πόσες-ώρες-κοιμάστε-176093
©Unsplash

Για όσους αντιμετωπίζουν δυσκολίες με τον ύπνο, η έλλειψή του μπορεί εύκολα να γίνει ένα είδος εμμονής. Παρά το ότι έχουμε περάσει τον τελευταίο χρόνο φορώντας τις περισσότερες ώρες πιτζάμες, δεν κοιμόμαστε όσο θα έπρεπε. Τα όρια μεταξύ της δουλειάς, του σχολείου και της οικογένειας δεν είναι ξεκάθαρα, γεγονός που μας έχει εξουθενώσει. Ωστόσο, αυτός ο διαφορετικός χρόνος έχει και τα πλεονεκτήματά του. Παρά την αναστάτωση που έχει φέρει στην καθημερινότητά μας και την εξάντληση (το γνωστό burnout) που έχει προκαλέσει, η πανδημία μάς έκανε να αμφισβητήσουμε ορισμένες βεβαιότητες και να αναπτύξουμε νέους μηχανισμούς αντιμετώπισης της κατάστασης – από τον διαλογισμό και τις βόλτες με ταχύ βήμα μέχρι τον στρατιωτικό προγραμματισμό ή τον μεσημεριανό ύπνο.

Οι μεσογειακές χώρες δείχνουν να έχουν προβάδισμα όσον αφορά τον ύπνο, καθώς οι κουλτούρες τους ευνοούν τη μεσημεριανή ξεκούραση. Οι τουρίστες από την Αμερική και τη Μεγάλη Βρετανία εκπλήσσονται όταν κάνουν τα ψώνια τους σε χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία ή η Ελλάδα, όπου πολλά καταστήματα κατεβάζουν ρολά στη μέση της ημέρας. Δεν εντυπωσιάζει, λοιπόν, το γεγονός ότι ο μεσημεριανός ύπνος λέει πολλά για την καταγωγή μας.

Για τους Ιάπωνες η έννοια του inemuri, του να κοιμάται κανείς στη δουλειά, περιγράφει μια συνήθεια που χαίρει σεβασμού. Στην Κίνα, οι εργοδότες παροτρύνουν τους εργαζομένους να κοιμούνται στους χώρους εργασίας, προκειμένου να μπορούν να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις. Σε χώρες με πιο θερμό κλίμα, η μεσημεριανή ξεκούραση βοηθά τον κόσμο να αποφεύγει τις πιο ζεστές ώρες της ημέρας. Στην Ιταλία, το riposo διαρκεί από τη 1.30 έως τις 4 μ.μ. Η ισπανική σιέστα και ο ελληνικός μεσημεριανός ύπνος ακολουθούν ένα οικογενειακό γεύμα και διαρκούν για δύο ή και περισσότερες ώρες. Ο μεσημεριανός ύπνος ή Qailulah αναφέρεται επίσης και στο Κοράνι. Η Αμερική και το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχουν κάτι αντίστοιχο στην κουλτούρα τους. Και όμως, εταιρείες όπως η Uber, η Google και το Facebook προωθούν τον μεσημεριανό ύπνο, έχοντας στις εγκαταστάσεις τους ειδικές κάψουλες, με στόχο να βελτιωθεί η αποδοτικότητα και να αποτραπεί το burnout. Το οποίο είναι πλέον παγκόσμιο επακόλουθο του lockdown. Ενώ δεν είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της πανδημίας, έχει πλέον αγγίξει κρίσιμα επίπεδα, καθώς προσπαθούμε να αντεπεξέλθουμε στις απαιτήσεις της δουλειάς και του σπιτιού ταυτόχρονα. Μια έρευνα της Ipsos Mori που έλαβε χώρα το 2020 έδειξε πως το 60% του πληθυσμού στο Ηνωμένο Βασίλειο δυσκολεύεται περισσότερο να παραμείνει αισιόδοξο κατά το δεύτερο lockdown. Ακόμη περισσότεροι εργαζόμενοι (το 78%) δηλώνουν πως νιώθουν εξαντλημένοι και αξιολογούν τα επίπεδα του άγχους τους ως υψηλά ή πολύ υψηλά.

