«Tο ποσοστό αυτοβιογραφίας μέσα στη μυθοπλασία είναι πάντα μικρότερο από το ποσοστό της μυθοπλασίας μέσα στην αυτοβιογραφία». Το έγραψε πρόσφατα η Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, μεταφράστρια και συγγραφέας, στο Facebook και συμφωνώ απολύτως.
Το σκεφτόμουν με αφορμή το βιβλίο του συγγραφέα και συστηματικού συνεργάτη του New Yorker και του New York Times Magazine Κιθ Γκέσεν, «Raising Raffi: the first five years» (Μεγαλώνοντας τον Ράφι: τα πέντε πρώτα χρόνια), που κυκλοφορεί στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Viking. Σε μια κριτική που γράφτηκε πριν την κυκλοφορία του βιβλίου, κάποιος απεφάνθη ότι το παιδί έχει πρόβλημα συμπεριφοράς. Η σύζυγός του, μητέρα του Ράφι και επίσης συγγραφέας, γνωστή από το προσωπικό της blog στο Gawker, ενοχλήθηκε. «Εγραψες ένα ολόκληρο βιβλίο για να πεις ότι ο γιος μας έχει πρόβλημα συμπεριφοράς», του είπε.
Δεν είναι η πρώτη φορά που αυτοβιογραφικά βιβλία προκαλούν ενδοοικογενειακές συγκρούσεις, έστω μικρο-δραματάκια. Ο Νορβηγός Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ χώρισε και ο θείος του τού έκανε μήνυση κατηγορώντας τον ότι ασέλγησε πάνω στη μνήμη του πατέρα του. O ελληνικής καταγωγής Αμερικανός Nτέιβιντ Σεντάρις έγινε διάσημος περιγράφοντας την οικογένειά του, αλλά η αδερφή του Τίφανι τού ζήτησε να μη γράφει για εκείνη. «Του είπα να μην με βάλει στις ιστορίες του. Δεν έχω εμπιστοσύνη στον Ντέιβιντ πώς έχει όρια», είχε πει σε μια συνέντευξή το 2004. Δέκα χρόνια αργότερα ο Σεντάρις έγραψε ένα σπαρακτικό κείμενο για την αυτοκτονία της στο New Yorker με τίτλο «Τώρα μείναμε πέντε». Η απόφαση προκάλεσε την οργή φίλου της Τίφανι, ο οποίος κατηγόρησε τον συγγραφέα ότι δεν σεβάστηκε την επιθυμία της και εκμεταλλεύτηκε το θάνατό της προκειμένου να αποκομίσει λογοτεχνικά και οικονομικά κέρδη.
Είναι οι συγγραφείς (ή δημοσιογράφοι) βαμπίρ που ρουφούν με καλαμάκι τις ζωές των άλλων για να εμπνευστούν τα κείμενά τους; Το ερώτημα με έχει απασχολήσει πολλές φορές. Η απάντησή είναι μία: τι σημασία έχει αν η αφήγηση γίνεται σε πρώτο πρόσωπο ή όχι; Αν αυτός που μιλάει είναι ο Νέιθαν Ζούκερμαν ή ο ίδιος ο Φίλιπ Ροθ, η Μαριάν Σέρινταν ή η ίδια Σάλι Ρούνεϊ; Θα αναγνωρίζουν σε μερικές δεκαετίες τα παιδιά μας τους εαυτούς τους στον τρόπο που τα περιγράψαμε ή θα καταλάβουν ότι αυτό που θέλαμε να πούμε στην πραγματικότητα είναι πόσο υπέροχοι γονείς υπήρξαμε, ακόμη και όταν κάναμε την αυτοκριτική μας; Ανυπομονώ να διαβάσω τον «Ράφι» του Κιθ Γκέσεν. Μια βδομάδα έμεινε.
