Έτσι πιστεύουν οι παίκτες του χώρου και το αποδεικνύουν με επιχειρήματα.
Υπό συνθήκες προ Covid-19, οι τελευταίοι μήνες θα αποτελούσαν μια δραστήρια εποχή για την ελληνική μόδα. Τα ατελιέ και οι παραγωγικές μονάδες θα βρίσκονταν σε εγρήγορση για την προετοιμασία και αποστολή νέων συλλογών, και τα καταστήματα εντός και εκτός συνόρων θα υποδέχονταν τις καλοκαιρινές συλλογές. Αντ’ αυτού, ο εγκλεισμός οδήγησε την εγχώρια αγορά σε παράλυση. Σήμερα, που οι αγορές άνοιξαν ξανά, οι συζητήσεις μέσω Zoom περί crisis management δίνουν τη θέση τους σε «φυσικές» συναντήσεις για damage control.
«Η μόδα είναι συνδυασμός τέχνης και εμπορίου», σημειώνει ο σχεδιαστής Δημήτρης Ντάσιος, του οποίου το νεο-έθνικ prêt-à-porter πολυτελείας ταξιδεύει σε περίπου 80 σημεία πώλησης της εγχώριας και της διεθνούς αγοράς, αλλά και στα καταστήματά του στη Μύκονο, στη Σέριφο και στη Σίφνο. «Βρισκόμαστε σε μια δύσκολη στιγμή, αλλά πιο παραγωγική. Είναι μεγάλη πρόκληση η επόμενη μέρα. Θα αντέξει ο πιο ισχυρός, επιχειρηματικά και ψυχολογικά. Εκείνοι που άντεξαν στην προηγούμενη δεκαετία και έχουν υποστηρίξει ένα όνομα για χρόνια δεν χρειάζεται να φοβούνται. Τα ελληνικά προϊόντα έχουν πολύ υψηλή ποιότητα πια. Λόγω των συνθηκών, ίσως, αφού έπρεπε να ανταγωνιστούν τα διεθνή στη χώρα τους».
Η προηγούμενη δεκαετία, εκείνη της κρίσης, αποτέλεσε την έκπληξη, καθώς δημιούργησε ένα δυναμικό κεφάλαιο στην ελληνική μόδα. Από τη μία πλευρά ονόματα με υπάρχουσα διαδρομή στα ρούχα ατελιέ στράφηκαν δυναμικά στην ανάπτυξη του prêt-à-porter, από την άλλη εμφανίστηκε ένα κύμα νέων σχεδιαστών και brands που αψήφησαν την κρίση και αντιμετώπισαν τις δυσχερείς συνθήκες ως τεράστια πρόκληση. «Ξεκινήσαμε με έναν ρομαντισμό κι ένα αίσθημα περηφάνιας. Θέλαμε να προβάλουμε τη δυνατή παράδοση και την πλούσια κληρονομιά της Ελλάδας μέσα από το ντύσιμο μιας σημερινής γυναίκας, Ελληνίδας όσο και παγκόσμιας, με ελληνικές αναφορές, αλλά σύγχρονη ματιά. Και κατά κάποιον τρόπο οδηγήσαμε τα υπόλοιπα νέα brands», σημειώνει η Δήμητρα Κολοτούρα, συνιδρύτρια με τη Μαρέβα Γκραμπόφσκι του Zeus+Δione. Πέρα από τη μελέτη γύρω από τον σχεδιασμό ρούχων, το brand έχτισε πολύ προσεκτικά την υποδομή του σε εμπορικό και επικοινωνιακό επίπεδο, δουλεύοντας με τους κανόνες της διεθνούς βιομηχανίας. Σήμερα, οι μεγαλύτεροι πελάτες του είναι διάσημες ηλεκτρονικές εμπορικές πλατφόρμες όπως το Net-a-Porter και το Matches Fashion, επιλογή που δικαιώθηκε και από την πορεία των διαδικτυακών πωλήσεων της εταιρείας την περίοδο του lockdown.
