TECH-COUTURE:
Iris Van Herpen

Πρωτοπόρος στη χρήση του 3D printing, το πρωτοεφάρµοσε το 2011 σε συνεργασία µε τον αρχιτέκτονα Isaïe Bloch, ενώ τον ίδιο χρόνο το περιοδικό Time τη συµπεριέλαβε στους 50 καινοτόµους εφευρέτες της χρονιάς. Έκτοτε, στόχος της παραµένει η εξέλιξη της ραπτικής, συνδυάζοντας την παράδοση µε την τεχνολογία. «Σε µερικές από τις πρώιµες 3D εκτυπώσεις µου ήρθα αντιµέτωπη µε περιορισµούς σε σχέση µε τα υλικά, µε αποτέλεσµα κάποια απ’ αυτά τα ρούχα να ήταν άκαµπτα, µην επιτρέποντας σ’ αυτήν που τα φορούσε να κάθεται», εξοµολογείται. «Πλέον είναι εφικτό. Αυτό που παράγω είναι αποτέλεσµα της µετάβασης από το ένα σηµείο στο άλλο µέσω της µάθησης. Ήταν µια αναγκαία διαδικασία, µε ανταµοιβή τη δυνατότητα να µπορώ να δώσω στη δουλειά µου ολοκληρωµένη εικόνα. Έχω ενδιαφέρον για την επιστήµη, αφού εξελίσσεται, όπως η βιολογία. Συνδυάζω παραδοσιακές αναφορές µε στοιχεία µε τα οποία οι περισσότεροι είµαστε ελάχιστα εξοικειωµένοι. Πιστεύω στη δυναµική των συνδυασµών. Η µόδα περιλαµβάνει ιστορία και µέσα σ’ αυτήν σκιαγραφείται η ταυτότητά µας, οι αντιλήψεις µας… Προσπαθώ να ξεφύγω από τα στερεότυπα και να δώσω τις δικές µου ερµηνείες».

Από την αρχή της καριέρας της κινείται συχνά εκτός του πλαισίου της µόδας, προχωρώντας σε συνεργασίες µε καλλιτέχνες από όλους τους χώρους. Πέρυσι σχεδίασε τα κοστούµια για την όπερα του Debussy Πελλέας και Μελισσάνθη, µαζί µε τη Marina Abramovic, ενώ παλαιότερα συνεργάστηκε µε τους αρχιτέκτονες Benthem Crouwel –µε τους οποίους δηµιούργησε το Water Dress–, τους εικαστικούς Jolan van der Wiel και Neri Oxman, και άλλους. «Αυτή τη φορά συνεργάστηκα µε τον Kim Keever, πρώην µηχανικό της NASA που δηµιουργεί έργα τα οποία ακροβατούν µεταξύ ζωγραφικής και φωτογραφίας», µε ενηµερώνει. «Είναι εξαιρετικός ο τρόπος που φτιάχνει υφές µέσα από την κίνηση». Τη ρωτώ πόσο εύκολη είναι η επικοινωνία µαζί τους. «Εξαρτάται από την προσωπικότητα του καθενός και από την απόσταση που µας χωρίζει», απαντά. «Για παράδειγµα, µε τον Αργεντίνο graphic designer Esteban Diacono ήταν πολύ ωραία, αφού ήρθε στο Άµστερνταµ µόνο και µόνο για να εµβαθύνουµε µαζί στην έρευνα γύρω από τη συλλογή. Στην αρχή τού έστειλα κάποιες εικόνες, τις οποίες άρχισε να διαµορφώνει στον υπολογιστή. Έδωσε ζωή στα ρούχα και το αποτέλεσµα ήταν εκπληκτικό, αποδίδοντας την ακριβή κίνησή τους. Αν και δεν ξέρω πώς το έκανε, µου άρεσε πολύ».

Η ίδια ρισκάρει, για να αποφύγει τη στασιµότητα. Πράγµατι, ένας από τους µεγαλύτερους κινδύνους που αντιµετωπίζουν οι νέοι σχεδιαστές είναι η ίδια τους η επιτυχία, αφού συνήθως εξαγοράζονται από µεγάλα brands. Μια τέτοια συγχώνευση γίνεται για οικονοµικούς λόγους, δεσµεύοντάς τους όµως να αναπτυχθούν υπό διαρκή επιτήρηση. «Αν µε ενδιέφερε να φτιάχνω λειτουργικά ρούχα, θα ανέστελλα τη δηµιουργική και την προσωπική µου εξέλιξη», είναι η δική της θέση. «Προσπαθώ να διατηρήσω µια ισορροπία στο τι είναι εφικτό στη δουλειά µου σε σχέση µε τα ιδανικά µου. Επενδύω σε νέες τεχνικές, που µπορεί σήµερα να µην έχουν νόηµα, ίσως όµως σε τρία τέσσερα χρόνια να είναι κατανοητές από όλους». Αναγνωρίζει ότι η απόφαση να παραµείνει ένας σχεδιαστής ανεξάρτητος είναι δύσκολη. «Σε καθιστά ευάλωτο σε σχέση µε τις υπερδυνάµεις των corporate groups. Από µια άλλη σκοπιά, µε την ανεξαρτησία εξασφαλίζω ελευθερία στις κινήσεις µου. Το ότι ακόµα µπορώ να πάρω τις δικές µου αποφάσεις έχει µεγάλη αξία για µένα», ξεκαθαρίζει.

