“Θέλω να φτιάξω ένα τετράγωνο σύννεφο”
“Άσε το σύννεφο, θα εμφιαλώσω ολόκληρο ουρανό”
“Μπορώ να κάνω τρισδιάστατο και να καλουπώσω το τίποτα”
“Βάζουμε την ομορφιά δίπλα στην αλήθεια”
Αυτές είναι μερικές από τις φράσεις που είχε η συζήτησή μου με τον Δρ Ιωάννη Μιχαλούδη σχετικά με τη συνεργασία του με τον Οίκο Boucheron και το ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος για τη νέα συλλογή κοσμημάτων “Boucheron Contemplation”. Δεν θέλω να βάλω ταμπέλα στην ιδιότητα του Ιωάννη, να τον χαρακτηρίσω εικαστικό ή επιστήμονα, καθώς αυτές ακριβώς τις ταμπέλες προσπαθεί να καταρρίψει και ο ίδιος. “Υπήρχε ένας μαθηματικός, ο Poincare, ο οποίος έλεγε ότι δεν υπάρχουν μόνο οι μετρήσιμες διαστάσεις, υπάρχουν και ενδιάμεσες που δεν μπορούν να μετρηθούν ακόμα – από αυτόν επηρεάστηκε ο Πικάσο και δημιούργησε τον κυβισμό. Αυτό είμαι εγώ, αυτό το ενδιάμεσο ανάμεσα στην τέχνη και την επιστήμη και αυτός ο συναρπαστικός συνδυασμός είναι το στοίχημα που έχουμε βάλει με τον Δημόκριτο,” μου επιβεβαιώνει και ο ίδιος στην τηλεφωνική συνομιλία μας.
Ας τα πάρουμε, όμως, όλα από την αρχή της ιστορίας – μιας ιστορίας που περιλαμβάνει μόδα, τέχνη και αστρόσκονη. “Έκανα σπουδές σε πολλούς και διαφορετικούς τομείς. Ξεκίνησα από το Interior design με ειδίκευση στο textile design, μετά πέρασα στο σχέδιο μόδας, έπειτα σε visual arts και στο τέλος ήρθαν και η τεχνολογία με την επιστήμη. Με το διδακτορικό μου στη Σορβόννη ήθελα να εξερευνήσω τη σχέση visual arts και design, ενώ, λίγο αργότερα, η υποτροφία Fulbright μου έδωσε τη δυνατότητα να πάω στο MIT και να υλοποιήσω το project μου ‘Νεφέλη στον Κύβο’. Ουσιαστικά, ήθελα να φτιάξω ένα τετράγωνο σύννεφο,” μου λέει ποιητικά και γελώντας ο Ιωάννης.
Στο ΜΙΤ τον υποδέχτηκε και τον βοήθησε στην έρευνά του ο Otto Piene, ιδρυτής του κινήματος Sky Art. Μένοντας εκεί για δυόμιση χρόνια, ο Ιωάννης ήρθε κάποια στιγμή σε επαφή με ένα αιθέριο, σχεδόν άυλο υλικό, το οποίο ονομάζεται “πυριτική αερογέλη” ή, πιο απλά, αεροτζέλ (silica aerogel). “Το αεροτζέλ είναι προϊόν της NASA από το 1947. Ξεκίνησε σαν στοίχημα ανάμεσα σε δύο χημικούς μηχανικούς, όταν ο ένας ρώτησε τον άλλον αν μπορεί να φτιάξει μαρμελάδα και να της αφαιρέσει τα υγρά, χωρίς να τη συρρικνώσει. Το κατάφεραν εφευρίσκοντας μία διαδικασία με την οποία μπορείς να στεγνώσεις ένα τζελ, να του αφαιρέσεις τα υγρά και να το κάνεις σφουγγάρι στερεού. Φαντάσου ένα υλικό σαν σφουγγάρι που αποτελείται 99% από τίποτα και 1% από γυαλί, είναι σχεδόν άυλο και το πιο ελαφρύ υλικό που υπάρχει. Είναι νανοπορώδες και χρωματικά μοιάζει με κομμάτι ουρανού, πότε με το καθαρό μπλε του και πότε με το πορτοκαλί του ηλιοβασιλέματος, όταν το φως πέφτει απευθείας πάνω του. Η NASA, σκέψου, το χρησιμοποίησε σε ειδικά πάνελ στις αποστολές στο φεγγάρι, προκειμένου να συλλέξει στοιχεία για την αστρόσκονη που κολλούσε πάνω του,” συνεχίζει με την υπέροχη ιστορία του ο Ιωάννης. “Όταν το πρωτοβλέπεις, δεν καταλαβαίνεις ότι είναι στερεό, νομίζεις ότι είναι καπνός και πας να περάσεις το δάχτυλό σου από μέσα, προσπαθείς να προεκτείνεις τα μάτια σου στα χέρια του και να το πιάσεις.”