«Έχει γίνει πρόοδος, παρά τα δέκα χρόνια κρίσης. Τα νέα ελληνικά brands έχουν βασικές αρχές, αξίες και ποιότητα, κάτι πρωτόγνωρο για τα ελληνικά δεδομένα», σημειώνει η Εύη Κλαουδάτου, διευθύντρια μάρκετινγκ των πολυκαταστημάτων Attica. «Έχουν κάνει μεγάλα βήματα για να σταθούν απέναντι στα ευρωπαϊκά, που είναι ο ανταγωνισμός τους στα Attica».
Most Read Articles
Πέρα από το prêt-à-porter, το νέο κύμα των ελληνικών εταιρειών εστίασαν σε ρούχα resort, υποδήματα και αξεσουάρ. Και όταν πολλά από τα διεθνή ονόματα που κυριαρχούσαν στην ελληνική αγορά άρχισαν να υποχωρούν λόγω της κρίσης, τη θέση τους άρχισαν να παίρνουν Made in Greece προϊόντα. «Σίγουρα, η μετά την κρίση περίοδος δημιούργησε μια τάση εντός της χώρας από Έλληνες δημιουργούς και επιχειρηματίες μόδας, η οποία στη βάση της δεν είχε πρωτοποριακή αισθητική, αλλά δημιούργησε ένα νέο επιχειρείν και κατέλαβε χώρο στην αγορά. Και αυτό είναι εξαιρετικό», σημειώνει ο Γιώργος Ελευθεριάδης. Ανέκαθεν υπέρμαχος του Made in Greece, ο σχεδιαστής είχε στραφεί στις διεθνείς αγορές από το 1999, θέλοντας να νιώσει μια ελευθερία μακριά από τον «μικροαστισμό εκείνης της εποχής», όπως λέει. Σήμερα διατηρεί ένα εκλεκτικό δίκτυο πιστών διεθνών πελατών –μεταξύ των οποίων το Via Bus Stop στην Ιαπωνία–, ενώ την περίοδο της καραντίνας εργάστηκε πάνω στην ανανέωση του ηλεκτρονικού καταστήματος του brand Yiorgos Eleftheriades, project που προοριζόταν για το τέλος του χρόνου.
Ο Βασίλης Ζούλιας, του οποίου το δημιουργικό όραμα βασίζεται στην κομψή ατμόσφαιρα των ’50s και ’60s, ανήκει στην κατηγορία εκείνων που στράφηκαν στο prêt-à-porter έχοντας πρώτα χτίσει το κομμάτι των ειδικών παραγγελιών. Σήμερα προτείνει τη σειρά Maison Zoulias, ενώ αυτή τη σεζόν ξεκινά και η συνεργασία του με την ελληνική εταιρεία ένδυσης Forel και τη συλλογή Forel by Vassilis Zoulias. «Το νέο κεφάλαιο του Made in Greece έχει ξεκινήσει από την έλευση της κρίσης του ’08 και μετά. Από τότε άρχισαν να αναπτύσσονται εταιρείες με ελληνική υπογραφή και παραγωγή, από νέους εμπνευσμένους σχεδιαστές που δεν φοβούνταν τίποτα, ξεκινώντας από το μηδέν», παρατηρεί.
Είτε newcomers είτε μέλη ενός εγχώριου establishment, οι Έλληνες δημιουργοί ενθαρρύνουν σήμερα τους καταναλωτές να στραφούν στο εγχώριο design, σε μια προσπάθεια στήριξης της ελληνικής μόδας εν καιρώ πανδημίας και όχι μόνο.
