Ο επιμελητής της μεγάλης έκθεσης της Tate για τον Andy Warhol μιλάει στη Vogue Greece

Είναι η πρώτη φορά στα 20 χρόνια της που η Tate Modern παρουσιάζει μια μεγάλη έκθεση για τον Andy Warhol. Τι καινούργιο θα δούμε; 

Θέλαμε να δώσουμε την ευκαιρία σε μια νέα γενιά επισκεπτών να εξερευνήσει και να κατανοήσει βαθύτερα το έργο του Warhol μέσα σε ένα σύγχρονο περιβάλλον, προκαλώντας τους να αναθεωρήσουν τα συμπεράσματα που έχουν τυχόν βγάλει για την προσωπικότητα και την καλλιτεχνική του υπόσταση. Η υπερβολική οικειότητα με το έργο και το όνομά του καθιστά πολλές φορές δύσκολο να διακρίνουμε πίσω από την εικόνα του και να αντιληφθούμε το ριζοσπαστικό του πνεύμα και την πρωτοπορία που εισήγαγε στην τέχνη για τα δεδομένα της εποχής του.

Η έκθεση εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο το κοινωνικό υπόβαθρο στο οποίο μεγάλωσε –ένα θρησκόληπτο οικογενειακό περιβάλλον μεταναστών– επηρέασε την κρίση του για τον κόσμο. Ανατρέχοντας σε ξεχωριστές στιγμές της καριέρας του, ελπίζουμε να δώσουμε στον επισκέπτη τη δυνατότητα να καταλάβει το πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτός ο άνθρωπος επαναπροσδιόρισε την ουσία της τέχνης στη σύγχρονη εποχή. Η έκθεση περιλαμβάνει ακόμα μια σειρά έργων που εκτίθενται για πρώτη φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπως ο εντυπωσιακός πίνακας «Sixty Last Suppers» (1986), τον οποίο δημιούργησε λίγους μήνες πριν από τον θάνατό του.

Το εντυπωσιακό είναι ότι θα δούμε μια λιγότερο γνωστή πλευρά του έργου του, όπως τα πορτρέτα των trans και των drag queens της Νέας Υόρκης, τα οποία μέχρι πρότινος ανήκαν σε ιδιωτική συλλογή. Πώς αισθανθήκατε όταν τα πρωτοαντικρίσατε και τι αποκαλύπτουν για την καλλιτεχνική προσωπικότητα του Warhol; 

Ειλικρινά, ήταν μοναδική εμπειρία να βλέπουμε για πρώτη φορά ένα μεγάλο μέρος από τους πίνακες της συλλογής «Ladies and Gentlemen». Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι είναι πιο σπάνια και από τις «Jackie» και «Flower» της δεκαετίας του ’60. Οι πίνακες αποκαλύπτουν την απίστευτη ικανότητα του Warhol να αποτυπώνει με την παραμικρή λεπτομέρεια τις εκφραστικές πόζες των μοντέλων, παίζοντας με τις αποχρώσεις και τους συνδυασμούς. Όταν τα βλέπεις όλα μαζί, νιώθεις ότι ο ένας πίνακας παραμερίζει τον διπλανό του, κάτι που έχει να κάνει με τη διάθεση του καλλιτέχνη να δημιουργήσει την αίσθηση του αποκλεισμού που βίωναν αυτοί οι άνθρωποι.

Οι άνθρωποι του περιθωρίου, όσοι βίωναν βία και ρατσισμό, ήταν μέρος όχι μόνο της δημιουργικής του καθημερινότητας, αλλά και της προσωπικής του ζωής…

