Αυτοπροσδιορισμός φύλου: Μύθοι & αλήθειες

Η καθηγήτρια Φιλοσοφίας Bérénice Levet, στο βιβλίο της Η θεωρία του φύλου ή ένας κόσμος αγγελικά πλασμένος (εκδ. Ποικίλη Στοά, μετάφραση Μυρσίνη Γκανά), πιστεύει ότι η θεωρία του φύλου είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση, αρκετά επικίνδυνη για να την εκλάβουμε ως μόδα. Έχει στόχο να αναδείξει όλες τις κρυμμένες τάσεις των ανθρώπινων ψυχισμών, που θα κατοχυρώνονται με κοινωνικούς αγώνες και θέσπιση νόμων, γιατί τα πάντα εκεί κρίνονται ώστε να μπορούν όλοι να φαντασιώνονται ό,τι επιθυμούν.

Διανύουμε εποχές στις οποίες η ανθρώπινη παντοδυναμία καταργεί σιγά-σιγά τα όρια. Ό,τι μπορούσε στο παρελθόν να λειτουργεί συγκρατητικά, τώρα δείχνει ξεπερασμένο. Η θρησκεία; Οι νόμοι; Η οικογένεια; Η πολιτεία; Η δικαιοσύνη; Τα σύνορα των κρατών; Τα έθνη; Κάθε είδους αυθεντία έχει τοποθετηθεί στο μικροσκόπιο, έχει αμφισβητηθεί και, τελικά, αργοπεθαίνει. Ακόμα και το τελευταίο οχυρό του ανθρώπου του Διαφωτισμού, η επιστήμη, δείχνει να χρησιμοποιείται κατά το δοκούν. Αμφισβητούνται η βιολογία και η γενετική.

«Γιατί να μην τις καταργήσουμε;» ακούστηκε πρόσφατα από επιστήμονα σε ψυχαναλυτικό συνέδριο. Δεν υπάρχει γενετικώς προκαθορισμένο φύλο, λέγεται, δεν γεννιέται κάποιος αγόρι ή κορίτσι, πρόκειται για ένα λάθος που πρέπει να διορθωθεί ή να επιτραπεί στο ίδιο το υποκείμενο να επιλέξει. Αναρωτιέμαι, ωστόσο, πώς θα του επιτραπεί με τη λογική, αφού το φύλο είναι ένας συνδυασμός γενετικής και ασυνείδητων φαντασιώσεων.

Γιατί, όμως, γίνεται τόσο καταπιεστικό το φύλο; Ας κάνουμε μια αναδρομή στους αγώνες των φεμινιστριών, που μετά από αιώνες καταπίεσης διεκδικούσαν ισότητα. Και ομοιότητα. Και κάπου εκεί χάθηκε το παιχνίδι. Γιατί, ό,τι και να κάνουμε, ομοιότητα δεν υπάρχει. Το ότι είναι κάποιος διαφορετικός από τον άλλον δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχει περισσότερα ή λιγότερα δικαιώματα, ότι είναι ανώτερος ή κατώτερος συνολικά στη ζωή. Αυτό είναι που έγινε αντικείμενο σύγχυσης. Άλλο η κοινωνία, άλλο η βιολογία. Άλλα πράγματα μπορούν να κάνουν οι γυναίκες καλύτερα, αποδεδειγμένα πλέον, και άλλα οι άνδρες.

Πολύ συχνά, μάλιστα, ξεχνάμε ότι οι τελευταίοι είναι πλήρως εξαρτώμενοι από τις γυναίκες. Ο δικός τους αγώνας έχει από καιρό χαθεί, δείχνουν πιο μπερδεμένοι από ποτέ. Όπως ξεχνάμε τη διεμφυλικότητα, ότι δηλαδή όλοι διαθέτουμε χαρακτηριστικά από το άλλο φύλο, μόνο που κάτι πάντα επικρατεί. Και οι γυναίκες επίσης έχουν χαθεί μέσα στην πληθώρα των δυνατοτήτων, των ευκαιριών και των πολλαπλών επιλογών: να είναι νέες, ώριμες, διαθέσιμες, μητέρες, ερωτικές, γοητευτικές, όμορφες, έξυπνες, οικονομικά ανεξάρτητες, με μεγάλες αντοχές… Ένας ατέλειωτος κατάλογος στον οποίο πλέον προστίθεται και η επιλογή να είναι και άνδρες και γυναίκες. Το ίδιο φυσικά ισχύει για τους άνδρες.

Οι επιλογές, όμως, δεν είναι άπειρες, όπως μπορεί να είναι οι φαντασιώσεις. Και το ότι κάποιος έχει κατακτήσει το φύλο του βιολογικά, ορμονικά, ψυχικά, δεν σημαίνει ότι πρέπει να αισθάνεται ντεμοντέ σε μια εποχή που ζητείται χώρος και για όσους δεν το έχουν κατακτήσει ή το αναζητούν μέσα από τον προαιώνιο κυκεώνα της καταπίεσης, της σύγχυσης, της ψυχικής αγωνίας και του κατακερματισμού της πληροφορίας και των επιθυμιών.

Το δικαίωμα του ανθρώπου να ζει και να εργάζεται αξιοπρεπώς πρέπει να κατοχυρώνεται σε όλες τις κοινωνίες, αλλά αυτό είναι διαφορετικό από το να προσπαθούμε να αναποδογυρίσουμε τον κόσμο. Να πολεμάμε ό,τι μας συγκρατεί και μας δίνει ταυτότητα, επειδή μια πλευρά του μπορεί να μας καταπιέζει ή να μην εξυπηρετεί το σύγχρονο αφήγημά μας ή τη δική μας προσωπική δυσκολία.

Δημοσιεύτηκε στο τεύχος Οκτωβρίου της Vogue Greece.