Σε επίπεδο Ελλήνων σχεδιαστών, το Made in Greece δεν ήταν ποτέ εύκολη υπόθεση. Κι αυτό γιατί δεν δημιουργήθηκε ένα σύστημα βιομηχανίας – από την πρώτη ύλη έως το design και από την παραγωγή έως το κατάστημα. Ακόμα και όταν η κλωστοϋφαντουργία μας διήνυε δυναμική περίοδο, το ’60 και το ’70, ο κλάδος δεν συνδέθηκε με το δημιουργικό ταλέντο στα πρότυπα άλλων χωρών. Την ανυπαρξία πλαισίου εδραίωσε και η έλλειψη κρατικής πολιτικής. «Είμαστε μια χώρα που στην πρωτογενή παραγωγή, στον δικό μας τον χώρο, δεν δημιουργεί συστήματα που μπορούν να αντλήσουν τη δυναμική που δημιουργείται, να την υποστηρίξουν και να την πάνε στο επόμενο στάδιο», τονίζει ο Γιώργος Ελευθεριάδης. «Τα τελευταία 30 χρόνια τα πράγματα έμειναν στάσιμα επιχειρηματικά σε σχέση με την ενέργεια και τον κόπο που επενδύθηκε, γιατί πάντα η χώρα θεωρούσε υποδεέστερο οτιδήποτε είχε να κάνει με κάτι δικό της – και αυτό δεν είχε ποτέ σχέση με τα χρήματα».
Την ίδια στιγμή, η ελληνική αλυσίδα ένδυσης-κλωστοϋφαντουργίας συνεχίζει να χαράζει τον δικό της δρόμο. Σε αυτόν συμπεριλαμβάνεται η παραγωγή πρώτων υλών, αλλά και η παραγωγή ενδυμάτων που χωρίζονται σε private label –παραγωγή ρούχων για επώνυμους Ευρωπαίους retailers και οίκους– αλλά και ελληνικά βιομηχανικά brands. Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Επιχειρήσεων Πλεκτικής και Ετοίμου Ενδύματος Ελλάδας (ΣΕΠΕΕ), το 2019 ήταν μια πολύ θετική χρονιά για τις εξαγωγές, καθώς σημειώθηκε αύξηση της τάξης του 30,4% – επίδοση-ρεκόρ του κλάδου τα τελευταία 12 χρόνια. Σύμφωνα πάντα με τον ΣΕΠΕΕ, το 2019 η συνολική αξία των ελληνικών εξαγωγών άγγιξε τα 1,91 δισ. ευρώ, έναντι 1,46 δισ. ευρώ το 2018. Αντίθετα, το πρώτο τρίμηνο του 2020 υποχώρησαν στα 481 εκατ. ευρώ, από τα 547 εκατ. ευρώ την ίδια περίοδο την προηγούμενη χρονιά.
«Το Made in Greece έχει περάσει δυσκολίες. Δεν θα ξεχάσω πριν από περίπου δέκα χρόνια, στην πρώτη μας συνεργασία με το Harrods στο Λονδίνο, όταν έπρεπε να τους πείσω για την ποιότητα των προϊόντων σε βάθος χρόνου, γιατί το ιστορικό των ελληνικών brands από άλλους κλάδους δεν ήταν και το καλύτερο», διηγείται ο Χρήστος Κωσταρέλλος. «Αυτή τη στιγμή το Made in Greece είναι σταθερά ανοδικό και παρουσιάζονται εξαιρετικές δουλειές στο ρούχο, στο κόσμημα και στο παπούτσι». Ο πολυτελής νεοκλασικισμός του σχεδιαστή βρίσκει σήμερα τον χώρο του σε 54 σημεία πώλησης παγκοσμίως, με συνεργασίες που, πέρα από το ιστορικό Harrods, επεκτείνονται στο Harvey Nichols και στο Selfridges. Το τελευταίο διάστημα όμως, το κέντρο βάρους των πωλήσεων έχει μετατεθεί στο διαδίκτυο, εκεί όπου οι συλλογές του διατίθενται σε πλατφόρμες όπως το Net-a-Porter, το Moda Operandi και το Mytheresa.
