τα-παιδικά-σου-χρόνια-188280

Τόσο από την πρόσφατη σειρά από γυναικοκτονίες, όσο και από το γεγονός ότι η 30 Ιουλίου έχει επιλεγεί από τα Ηνωμένα Έθνη ως ημέρα κατά της διακίνησης ανθρώπων (που γίνεται ως επί το πλείστον με αντικείμενο τη σεξουαλική εκμετάλλευση), έχει ανοίξει εκ νέου η συζήτηση για το πως ανατρέφουμε τα παιδιά μας, και πιο συγκεκριμένα τι πρότυπα τους δίνουμε (έμπρακτα) και πως αυτά επηρεάζουν την αντίληψή τους για τον κόσμο μεγαλώνοντας.

Εδώ βλέπουμε μία ενδεικτική μέτρηση όχι του περιεχομένου της τυπικής εκπαίδευσης, αλλά (μέρους) των προαναφερθέντων προτύπων (που επηρεάζουν αγόρια και κορίτσια εξίσου) που φαίνονται – αν και βελτιούμενα – προβληματικά.

Το ποσοστό συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό δεν δηλώνει ποιος εργάζεται, αλλά ποιος είναι διαθέσιμος/πρόθυμος να εργαστεί. Η ετήσια χρονοσειρά της ΕΛΣΤΑΤ προσφέρει συγκρίσιμα στοιχεία από το 1998.

Τα παιδικά σου χρόνια-1

Το παραπάνω γράφημα παρουσιάζει το ποσοστό κατά το οποίο η συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό υπολείπεται αυτής των ανδρών. Στο διάστημα για το οποίο υπάρχουν συγκρίσιμα στοιχεία έχει επέλθει μία βελτίωση από -25.9% σε -15.5%. Δυστυχώς, με αυτό το ρυθμό θα χρειαστούμε 33 χρόνια για να επιτευχθεί η ισότητα. Η Ελλάδα δεν είναι μοναδική σε αυτό, ούτε καν η χειρότερη, είναι όμως κοντά στην χειρότερη επίδοση στην ΕΕ.

Αυτή η διαφορά δυστυχώς εκφράζει (σε μεγάλο βαθμό, όχι αποκλειστικά) τις γυναίκες εκείνες που δεν πήραν απλά μία λιγότερο απαιτητική δουλειά για να υποστηρίξουν τα σπίτια τους (άλλη συζήτηση) αλλά δεν συμμετείχαν καθόλου στην αγορά εργασίας. Εδώ υπεισέρχονται μια σειρά από λόγοι/αιτιάσεις.

Δεν βγαίνουν τα οικονομικά: Το κόστος της πρόσληψης ενός πλήρους απασχόλησης ανθρώπου για την φροντίδα του σπιτιού/παιδιών, ακόμη και αν υποθέσουμε ότι είναι απλά ένας βασικός μισθός, είναι απαγορευτικό για ένα γονέα που μπορεί να διεκδικήσει επίσης έναν βασικό μισθό. Οι λόγοι, στο περιθώριο, είναι δύο: Υπάρχει ένα κενό στις εργοδοτικές εισφορές (σαν εργαζόμενος, παρακρατούνται για λογαριασμό μου από τον εργοδότη μου, αλλά σαν εργοδότης πρέπει να τις αποδώσω για τον εργαζόμενό μου), άρα η εξίσωση λαμβάνω το βασικό (πλην παρακρατημένων εισφορών) – πληρώνω το βασικό (και αποδίδω τις εργοδοτικές εισφορές) καταλήγει με αρνητικό πρόσημο (μπαίνω μέσα). Επίσης, υπάρχει ένα κενό στο ωράριο αν πρέπει να μεταβώ σε κάποιο χώρο εργασίας.