Με αφοπλίζει µε την ειλικρίνειά της όταν τη ρωτώ για τον τρόπο µε τον οποίο καταλήγει στη δηµιουργία ενός ρούχου. «Κάθε συλλογή αποτελεί ρίσκο, καθώς δεν το σκιτσάρω από πριν. Η αφετηρία µου είναι τα υλικά. Ή, µάλλον, η δηµιουργία των υλικών. Αρχικά κινούµαστε αναγνωριστικά, µέχρι να δούµε τι θα κρατήσουµε και τι όχι από αυτά που έχουµε φτιάξει. Είναι µια χαοτική κατάσταση, αλλά µέσα από αυτήν προκύπτουν απροσδόκητα αποτελέσµατα. Έχω διαπιστώσει ότι όσο περισσότερο έλεγχο ασκώ, τόσο λιγότερο ενδιαφέρουσα γίνεται η διαδικασία. Με αυτή την έννοια είµαι, ίσως, περισσότερο καλλιτέχνιδα παρά σχεδιάστρια, καθώς για µένα η διαδροµή είναι πιο σηµαντική από το αποτέλεσµα». 

Aπό το 2007 έχει συµµετάσχει σε δεκάδες εκθέσεις, αφού η δουλειά της γνώρισε αποδοχή πέρα από το στενό πλαίσιο της µόδας. Τα ρούχα της αποπνέουν ένταση, σε αντίθεση µε τη γαλήνια προσωπικότητά της. «Κάθε συλλογή µου είναι ένα µοναχικό ταξίδι. Μπορεί κανείς να διακρίνει όλη τη διαδροµή των έξι µηνών µέχρι τη δηµιουργία της, σαν να διαβάζει το προσωπικό µου ηµερολόγιο», λέει. Παρατηρώ ότι οι εκθέσεις αποτελούν ένα αδιαµφισβήτητο µέσο για να επικοινωνηθούν το έργο και η πορεία ενός δηµιουργού στο κοινό και να προκύψει ένας διάλογος γύρω από αυτό. Συµφωνεί. «Οι επιδείξεις, αν και δηµιουργούν µια ατµόσφαιρα, είναι σύντοµες και αφορούν λίγους. Επί έξι µήνες ετοιµάζουµε µια συλλογή και αυτό που µένει είναι µια δεκάλεπτη παρουσίασή της. ∆υστυχώς, κατά την επίδειξη οι άνθρωποι δεν µπορούν να έρθουν κοντά στα ρούχα. Μέσα από µια έκθεση, όµως, µου δίνεται η δυνατότητα να επικοινωνήσω µε τους επισκέπτες πιο βαθιά, αφού µπορούν να αποφασίσουν µόνοι τους πόσο χρόνο χρειάζονται για να δουν ένα έκθεµα. Υπάρχουν ξεναγοί, προβολές, διαλέξεις, είναι µια δηµοκρατική εµπειρία. Η επίσκεψη σε έναν χώρο τέχνης υποβάλλει το κοινό, το προτρέπει να αφιερώσει χρόνο στη µάθηση».

Θεωρώ ότι η µόδα έχει όλες τις προϋποθέσεις για να εκτεθεί σε µια  γκαλερί ή σε ένα µουσείο, παρότι το ενδιαφέρον γι’ αυτόν τον τρόπο παρουσίασης είναι σχετικά πρόσφατο. Μέχρι τη δεκαετία του 1940 οι εκθέσεις µόδας είχαν καθαρά εµπορικό χαρακτήρα, µε σκοπό να προωθήσουν τη χειροτεχνία, την κεντητική, τον στολισµό ενός ρούχου. Η πρώτη έκθεση µε τον τρόπο που τις ξέρουµε σήµερα έγινε το 1944 στο MoMA της Νέας Υόρκης, υπό την επιµέλεια του Bernard Rudofsky. Ένας ακόµα λόγος που έχουν πια απήχηση είναι γιατί υπογραµµίζουν την εξέλιξή µας µέσα από τον τρόπο που ντυνόµαστε, καταλήγοντας να είµαστε ποµποί πληροφορίας της ίδιας µας της ύπαρξης. «Μια τέτοια εµπειρία είναι ισχυρή, αφού συνδέει πολλά στρώµατα της κοινωνίας και διαφορετικές ηλικίες», τονίζει. «Αυτό µου έκανε µεγάλη εντύπωση στις ΗΠΑ πέρυσι. Ποτέ άλλοτε δεν είδα τόσο διαφορετικό ακροατήριο, τόσες κουλτούρες, τόσες ηλικίες… Η µόδα είναι µια δυνατή “γλώσσα”. Μέσα από µια έκθεση µπορούµε να µάθουµε για την καταγωγή µας, για την ιστορία ενός τόπου, για τη σηµασία τού να έχει κανείς ταυτότητα µέσω µιας συγκεκριµένης εθνικότητας και για το πώς όλες αυτές οι πληροφορίες συνδέονται µε τον τρόπο που ντυνόµαστε. Κυρίως, το πώς η ταυτότητά µας αλλάζει µέσα στον χρόνο».