Ο Κωσταρέλλος ξεκίνησε την prêt-à-porter παραγωγή πριν από 11 χρόνια. «Όπως τότε, δεν υπάρχει σήμερα επίσημη πιστοποίηση για το Made in Greece. Όμως, η Ελλάδα μετέχει σε ένα περιβάλλον ευρωπαϊκό όπου υπάρχει νομικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο είναι εφικτό να πληρούνται οι προδιαγραφές για να έχουμε μια ηθική παραγωγική διαδικασία», σημειώνει. «Στόχος είναι η ανάπτυξη της κυκλικής οικονομίας εντός της χώρας, ώστε να καταφέρουμε το προϊόν να είναι πιο βιώσιμο. Δεν μπορούμε να έχουμε φθηνό εργατικό δυναμικό, αλλά η Ελλάδα θα μπορούσε να παίξει έναν ρόλο ώστε η παραγωγική διαδικασία να έχει βιώσιμο χαρακτήρα». Το 2019, ο ίδιος παρουσίασε εννέα συλλογές, έξι βασικές και τρεις capsule (οι τελευταίες καλύπτουν πιο αποκλειστικές ανάγκες), ενώ πρόσφατα υπέγραψε δύο διεθνείς ανοιχτές επιστολές που καλούν σε επανεξέταση του συστήματος της βιομηχανίας. Επίσης, χρησιμοποιεί κυρίως ευρωπαϊκές πρώτες ύλες με πιστοποιητικά βιώσιμης διαδικασίας, από την παραγωγή έως τη βαφή και το φινίρισμα.
Το Made in Greece έχει βρει τα τελευταία χρόνια δυνατούς συμμάχους. Όπως την Αλεξάνδρα Ζάκκα-Χαλκιά, η οποία το 2013 ξεκίνησε την εμπορική διαδικτυακή πλατφόρμα Aesthet, με αποκλειστικά ελληνικό περιεχόμενο – ρούχα, αξεσουάρ και κόσμημα, με το ένδυμα να αντιπροσωπεύεται από πολλά νέα brands, όπως αυτό της Annie P με τις μεταξωτές δημιουργίες. Στο τέλος του 2019 το Aesthet απέκτησε φυσική παρουσία στο κέντρο της Αθήνας, κάτι που είχε ήδη στη Μύκονο. «Η παραγωγή στην Ελλάδα είναι δύσκολη, όμως το Made in Greece έχει αποκτήσει δυναμική, πολλοί το έχουν πάρει στα σοβαρά, επενδύουν στην εικόνα τους, κάνουν πολύ καλή δουλειά», σημειώνει. «Στο Nammos Village, όπου έχουμε στο κατάστημα μόνο ελληνικά brands, έρχονται ξένοι οι οποίοι ψάχνουν κάτι διαφορετικό, όχι τα γνωστά διεθνή ονόματα που βρίσκουν παντού. Ποιοτικά δεν έχουν κανένα θέμα οι ξένοι, εμείς το έχουμε».
Συγχρόνως, η εγχώρια μόδα έχει κατακτήσει ένα κομμάτι ιστορίας. Στον οίκο Parthenis, η Ορσαλία Παρθένη συνεχίζει τη διαδρομή που ξεκίνησε ο πατέρας της, Δημήτρης Παρθένης, τη δεκαετία του 1960. Δυναμική προσωπικότητα, έχει μεταφέρει τον οίκο με τη μινιμαλιστική προσέγγιση στην ψηφιακή εποχή, ενώ επεκτείνει το δίκτυο πωλήσεων εντός και εκτός Ελλάδας. «Στη δική μας περίπτωση, το Made in Greece δεν ξεκίνησε τώρα. Για μένα ήταν πάντα μονόδρομος», σημειώνει. «Έχουμε μεγάλη παραγωγή, η οποία γίνεται αποκλειστικά στην Αθήνα. Μου έχουν γίνει προτάσεις να τη μεταφέρω εκτός Ελλάδας, αλλά έχω αρνηθεί, γιατί η έννοια του Made in Greece είναι μέρος του DNA του brand».