Ακόμη όμως και αν η ‘εξίσωση’ έβγαινε, έστω μηδενική, θα είχε νόημα; Γιατί να αφήσω την ανατροφή των παιδιών μου σε κάποιον τρίτο; Όλοι μας είμαστε σίγουροι ότι μπορούμε να το κάνουμε καλύτερα. Εδώ, όμως, πρέπει να εξετάσουμε όχι μόνο το χρηματικό σκέλος της εξίσωσης, αλλά και το πληροφοριακό. Τι πρότυπα δίνω στο παιδί μου; Πως να πείσω, δια του πράττειν και όχι δια του λέγειν, ότι η γυναίκα δεν είναι προσάρτημα του ανδρός, αλλά αυθύπαρκτη οντότητα; Είναι βέβαιο ότι η ανατροφή των παιδιών είναι εργασία και μάλιστα παραπάνω από πλήρους απασχόλησης, αλλά δεν την αντιμετωπίζουμε ως τέτοια.

Μερικές αλλαγές στον τρόπο που μιλάμε για το πώς λειτουργεί ένα σπίτι και για το πώς διαιρούνται οι δουλειές ανάμεσα στα δύο φύλα είναι κάτι φαινομενικά μικρό, ικανό όμως να ξεκινήσει μια χιονοστιβάδα. Τώρα θα ήταν μια καλή στιγμή να ξανασκεφτούμε τον καταπληκτικό, μοντέρνο, φεμινιστή άντρα που “βοηθάει πολύ στο σπίτι” καθώς τα μάτια όλων γεμίζουν συγκίνηση για την “τυχερή” σύντροφο. Το να λέμε ότι κάποιος βοηθάει, υπονοεί ότι αυτό στο οποίο βοηθάει είναι υποχρέωση κάποιου άλλου. Υπονοεί ότι μεσολάβησε σε κάτι που δεν ήταν δουλειά του και χάρισε απλόχερα το χρόνο του χωρίς να έχει καμία υποχρέωση. Ιπποτικό. Όταν παρασημοφορούμε τον άντρα που “βοηθάει”, ταυτόχρονα βαφτίζουμε το σπίτι γυναικεία υπόθεση. Κάθε φορά που ένα παιδί ακούει ότι ένας άντρας βοηθάει στο σπίτι, μέσα του καταγράφεται ότι το σπίτι είναι της γυναίκας. Κάθε κορίτσι που μεγαλώνει έχοντας στο υποσυνείδητό του ότι το σπίτι είναι δουλειά του, όταν καλείται να σπουδάσει ή να εργαστεί, καλείται ουσιαστικά να ξεκινήσει το δεύτερο μεγάλο project της ζωής του καθώς το πρώτο τρέχει στο παρασκήνιο.

Τα λόγια μας έχουν τεράστια δύναμη και διαμορφώνουν τα πρότυπα των επόμενων γενεών, οι λέξεις που διαλέγουμε για να περιγράψουμε την πραγματικότητα μπορούν να την ωραιοποιήσουν ή να την θέσουν προς αμφισβήτηση, πολύ πιο ουσιαστικά από μία διάλεξη περί ισότητας.

Όσο για τις γυναίκες που έχουν επιλέξει να είναι οι οικονόμοι, μάγειρες, σοφέρ, διακοσμήτριες, παιδαγωγοί, babysitters και καθαρίστριες της οικογένειάς τους (κάποτε όλα αυτά τα επαγγέλματα μαζί τα έλεγαν “οικιακά”) – ένα μπουκέτο επαγγελμάτων που για να τα φέρουν εις πέρας χρειάζεται να αφιερώσουν περίπου 10 ώρες από τη μέρα τους, ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο θα ήταν να πινακοποιήσουν τη ροή των εργασιών τους με τον ίδιο τρόπο που θα το έκανε ένας project manager. Ναι, εβδομαδιαία και μηνιαία προγράμματα κολλημένα στον τοίχο με time slots, projects που να έχουν από πίσω τους σαν ουρά γραμμένες τις σειρές εργασιών που χρειάζεται να πραγματοποιηθούν προκειμένου να έχουν ελπίδα να έρθουν εις πέρας στην ώρα τους (περίπου 26 εργασίες για ένα παιδικό πάρτι) – όλα αυτά που κάποτε κάποιοι μεγάλωναν θεωρώντας ότι γίνονται αυτόματα και μαγικά, μεταφρασμένα στη γλώσσα της σκληρής δουλειάς. Χρήσιμο για τις ίδιες, τόσο για την πρακτική ευκολία της οργάνωσης όσο και για καθημερινή ψυχολογικά υποστηρικτική υπενθύμιση ότι κάνουν 7 επαγγέλματα ταυτόχρονα, ειδικά αν ζουν σε κοινωνίες που δεν τους το αναγνωρίζουν. Εξίσου χρήσιμο εργαλείο για τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, σαν δική τους υπενθύμιση ότι κάποιος πολύ ικανός μέσα στο σπίτι κάνει 7 επαγγέλματα ταυτόχρονα, αλλά, σημαντικότερο από όλα, για τα παιδιά που μεγαλώνουν δίπλα σε τέτοιες γυναίκες, για να μπορέσουν να διακρίνουν αβίαστα από πολύ μικρή ηλικία την οργανωτικότητα, εργατικότητα, και αξία των γυναικών αυτών που επιλέγουν να δουλεύουν για το σπίτι τους.