Πράγματι. Ο Warhol έβρισκε εξίσου ενδιαφέρουσα την παρέα ενός πλούσιου και διάσημου με αυτή μιας drag queen που ζούσε στο περιθώριο. Ως γιος μεταναστών από τη σημερινή Σλοβακία, μεγάλωσε σε μια κοινότητα που η Αμερική της εποχής δυσκολευόταν να αποδεχτεί. Το 1949 μετακόμισε στη Νέα Υόρκη και είχε την ευκαιρία να βιώσει την gay σκηνή της πόλης. Το studio του, το περίφημο Factory, ήταν ένας χώρος που συγκέντρωνε από ομοφυλόφιλους άνδρες και γυναίκες μέχρι drag queens, κοσμικούς, ποιητές και τοξικομανείς. Δεν ήταν πάντα ένα θετικό περιβάλλον για να βρίσκεται κανείς, αλλά αποτέλεσε έναν χώρο ελευθερίας της σκέψης, όπου οι άνθρωποι μπορούσαν να είναι ο εαυτός τους, σε μια εποχή κατά την οποία οι ομοφυλόφιλες σχέσεις ήταν παράνομες και οι trans υπέφεραν από ακραίες προκαταλήψεις. Ανάμεσα στα πορτρέτα που θα εκτεθούν είναι και αυτό της Marsha Johnson, της Αφροαμερικανής drag queen ακτιβίστριας για τα LGBTQ+ δικαιώματα, που πρωτοστάτησε στις ταραχές του Stonewall.

Ποια στοιχεία της τέχνης του Warhol την καθιστούν διαχρονική;

Μεγάλο μέρος του έργου του είναι διαχρονικό, επειδή είχε κατανόηση του τι εστί design χάρη στα πολλά χρόνια που εργάστηκε ως εικονογράφος. Επίσης, είναι τις περισσότερες φορές ξεκάθαρα, μεστά και μεταδίδουν με ευκολία το μήνυμά τους. Ο Bob Colacello, συνάδελφος και φίλος του Warhol, περιέγραψε κάποτε τα έργα του ως «μια θρησκευτική τέχνη για τη μάζα» και νομίζω ότι ακριβώς αυτός ο χαρακτηρισμός απαντά στο γιατί η τέχνη του ήταν, είναι και θα παραμείνει επίκαιρη. Ήταν σε θέση να συμπυκνώνει την ουσία ενός προσώπου ή μιας ιστορίας σε μια εικόνα η οποία μπορεί να κατανοηθεί σε δευτερόλεπτα. Το ίδιο μπορούμε να πούμε και για τις πρώτες του πειραματικές ταινίες, που εστιάζουν σε απλές ενέργειες, όπως φιλιά, ύπνος, φαγητό.

Με ποιον τρόπο το έργο του άλλαξε την οπτική μας αναφορικά με τη σύγχρονη τέχνη; 

Η pop art του ήταν μια πυκνή καταγραφή της σύγχρονης ζωής, την οποία μπορούσαν να αντιληφθούν εξίσου καλά ένας γνώστης της τέχνης και ένα παιδί. Πίστευε ότι η σύγχρονη τέχνη μπορούσε να αποτελέσει μέρος της καθημερινότητας ενός απλού ανθρώπου, αντί να είναι αντικείμενο ενδιαφέροντος για επιλεκτικό ακροατήριο. Την έκανε προσιτή στο ευρύ κοινό. Εκτός αυτού, υπονόμευσε την έννοια του καλλιτέχνη ως μοναχική ή ηρωική φιγούρα. Παρόλο που νοιαζόταν πολύ για την καριέρα και τη φήμη του, τροφοδότησε το προφίλ μιας επιτηδευμένης περσόνας που μπέρδευε και απογοήτευε πολλούς, αλλά ταυτόχρονα λειτουργούσε περίφημα μέσα στο πλαίσιο των μέσων ενημέρωσης. Η θέαση του καλλιτέχνη ως brand του εαυτού του και του έργου του έγινε το κυρίαρχο πρότυπο που υιοθέτησαν οι περισσότεροι σύγχρονοι καλλιτέχνες έως σήμερα.

Αν ζούσε, τι πιστεύετε ότι θα τον ενέπνεε περισσότερο;

Υπάρχουν τόσα πολλά που θα μπορούσαν να τον εμπνεύσουν! Ο Warhol ενδιαφέρθηκε για όλες τις μορφές της δημιουργίας, γι’ αυτό πιστεύω ότι σήμερα θα ήταν απόλυτα εναρμονισμένος με αυτό που αποκαλούμε διεπιστημονικότητα στην τέχνη. Θα ήθελε σίγουρα να δει να αναπτύσσεται μια πλατφόρμα που να συνδυάζει την τέχνη, τη μόδα και το design και πιθανολογώ ότι θα ήταν αυτός που θα κινούσε τα νήματα προς αυτή την κατεύθυνση.

Info: “Andy Warhol” στην Tate Modern, Λονδίνο, 12 Μαρτίου έως 6 Σεπτεμβρίου 2020.