγκες που έχουν προκύψει, χωρίς περαιτέρω συνεισφορά και υποστήριξη”.

Πώς έχει επηρεάσει η πανδημία τους πρόσφυγες έμμεσα ή άμεσα;

“Δυστυχώς είμαστε μόνο στην αρχή του οικονομικού και κοινωνικού αντίκτυπου της κρίσης και του τι σημαίνει αυτό για τους πληθυσμούς που έχουν μετατοπιστεί, όταν τα επίπεδα ανθρωπιστικής βοήθειας ήταν ήδη πολύ χαμηλά. Με τρομάζει και μόνο η σκέψη. Είναι μία στιγμή για να δείξουμε την αλληλεγγύη μας και να καταλάβουμε ότι οι πρόσφυγες είναι στην πρώτη γραμμή του αγώνα για την επιβίωση και τα ανθρώπινα δικαιώματα”.

Αισθάνεσαι κάποιο διχασμό ανάμεσα στη ζωή σου στο Hollywood και στη δουλειά σου με τον UNHCR ή το Maddox Jolie-Pitt (MJP) Foundation στην Καμπότζη;

“Πολλοί συνάδελφοί μου στον UNHCR, αλλά κυρίως οι ίδιοι οι πρόσφυγες είναι οι μέντορές μου. Θυμάμαι σε μία από τις πρώτες αποστολές μου, στη Σιέρα Λεόνε, όταν κάποια στιγμή, αφού άκουσα τις ιστορίες των ανθρώπων, έβαλα τα κλάματα. Ήταν μία απίστευτη γιαγιά εκεί που φρόντιζε τα ορφανά εγγόνια της, η οποία με πήρε στην άκρη και μου είπε να μην κλαίω, αλλά να βοηθήσω. Αυτό είναι κάτι που μου έμεινε. Η ζωή μου ως καλλιτέχνης έχει να κάνει με την επικοινωνία και την τέχνη. Καμιά φορά το επίκεντρο είναι η διασκέδαση, αλλά ως σκηνοθέτης στόχος μου είναι να εστιάζω σε παγκόσμια ζητήματα. Η ταινία First They Killed My Father παντρεύει και τους δύο αυτούς κόσμους. Αλλά στην καρδιά της, είναι μια ιστορία για τα δύσκολα χρόνια στη χώρα του γιου μου. Επομένως, η μητρότητα επηρεάζει εξίσου τη δουλειά μου. Και όχι, δεν αισθάνομαι καθόλου διχασμένη”.

Έχεις φτιάξει ένα σπίτι και στην Καμπότζη. Γιατί νιώθεις τόσο δυνατό δέσιμο με αυτή τη χώρα;

“Η Καμπότζη ήταν η χώρα που μου έμαθε για την προσφυγική κρίση. Με έκανε να θέλω να αναμειχθώ με τις διεθνείς σχέσεις με έναν τρόπο που δεν είχα κάνει ποτέ πριν και να γίνω μέλος του UNHCR. Αλλά πάνω απ’όλα, με έκανε μητέρα. Το 2001 ήμουν σε ένα σχολικό πρόγραμμα στην περιοχή Σαμλούτ, παίζοντας κυβάκια με ένα μικρό παιδί και ξαφνικά ήταν ξεκάθαρο για μένα, σκέφτηκα ‘Ο γιος μου βρίσκεται εδώ.’ Μετά από μερικούς μήνες γνώρισα ένα μωρό με το όνομα Mad σε ένα ορφανοτροφείο. Δεν μπορώ να το εξηγήσω και δεν πιστεύω σε μηνύματα και προκαταλήψεις. Αλλά ήταν αληθινό και ξεκάθαρο. Η Σαμλούτ ήταν το τελευταίο οχυρό των Χμερ Ρουζ. Ήταν το πρώτο μέρος που επισκέφθηκα με τον UNHCR, επειδή ήταν κοντά με τα σύνορα με την Ταϊλάνδη, όπου οι άνθρωποι αγωνίζονταν να επιστρέψουν. Όλη η περιοχή ήταν ένα ναρκοπέδιο. Επέλεξα να επενδύσω και να ζήσω εκεί για να βοηθήσω μία από τις πιο βασανισμένες περιοχές της χώρας. Βρήκαμε 48 νάρκες στο οικόπεδο που αγόρασα. Το σπίτι μου στεγάζεται στο ίδιο σημείο με τα κεντρικά του Ιδρύματός μου. Δουλεύω 100% σε τοπικό επίπεδο και συνεργάζομαι με μία εξαιρετική ομάδα ανθρώπων εκεί”.

