Προχθές δύο φίλες μου μάλωσαν για τον καρκίνο. Η μία έλεγε ότι η εκδήλωσή του έχει ψυχολογικά αίτια, η άλλη ζητούσε επιστημονικά στοιχεία γι’ αυτόν τον ισχυρισμό. «Μα δεν το βλέπεις γύρω σου;», αναρωτιόταν η πρώτη. «Αυτά είναι μαγγανείες», απαντούσε η δεύτερη. Πριν μια δεκαετία θα ήταν αδύνατος ένας τέτοιος διάλογος σε χαρωπό πάρτι γενεθλίων. Οι άνθρωποι δυσκολεύονταν να πουν ακόμη και τη λέξη καρκίνο. Χαμήλωναν τη φωνή για να τον κατονομάσουν. Οι δημοσιογράφοι έγραφαν «η επάρατος νόσος». Αλλοι έλεγαν «έβγαλα τον καρκίνο», όταν στενοχωριόντουσαν πολύ. Ο καρκίνος ως μεταφορά ισοδυναμούσε με την απόλυτη θλίψη.
Στη δεκαετία του 1970 όταν η Σούζαν Σόνταγκ έπασχε από καρκίνο του μαστού έγραψε το βιβλίο «Η νόσος ως μεταφορά» (εκδ. Υψιλον, 1993). Συγκρίνοντας τις αντιλήψεις περί ασθενειών, όπως η φυματίωση, το Εϊτζ και o καρκίνος, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι μεταφορές που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν μια νόσο αποθαρρύνουν, φιμώνουν και ταπεινώνουν τους ασθενείς και πως ο σαφέστερος και ειλικρινέστερος τρόπος σκέψης για τις ασθένειες είναι η κυριολεξία.
Σήμερα ο καρκίνος είναι παντού, γυμνός και κυριολεκτικός, όπως τον ήθελε η Σόνταγκ: στο Ινσταγκραμ σε φωτογραφίες μαστεκτομής, σε εξώφυλλα με καραφλά κεφάλια από τη χημειοθεραπεία, στην ποίηση και τη λογοτεχνία. «Καιρός να αρχίσουμε να ζεσταίνουμε τη μεθαμφεταμίνη», γύρισε και είπε στον άντρα της η συγγραφέας Τζένι Ντίσκι μόλις διαγνώστηκε με μια ανίατη μορφή καρκίνου τον Σεπτέμβριο του 2014. Ηταν μια αναφορά στο σενάριο της σειράς Breaking bad, αλλά ο γιατρός δεν εκτίμησε το χιούμορ, έμεινε ανέκφραστος. «Μόνο λίγο αργότερα σκέφτηκα ότι ίσως μετά την πρώτη μετάδοση του Breaking Bad, ογκολόγοι και νοσοκόμες σε όλο τον δυτικό κόσμο υποβάλλονται στο ίδιο αστείο περί μεθαμφεταμίνης κάθε φορά που εφαρμόζουν τις πιο πρόσφατες, προσεκτικά δοκιμασμένες, μη βάναυσες τεχνικές τους, για να πουν σε έναν ασθενή με τον πιο ήπιο αλλά ειλικρινή τρόπο, αφού πρώτα μετρήσουν την εσωτερική αντοχή του με λίγες δήθεν αθώες ερωτήσεις (“Πες μου τι περίμενες από αυτό το ραντεβού”) ότι έχει καρκίνο που δεν μπορεί να εγχειριστεί», γράφει στο London Review of Books.
«Μέχρι να νοσήσω είχα την αλαζονεία του υγιούς», παραδέχεται στο «Καλά και σήμερα-το χρονικό του καρκίνου στο δικό μου στήθος» (εκδ Μεταίχμιο 2015) η Σοφία Νικολαϊδου. Από τότε έχει γράψει άλλα εφτά βιβλία. «Ισως μπορώ και χωρίς τις βλεφαρίδες μου», γράφει σπαρακτικά η ποιήτρια Δανάη Σιώζου πριν δύο χρόνια, λίγο αφότου αποχωρίστηκε τις δύο μακριές κοτσίδες της. Τώρα γιορτάζει τα 37α γενέθλιά της με λουλουδάτο φουστάνι και καρέ μαλλιά. Οι βλεφαρίδες της πλαισιώνουν τα τεράστια μάτια της.