∆εν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί την κέρδισε η υψηλή ραπτική. «Τα τελευταία δέκα χρόνια έχω δηµιουργήσει τεχνικές και υλικά που είναι πραγµατικά δικά µου», εξηγεί. «Αυτό που προβάλλω είναι το αποτέλεσµα σκληρής δουλειάς στο εργαστήριο. ∆εν µπορεί κάποιος να την επαναλάβει, αφού είναι αποτέλεσµα χρονοβόρου πειραµατισµού. Είναι λογικό να προστίθεται µεγάλη αξία σε ό,τι έχουµε δηµιουργήσει. Αν επέλεγα το prêt-à-porter, θα έπρεπε να δηµιουργώ στο πλαίσιο που καθορίζεται από την αγορά, να συνεργάζοµαι µε εργοστάσια κάτω από περιορισµούς για το τι είναι εφικτό και τι όχι, τι ανεβάζει το κόστος και τι όχι. Θα έβλεπα τη δηµιουργικότητά µου να εξαφανίζεται µέσα σε συµβιβασµούς. Η δύναµή µου προέρχεται από τη δουλειά µε την οµάδα µου στο ατελιέ, και αυτό θέλω να το προστατεύσω. Υπάρχει χάσµα µεταξύ της υψηλής ραπτικής και του prêt-à-porter, όµως πιστεύω ότι αυτό θα αλλάξει µέσα από τις τεχνικές που αναπτύσσονται. Ήδη έχουµε δει ακριβά κοµµάτια να αναπροσαρµόζονται για πιο φθηνές αγορές».

Ζητώ την άποψή της για τη µόδα σαν καθηµερινή ανάγκη, αλλά και για τη δυναµική της αειφορίας. «Σήµερα παράγονται διπλάσιες ποσότητες προϊόντων από αυτά που αγοράζονται, γεγονός που αποδεικνύει τη ζηµιά που έχει υποστεί ο πλανήτης», εκτιµά. «Η µόδα είναι µία από τις πλέον ρυπογόνες βιοµηχανίες». Στη βιοµηχανία πολυτελών ειδών, ωστόσο, επιβάλλεται η διαφάνεια. Οι πελάτες θέλουν να γνωρίζουν τη διαδικασία πίσω από ένα ρούχο, τα υλικά κ.τ.λ. Στη µαζική παραγωγή υπάρχει πιο χαλαρή συνείδηση. «Αυτό πρέπει να αλλάξει µέσα από τους ίδιους τους οίκους µόδας», πιστεύει και προσθέτει: «Νοµίζω ότι ζούµε µια πολύ ενδιαφέρουσα στιγµή. Η µόδα θα συνεχίζει να µεταλλάσσεται, αλλά δεν νοµίζω ότι µπορώ να πω µε ποιον τρόπο θα συµβεί αυτό. Είναι τόσο συνδεδεµένη µε την οικονοµία, που είναι δύσκολη µια ακριβής πρόβλεψη».

Η συζήτηση έρχεται στην Ελλάδα και στην επιθυµία της να επισκεφτεί τη χώρα µας. «∆εν έχω έρθει ποτέ, αλλά το θέλω πολύ. Με ενδιαφέρει η ιστορία, η αρχιτεκτονική της. Θέλω να δω πώς αντανακλά τον χρόνο. Η αίσθηση του χρόνου είναι πολύ σηµαντική για µένα. Ειδικά όταν πρόκειται για κάποια συνεργασία», οµολογεί, προκαλώντας το αναπόφευκτο ερώτηµα ποια είναι τα επόµενα σχέδιά της. «Εργάζοµαι πάνω στα κοστούµια της Bjork για τη νέα της περιοδεία. ∆ουλεύουµε µαζί εδώ και χρόνια, είναι µια λαµπρή προσωπικότητα, ελεύθερη και δηµοκρατική στον τρόπο που µεταµορφώνεται στη σκηνή», λέει, συνοψίζοντας τη δική της φιλοσοφία για τη µόδα: «Την αντιµετωπίζω ως µια κινούµενη οντότητα. Πολλά από τα πράγµατα που έχω µάθει τα έχω αφήσει πίσω. Χρειάζεται να νιώθω ότι συνεχώς υπάρχει χώρος για εξέλιξη, αναταραχή και διαίσθηση».

Δημοσιεύθηκε στη Vogue Greece Απριλίου 2019.