Είναι χρήσιμο να θυμίζουμε τόσο στους εαυτούς μας όσο και στα παιδιά μας πώς ο λόγος για τον οποίο εργαζόμαστε δεν είναι (μόνο) η επιβίωση, αλλά η βελτίωση: των συνθηκών διαβίωσής μας, του εαυτού μας και κατ’ επέκταση της κοινωνίας μας. Η αποσύνδεση της επιβίωσης από την εργασία ρίχνει ένα πολύ αναγκαίο φως στη σημασία της αυτοβελτίωσης και της διαμόρφωσης κοινωνικής συνείδησης. Ακόμα λοιπόν και όταν ‘η εξίσωση δε βγαίνει’, δεν πρέπει να πέφτουμε στην παγίδα ότι τα ‘οικιακά’ δεν είναι εργασία. Μπορούμε να αποδώσουμε τα του Καίσαρος, τόσο λεκτικά, όσο και οργανωτικά. Αλλά και για κάποια που ίσως να μη χρειάζεται τα χρήματα, η επιλογή να εργαστεί δεν προσφέρει μόνο εισόδημα, αλλά διαμορφώνει και καλύτερα, πιο χειραφετημένα πρότυπα για το μέλλον.

Να δώσεις μια και να βγεις όξω απ’ την πόρτα.

Πάρε φόρα και βρόντα την πίσω σου.

Στήσου απέναντι και δες το πατρικό σου να σωριάζεται

τα παιδικά σου χρόνια δες τα καλά

να τη φουντάρουν απ’ τους φεγγίτες μουγγρίζοντας

σαν τα βόδια που τους πατάνε πυρωμένο σίδερο

και τα μαρκάρουνε

θρησκευτικές τελετές ξόρκια χρυσά σταυρουδάκια

μποδίζουν στο κατάπημα

στήσου απέναντι και κοίταξε

πόρτες και παράθυρα έχουν το σχήμα του σταυρού

τίποτα δεν είναι τυχαίο

Σάπιο η φωνή του αίματος

το κληρονομικό δίκαιο το κρατάει

την ώρα που θα πέφτει το τελευταίο καδρόνι

πέρα μακριά ανεμίζουν πουλιά

βάλε τα χέρια στις άδειες τσέπες σου

άνοιξε βήμα μη νοιαστείς για την ώρα

άνοιξε το στόμα σου ξύπνα τούς ένοικους της γης

βάλε λόγια και δική σου μουσική

ξελαρυγγιάσου με την αγριοφωνάρα σου

Η ζωή –

δεν είναι ένα κλειστό ταξίδι

που ήταν

α-α-αταξίδευτο.

Κατερίνα Γώγου, ιδιώνυμο, 1980

* Το άρθρο αυτό γράφτηκε από κοινού με τον Σόλωνα Μόλχο, editor στο Money Review

Διαβάστε επίσης | The X-File: Αλλά αυτό το βράδυ θα κοιμηθούν πάλι ήσυχα