Ο Ιωάννης είναι ο μοναδικός παγκοσμίως που χρησιμοποιεί αυτό το υλικό στον χώρο των τεχνών, επομένως, δεν ήταν τυχαία η συνεργασία του με τον οίκο Boucheron, έπειτα από την πρώτη συνομιλία του με την καλλιτεχνική διευθύντρια, Claire Choisne. “Είδα κάποια στιγμή ότι έγινε μία αγορά από το sky on sale project μου από τον οίκο Boucheron, όπου πουλάω μπουκαλάκια με ‘εμφιαλωμένο ουρανό’, όπως το λέω εγώ, τα οποία έχω δημιουργήσει χρησιμοποιώντας το αεροτζέλ. Δεδομένου ότι είμαι ο μόνος που έχει τη συνταγή και την τεχνογνωσία για να δημιουργήσω το αεροτζέλ στο πλαίσιο ενός κοσμήματος, επικοινώνησα με τον οίκο για να τους το γνωστοποιήσω και η Choisne έτυχε να ψάχνει ακριβώς αυτό το εφέ για την πιο πρόσφατη συλλογή Boucheron. Τους έδειξα κάποια δείγματα, ενθουσιάστηκαν, υπογράψαμε συμφωνία και έπειτα περάσαμε δεκαοκτώ μήνες ψάχνοντας να βρούμε τρόπους να καλουπώσουμε σε ένα κόσμημα με ανθεκτικό και κομψό τρόπο το αεροτζέλ. Σε αυτή τη διαδικασία είχα τη βοήθεια και την υποστήριξη μέσα από προμήθεια υλικών και επιστημονικές απαντήσεις από το ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος,” μου λέει ο Ιωάννης.
Για το αποτέλεσμα ίσως χρειάζεται να εφευρεθεί και μία λέξη πιο έντονη από το “εντυπωσιακό”, όπως βλέπει κανείς στο Boucheron περιδέραιο “Goutte de Ciel”, που σημαίνει “Σταγόνα Ουρανού.” Ύστερα από αρκετούς πειραματισμούς, ο Ιωάννης έφτιαξε ατσάλινο καλούπι για να δημιουργήσει το αεροτζέλ και μία ωραία κάψουλα από quartz αποτέλεσε το υλικό με το οποίο έχει δεθεί το αεροτζέλ στο περιδέραιο.