Την ίδια στιγμή, μια πρώτη γενιά σχεδιαστών, όπως ο Άγγελος Μπράτης –ο οποίος αυτή τη σεζόν παρουσιάζει τη νέα prêt-à-porter συλλογή του Bratis Blue–, αλλά και ο γεννημένος στην Κύπρο Στέλιος Κουδουνάρης, γράφουν τη δική τους σελίδα στο ελληνικό βιβλίο της μόδας.
«Οι Έλληνες σχεδιαστές ανέκαθεν συνδέονταν με τη χειροποίητη ποιότητα και τα όμορφα σχέδια», σημειώνει η Μαρία Καστάνη, η Ελληνίδα fashion entrepreneur με έδρα το Λονδίνο. «Αν τα αξεσουάρ και το κόσμημα ήταν εκείνα που έβγαιναν μπροστά στις διεθνείς αγορές, το prêt-à-porter έχει μπει δυναμικά στο παιχνίδι, έχοντας γίνει τάση εκτός Ελλάδας τα τελευταία χρόνια», συμπληρώνει. Στο σχεδιαστικό roster της περιλαμβάνονται σήμερα brands όπως της Evi Grintela, της οποίας τα φορέματα-πουκάμισα πωλούνται στο Net-a-Porter, αλλά και στο Harrods και στο Bergdorf Goodman στη Νέα Υόρκη. «Οι άνθρωποι αναζητούν ρούχα που είναι καλά φτιαγμένα, αλλά προσφέρουν και συναισθηματική ικανοποίηση, καθρεφτίζουν την εποχή και τις ανάγκες της. Και κάποιοι ready-to-wear Έλληνες σχεδιαστές έχουν αναμφίβολα λάβει αυτή την πρόκληση υπόψη τους και έχουν ανταποκριθεί με εξαιρετικά αποτελέσματα», σημειώνει. «Για να επεκταθούν διεθνώς, είναι χρήσιμο να κατανοήσουν τις ανάγκες της παγκόσμιας αγοράς. Τα πράγματα θα αλλάξουν δραστικά μετά την πανδημία, με τη βιωσιμότητα να είναι ένας από τους παράγοντες-κλειδιά για την επόμενη μέρα. H αυθεντικότητα και η δεξιοτεχνία είναι απαραίτητες για να θέσεις τις βάσεις ενός brand, μαζί με την εξαιρετική ποιότητα στη σωστή τιμή».
Η εποικοδομητική εξωστρέφεια είναι ένας από τους στρατηγικούς στόχους ενός νέου συλλόγου Ελλήνων σχεδιαστών που βρίσκεται στην τελική ευθεία της σύστασής του. Ένας πρώτος, που δεν υφίσταται πια, είχε ιδρυθεί το 2003, σε ένα γενικότερο κλίμα αισιοδοξίας που γεννούσε η έλευση των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας. Σήμερα τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Στη μετά την κρίση και εν μέσω κορωνοϊού εποχή, η ελληνική μόδα ξεδιπλώνεται σε ένα παντοδύναμο ψηφιακό περιβάλλον, που αυτό το διάστημα τουλάχιστον φιλοξενεί διεθνείς Εβδομάδες Μόδας. «O σύλλογος δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Με έναν μαγικό, θα έλεγα, συγχρονισμό, συναντηθήκαμε μέσω Zoom και αποφασίσαμε να ενώσουμε τις δυνάμεις μας, ώστε να έχουμε κατ’ αρχάς μια δυνατή φωνή και να δηλώσουμε ότι υπάρχουμε όλοι μαζί», σημειώνει ο Βασίλης Ζούλιας. «Οι στόχοι τώρα διαμορφώνονται. Πρωταρχικός είναι να διεκδικήσουμε αυτά που δικαιωματικά μας ανήκουν από την πολιτεία και να γίνουμε όλοι μαζί μια υπολογίσιμη δύναμη που μέχρι σήμερα ίσως κανείς δεν έπαιρνε στα σοβαρά. Είναι η σωστή στιγμή η ελληνική μόδα να αποκτήσει διαφορετική υπόσταση, και αυτό μόνο ως ομάδα μπορούμε να το καταφέρουμε».
