Η βίαιη ανατροπή όλων όσα θεωρούσαμε δεδομένα πριν από λίγους μόνο μήνες ανέδειξε πολλές νέες πραγματικότητες, μία από τις οποίες αφορά τη βιομηχανία και την αγορά της μόδας. Στους κόλπους της πρώτης είχε ήδη ξεκινήσει η συζήτηση για επαναπροσδιορισμό των προτεραιοτήτων της, με άξονα τη βιωσιμότητα, η οποία τώρα επεκτείνεται με ακόμα μεγαλύτερο προβληματισμό. Στην αγορά, πάλι, το σοκ ήταν τεράστιο, αφού αποκλείστηκε από εκείνους για τους οποίους υπάρχει: τους καταναλωτές. Όμως, οι τρεις μήνες αναγκαστικού εγκλεισμού στο σπίτι και υποχρεωτικής αναστολής λειτουργίας των καταστημάτων δημιούργησαν νέα καταναλωτικά ήθη, αφού το μεγάλο κοινό στράφηκε στο ηλεκτρονικό εμπόριο, όχι μόνο για ρούχα, αξεσουάρ και καλλυντικά, αλλά και για είδη πρώτης ανάγκης.
Κάπως έτσι εθίστηκαν στην ευκολία των διαδικτυακών αγορών άνθρωποι που είτε επιφυλάσσονταν για διάφορους λόγους είτε ήταν φανατικοί του φυσικού καταστήματος. Ο χρόνος θα δείξει πώς θα διαμορφωθεί το τοπίο στην αγορά και στη μόδα γενικότερα, όταν η πανδημία θα αποτελεί πια παρελθόν. Το βέβαιο είναι ότι η «πίτα» θα μοιραστεί ξανά, όπως έχει ξανασυμβεί, φέρνοντας ανακατατάξεις που κάποιους τους έλκουν, άλλους τους ξενίζουν, εκείνους με σωστά αντανακλαστικά τους ευνοούν, ενώ όσους αργούν να προσαρμοστούν τους αναγκάζουν να παραιτηθούν από κεκτημένα και να αναζητήσουν νέες δραστηριότητες.
Μιλάμε άλλη μια φορά για «τέλος εποχής»; Γιατί όχι για «νεωτερισμούς»; Το πρώτο έχει έντονο το στοιχείο της νοσταλγίας, το δεύτερο θετική χροιά. Με το «παιχνίδι» εν εξελίξει δεν μπορούμε να απαντήσουμε τι από τα δύο ταιριάζει περισσότερο. Μπορούμε όμως να ρίξουμε μια ματιά στο παρελθόν, όταν οι μοντερνισμοί εισέβαλαν στη ζωή των ανθρώπων με ορμή, καταργώντας κατεστημένες δομές της οικονομίας, της κοινωνίας, αλλά και του αστικού τοπίου. Ας το κάνουμε με τον πιο ελκυστικό τρόπο, αφού και το καλοκαιράκι προσφέρεται: διαβάζοντας ένα βιβλίο ή παρακολουθώντας μια τηλεοπτική σειρά. Ή και τα δύο.
Την αφορμή μας την έδωσε μια ιταλική καθημερινή σειρά της RAI 1 με τίτλο Ο Παράδεισος των Κυριών. Τόπος δράσης ένα πολυκατάστημα στο Μιλάνο της δεκαετίας του ’50, του οποίου ιδιοκτήτες και προσωπικό εμπλέκονται σε καταστάσεις ανταγωνισμού, έρωτα, προδοσίας, εκδίκησης… Σε ό,τι απαιτεί, δηλαδή, μια επιτυχημένη τηλεοπτική συνταγή. Μια επισήμανση ωστόσο στους τίτλους τέλους προκαλεί έκπληξη: η σειρά είναι -χαλαρά- βασισμένη στο βιβλίο του Εμίλ Ζολά Au Bonheur des Dames (Στον Παράδεισο των Κυριών, μετάφραση Ιφιγένεια Μποτουροπούλου, εκδ. Στερέωμα). Και εδώ αρχίζει το ενδιαφέρον. Γιατί στις σελίδες του ογκώδους αυτού έργου του σπουδαίου Γάλλου συγγραφέα -ποιος δεν γνωρίζει το περίφημο «Κατηγορώ» του για το πολιτικό σκάνδαλο Ντρέιφους που συντάραξε τη χώρα, δημοσιευμένο στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας L’ Aurore στις 13 Ιανουαρίου 1898- δεν καταγράφεται μόνο μια ερωτική ιστορία, αλλά και μια μεγάλη ανατροπή, καθώς η ανατολή των πολυκαταστημάτων είχε σοβαρές επιπτώσεις στην οικονομία της αγοράς και συνεπακόλουθες κοινωνικές μεταβολές. Γιατί το πολυκατάστημα δεν ήταν απλά ένα μέρος όπου κάποιος μπορούσε να βρει συγκεντρωμένα πολλά διαφορετικά αγαθά –«νεωτερισμούς» κατά την ορολογία της εποχής- σε πιο συμφέρουσες τιμές από τα παραδοσιακά μικρά καταστήματα, αλλά σηματοδοτούσε τον φετιχισμό των αγορών, την προμήθεια δηλαδή πραγμάτων για τη χαρά της απόκτησής τους περισσότερο παρά για την αναγκαιότητά τους.