Έχεις υιοθετήσει τρία παιδιά, τον Maddox, τον Pax και τη Zahara, και έχεις και τρία βιολογικά παιδιά, την Shiloh, τη Vivienne και τον Knox. Τι είναι πιο σημαντικό να έχεις υπόψη σου όταν ανατρέφεις βιολογικές και υιοθετημένα αδέλφια;

“Καθένας είναι και ένας όμορφος τρόπος για να δημιουργήσεις μια οικογένεια. Είναι σημαντικό να μιλάς ανοιχτά για αυτό και να μοιράζεσαι. Η “υιοθεσία” και τον να είσαι “ορφανός” είναι λέξεις με θετική χροιά στο σπίτι μας. Με τα υιοθετημένα παιδιά μου δεν μπορώ να μιλήσω για την εγκυμοσύνη, αλλά μιλάω λεπτομερώς μαζί τους και με πολλή αγάπη για το ταξίδι μέχρι να τα βρω και πώς ήταν να κοιτώ μέσα στα μάτια τους για πρώτη φορά. Όλα τα υιοθετημένα παιδιά έρχονται με ένα πανέμορφο μυστήριο ενός κόσμου που συναντά τον δικό σου. Όταν προέρχονται από άλλη φυλή ή μια ξένη χώρα, αυτό το μυστήριο, αυτό το δώρο, είναι τόσο γεμάτο. Για εκείνα είναι σημαντικό να μη χάσουν ποτέ επαφή με το μέρος από όπου κατάγονται. Έχουν ρίζες που εσύ δεν έχεις. Πρέπει να τις τιμάς. Να μαθαίνεις από αυτές. Είναι το πιο υπέροχο ταξίδι που μπορείς να μοιραστείς. Δεν εισέρχονται στον κόσμο σου, μπαίνετε ο ένας στον κόσμο του άλλου”.

Υιοθέτησες τον Maddox από την Καμπότζη και τον Pax από το Βιετνάμ – δύο χώρες που κάποτε ήταν σε πόλεμο μεταξύ τους. Ήταν συνειδητή απόφαση αυτό;

“Ισχύει, το σκέφτηκα αυτό. Αρχικά σκέφτηκα να μην υιοθετήσω από το Βιετνάμ, γιατί ο Mad είναι από την Καμπότζη και οι δύο αυτές χώρες έχουν περίπλοκη ιστορία. Έπειτα, διάβαζα ένα βιβλίο για τα ανθρώπινα δικαιώματα και βρέθηκα να κοιτάω μία εικόνα ενός Βιετναμέζου αγωνιστή που ήταν αιχμάλωτος των Αμερικανών. Σκέφτηκα την ίδια τη χώρα μου και την ανάμειξή της στη νοτιοανατολική Ασία. Σκέφτηκα να εστιάσω σε ένα μέλλον όπου είμαστε όλοι μια οικογένεια. Ο Pax είναι η δύναμη και το κέντρο τόσων πολλών πραγμάτων στις ζωές μας. Είμαι πολύ ευλογημένη που μου επετράπη να είμαι η μητέρα τους. Νιώθω ευγνωμοσύνη κάθε μέρα”.

Μετά την επιλογή να χωρίσεις από τον σύντροφο και πατέρα των παιδιών σου, τον Brad Pitt, πώς διατηρείς ένα υγιές περιβάλλον για τα παιδιά σου;

“Χώρισα για το καλό της οικογένειάς μου. Ήταν η σωστή απόφαση. Συνεχίζω να εστιάζω στο να επουλωθούν οποιαδήποτε τραύματά τους. Κάποιοι έχουν εκμεταλλευτεί τη σιωπή μου και τα παιδιά βλέπουν τα ψέματα που γράφονται για εκείνα στα μέσα ενημέρωσης, αλλά τους υπενθυμίζω ότι εκείνα γνωρίζουν την αλήθεια τους και το μυαλό τους. Για την ακρίβεια, είναι έξι πολύ γενναίοι, πολύ δυνατοί νέοι άνθρωποι”.

Μπορείς να συζητήσεις μερικά από τα projects που θα δουλεύεις τους επόμενους μήνες;

“Θα δουλεύω με τον UNHCR για τη διεθνή κρίση, προσπαθώντας να αναδείξω την πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι ανά τον κόσμο. Θα συνεχίσω να δουλεύω και με το BBC World Service, σε μία πρωτοβουλία για την εκπαίδευση νέων ανθρώπων για τα media. Επιπλέον, συνεργάζομαι με τη Διεθνή Αμνηστία για ένα βιβλίο για τα δικαιώματα των παιδιών. Κατά τη διάρκεια της καραντίνας, σκέφτηκα ότι ήταν μία ευκαιρία να μάθω να μαγειρεύω. Δε συνέβη ποτέ. Γνωρίζω τα όριά μου”.

Διαβάστε επίσης | Ένα γυναικείο task force ενάντια στη βία