«Είναι απίστευτα νάρκισσος. Πρέπει να βάλω τα όριά μου, γιατί αυτή η σχέση έχει γίνει τελείως τοξική. Δεν έχω άλλη ενέργεια να επενδύσω σε αυτήν. Χρειάζομαι ένα ιαματικό ταξίδι για να ξεπεράσω το τραύμα της απόρριψης». Μήπως η γλώσσα που χρησιμοποιούμε έχει γίνει υπερβολικά σύνθετη για να περιγράψει κάτι το οποίο θα διατυπωνόταν ως εξής: «Πάλι ξέχασε τα γενέθλιά μου. Είναι ένας βλάκας και μισός, λέω να την κοπανήσω»; Αυτό είναι το θέμα ενός ξεκαρδιστικού, αλλά και σοβαρού, άρθρου στο Ενθετο της γερμανικής εφημερίδας Ζeit, που αναφέρεται στην εργαλειοποίηση και μπαναλοποίηση της ψυχιατρικής γλώσσας. Εξειδικευμένοι όροι εισβάλλουν από το ντιβάνι στην καθομιλουμένη και υπερδραματοποιούν γελοίους έρωτες, για να μνημονεύσω τον Μίλαν Κούντερα.
Αν και οι έννοιες αυτές υποδηλώνουν μια μεγαλύτερη συνειδητοποίηση των διεργασιών που συντελούνται στην επαφή μας με άλλους ανθρώπους, παράλληλα περιγράφουν κάτι αόριστο. Γιατί ακριβώς είναι μια συμπεριφορά κάποιου άλλου τοξική; Μήπως είναι απλά λίγο αγενής; H δημοσιογράφος Μπέριτ Ντίσελκεμπφερ που υπογράφει το άρθρο θεωρεί ότι το γλωσσάρι αυτό γίνεται μια ασπίδα τελικά, πίσω από την οποία θωρακίζεται ο καθένας μας, εκλαμβάνοντας κάθε σχέση ως επίθεση στον εαυτό και την κυοφορούμενη ίασή του.
Καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι αναζήτησαν ψυχοθεραπεία, ειδικά στη διάρκεια της πανδημίας κι οι ψυχολόγοι άρχισαν να μοιράζουν πρακτικές συμβουλές στα σόσιαλ μίντια, όλο και μεγαλύτερα κομμάτια της κοινωνίας μυήθηκαν σε αυτές τις έννοιες. Το αποτέλεσμα ήταν να υιοθετήσουν οι μάζες ένα λεξιλόγιο, το οποίο δεν κατέχουν ακριβώς. Ετσι ενώ από τη μία πολλοί άνθρωποι μπορούν πλέον να ονοματίσουν μια εμπειρία τους, από την άλλη η υπερβολική χρήση τέτοιων όρων μπορεί να εξαλείψει κάθε διαφορετική απόχρωση από μια συζήτηση.
Yπάρχει όμως κι ένας ακόμη κίνδυνος από αυτήν την καθημερινή υπερκατανάλωση ψυχιατρικών εννοιών: μήπως υποβαθμίζεται η σοβαρότητα όρων που περιγράφουν αληθινά βασανιστικά προβλήματα, όπως η κατάθλιψη ή το τραύμα; Σε σχετική έρευνα η Κέιτι Ουόλντμαν του αμερικανικού περιοδικού New Yorker καταλήγει στο αντίθετο συμπέρασμα: πως είναι σημαντικότερη η αποενοχοποίηση του ταμπού της ψυχιατρικής νόσου από την αποστέρηση του ειδικού βάρους της, με δεδομένο ότι η ανθρωπότητα έχει διανύσει μια μακρά ιστορία πολλών αιώνων δαιμονοποίησης των ψυχικών ασθενειών.