Παρά την εναλλαγή των εποχών και των δεκαετιών, κάποια από τα μεγάλα ζητήματα που απασχολούν τον κλάδο δεν μοιάζουν να αλλάζουν. «Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι αυτό που θα αντιμετωπίσει η ελληνική παραγωγή αύριο, και αυτό είναι ότι δεν υπάρχουν χέρια. Οι καλοί τεχνίτες που μεταδίδουν τη γνώση μεγαλώνουν και χάνονται. Και ξαναγυρίζουμε στο ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει σύστημα για να υποστηρίξει το Made in Greece», σημειώνει ο Γιώργος Ελευθεριάδης. «Ένα άλλο τεράστιο θέμα είναι ότι η δημιουργία πρώτων υλών έχει συρρικνωθεί σε ένα πολύ μικρό κομμάτι, το οποίο δεν μπορεί να ακολουθήσει τη μόδα. Γι’ αυτό είμαστε εξαρτώμενοι από τη διεθνή αγορά».
Τα ίδια ζητήματα θίγει η Ορσαλία Παρθένη, η οποία σημειώνει ότι, όταν ανέλαβε την οικογενειακή εταιρεία, η παραγωγή ήταν σχεδόν κάθετη. «Σήμερα είναι δύσκολο να βρεις καλές πρώτες ύλες, καλούς τεχνίτες, όπως πατρονίστ και κόφτες. Αν δεν βρεθείς στο επάγγελμα από τύχη, δεν επικοινωνείται ποτέ ότι πρόκειται για καλό –και δημιουργικό– προσανατολισμό. Είναι μια κατεύθυνση που θα έπρεπε να υπάρχει σε τεχνικά λύκεια».
Παρ’ όλα αυτά, η στροφή προς τη λιανική, τόσο από τη μεριά των δημιουργών όσο και εκ μέρους εγχώριων καταστημάτων, δίνει νέα ώθηση. Η εξάρτηση πολλών καταναλωτών από τα γνώριμα διεθνή ονόματα παραμένει, όμως η αυξανόμενη περηφάνια για ντόπια πράγματα είναι εμφανής, κυρίως στους νέους, οι οποίοι αναζητούν όχι μόνο προϊόντα, αλλά και τις ιστορίες που τα συνοδεύουν. «Στόχος του συλλόγου είναι να καθιερωθεί το Made in Greece ως ετικέτα ποιότητας, και όχι μόνο στο ένδυμα. Γιατί στην Ελλάδα υπάρχει γνώση, καλή διάθεση και μεράκι», τονίζει ο Δημήτρης Ντάσιος. Σε θέματα στιλ και design, το χτίσιμο μιας ευρύτερης εθνικής αυτοπεποίθησης και ενός θεσμικού πλαισίου παραμένουν μεγάλα στοιχήματα. Όσο για την αισθητική του ταυτότητα, το Made in Greece παραμένει πολυφωνικό. «Οι εγχώριες επιχειρήσεις θα αντέξουν μόνο αν αφυπνιστούν οι συνειδήσεις όλων σε σχέση με τις αγορές μας και ίσως τότε επέλθει μια κάποια ισορροπία που είχε χαθεί στα χρόνια ενός αλόγιστου ξοδέματος σε οτιδήποτε πρόσταζε η παγκόσμια αγορά. Ήρθε η ώρα για την ελληνική επανάσταση, και αυτός ο οικονομικός πόλεμος θα κερδηθεί μόνο αν είμαστε ενωμένοι», συμπληρώνει ο Βασίλης Ζούλιας. «Και ίσως, τελικά, το μεταμφιεσμένο δώρο της πανδημίας να είναι αυτό».