Η διεπιστημονική συνεργασία και ο διάλογος μεταξύ διαφορετικών τομέων, όπως είναι οι επιστήμες και οι τέχνες, είναι αρκετά δημοφιλές φαινόμενο τα τελευταία χρόνια και ο Ιωάννης μου επιβεβαιώνει πως αυτό το εφαρμόζουν εδώ και δεκαετίες στη NASA, αλλά και στον Δημόκριτο στην Ελλάδα, πλέον. “Συμμετείχα από το 2005 σε συνέδρια για art and science που διοργάνωνε ο Δημόκριτος, μέχρι που κάποια στιγμή μου πρότειναν να κάνω αίτηση για να γίνω ερευνητής εκεί. Με δέχτηκαν και η συνεργασία μας σε αυτό το επίπεδο έχει ξεκινήσει από το 2018. Ο Γιώργος Νούνεσης είναι εκπληκτικός Πρόεδρος, ανοιχτόμυαλος, έχει σπουδάσει και ο ίδιος στο ΜΙΤ και, μαζί με τον Διευθυντή του Ινστιτούτου Νανοεπιστήμης και Νανοτεχνολογίας (ΙΝΝ), Βασίλη Κυλίκογλου, με υποδέχτηκαν πολύ θερμά στην κοινότητά τους. Ο καλλιτέχνης μέσα σε μία επιστημονική κοινότητα είναι ό,τι καλύτερο μπορεί να συμβεί, καθώς δεν περιορίζεται από τους νόμους της επιστήμης και μπορεί να αφήσει το μυαλό του ελεύθερο να κινηθεί σε άλλα μονοπάτια και να προσφέρει καινοτόμες λύσεις και ιδέες. Στη NASA συνεργάζονται με καλλιτέχνες τους οποίους ονομάζουν visual strategists – έτσι, συνδυάζουν τη μεθοδολογία που έχει ως όπλο ο επιστήμονας, αλλά και τη μυθολογία που χρησιμοποιεί ο καλλιτέχνης για να αναπτύξει το όραμά του. Στον Δημόκριτο θέλουν να εισάγουν ακριβώς αυτή τη φιλοσοφία και με έχουν στηρίξει πολύ μέχρι στιγμής σε κάθε βήμα μου. Θέλουμε να καταφέρουμε να κάνουμε πιο προσβάσιμη και επικοινωνήσιμη τη γνώση του Δημόκριτου, αλλά και να δημιουργηθεί ένα Hub, ένας κόμβος επιστήμης και τεχνών που θα πραγματοποιεί αυτό που δεν έχει ξαναειδωθεί. Ο Δημόκριτος έχει ένα από τα λίγα και πιο προηγμένα Ινστιτούτα Νανοεπιστήμης στην Ευρώπη και οι ερευνητές του είναι από τα πιο ανοιχτά μυαλά που έχω συναντήσει. Τώρα, για παράδειγμα, συνεργάζομαι με έναν άλλο ερευνητή εκεί, τον Νίκο Κεχαγιά, με τον οποίο πετύχαμε να φτιάξουμε ένα rainbow hologram και γράφουμε μαζί papers art and science. Ο Δημόκριτος εφαρμόζει πρωτοποριακά την τάση αυτή που έχει αγκαλιάσει η επιστημονική κοινότητα, καθώς βλέπουμε τις εφαρμογές της επιστήμης σε τόσους τομείς, όπως στο κόσμημα!”
Ο Ιωάννης εμπνέεται τόσο από τους πίνακες του Magritte για τους ουρανούς που εμφιαλώνει, όσο και από την πολυμάθεια του Leonardo da Vinci για τον τρόπο που προσεγγίζει και συνδυάζει την επιστήμη μαζί με την τέχνη. “Αυτό που κάνω με το αεροτζέλ και όσα θέλουμε να δοκιμάσουμε στον Δημόκριτο έχουν αυτόν τον wow factor που δε συναντάς συχνά και θέλεις να τα ανακαλύψεις σαν μικρό παιδί. Τα νανοϋλικά έχουν οπτικές ιδιότητες που εκτός από καινοτόμα τα καθιστούν και πολύ όμορφα. Οπότε, ναι, στον Δημόκριτο βάζουμε την ομορφιά δίπλα στην αλήθεια.”
Διαβάστε επίσης | Kenzo’s Tiger: Ο Felipe Oliveira Baptista σε μια αποκλειστική συνέντευξη στη Vogue Greece