Πόσες ώρες κοιμάστε;-1
©Unsplash

Η αλλαγή της ρουτίνας, οι περισσότερες ώρες εργασίας και ο λιγότερος χρόνος εκτός σπιτιού μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε burnout και αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν «αδράνεια ύπνου» – κατάσταση κατά την οποία κάποιος ούτε είναι εντελώς ξύπνιος ούτε κοιμάται. Ο καθηγητής Νευρολογίας και Ψυχολογίας Matthew Walker από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, συγγραφέας του βιβλίου Τα μυστικά του ύπνου, εξηγεί πως το φαινόμενο αντιστοιχεί στο ζέσταμα ενός αυτοκινήτου πριν από την οδήγηση, όταν «η υπνηλία καταλαμβάνει ακόμη τον εγκέφαλο».

Αν νιώθετε το lockdown σαν ένα πέπλο ομίχλης που έχει σκεπάσει την ψυχή σας, δεν είστε οι μόνοι. Στο επιστημονικό περιοδικό Nature Neuroscience, η Sara Mednick και ο δρ Stickgold με την ομάδα τους έδειξαν πώς ο οπτικός φλοιός του εγκεφάλου καταπονείται με τον καιρό, με αποτέλεσμα να επιβραδύνεται η ικανότητα επεξεργασίας νέων πληροφοριών. Σύμφωνα με τη μελέτη, το burnout λειτουργεί σαν διακόπτης που ρίχνει το σύστημα όταν τα νευρικά δίκτυα έχουν γεμίσει με οπτικές πληροφορίες. Η ξεκούραση, ακόμη και σε μορφή ενός γρήγορου ύπνου, επιτρέπει στο μυαλό να αναπληρώσει και να απορροφήσει πληροφορίες.

Για την Arianna Huffington, Ελληνοαμερικανίδα, ιδρύτρια και πρώην editor in chief της Huffington Post, το σημείο καμπής ήρθε όταν κατέρρευσε στο γραφείο της λόγω εξάντλησης το 2007, με αποτέλεσμα να σπάσει το ζυγωματικό της. Στο βιβλίο της Η επανάσταση του ύπνου – Μεταμορφώνοντας τη ζωή σας νύχτα με τη νύχτα, εξηγεί πως ο επαρκής ύπνος πρέπει να είναι αδιαπραγμάτευτος, εξίσου σημαντικός για την υγεία με την καλή διατροφή και την άσκηση. Μιλάει για ένα τοξικό σύστημα αξιών που εξισώνει την επιτυχία με την εξάντληση και τον ύπνο με την αδυναμία, κάτι που συνοψίζεται στη φράση «Θα κοιμηθώ όταν πεθάνω». Η τεχνολογία και οι διάφορες συσκευές που όλοι έχουμε στην κατοχή μας πλέον έχουν ως αποτέλεσμα να είμαστε διαθέσιμοι οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας και οποιαδήποτε ημέρα της εβδομάδας, γεγονός που έγινε ακόμη πιο έντονο κατά τη διάρκεια του lockdown.

Ο χαρακτηρισμός του ύπνου ως αδυναμίας είναι μια μορφή «μαγκιάς», σύμφωνα με τον χρονοβιολόγο δρα Charles Czeisler, καθώς οι πολλές ώρες εργασίας δείχνουν αφοσίωση. Ορισμένα από τα πιο παραγωγικά μυαλά του κόσμου χρησιμοποίησαν την πρακτική του περιορισμού του ύπνου προκειμένου να επιτύχουν μεγαλύτερη παραγωγικότητα. Ο Νίκολα Τέσλα κοιμόταν δύο ώρες την ημέρα. Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι είκοσι λεπτά κάθε τέσσερις ώρες. Ο Αϊνστάιν, πάλι, κοιμόταν δέκα ώρες καθημερινά και λέγεται πως συνέλαβε τη θεωρία της σχετικότητας σε ένα όνειρο.

Ορισμένες κουλτούρες δεν μπορούν καν να διανοηθούν την ιδέα του ύπνου κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ωστόσο, η αμερικανική εμμονή για εξαιρετικά απαιτητικά ωράρια εργασίας δεν έχει πάντα ως αποτέλεσμα μεγαλύτερη παραγωγικότητα. Σύμφωνα με μελέτες, η σωστότερη ισορροπία μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής έχει ως αποτέλεσμα μεγαλύτερη παραγωγικότητα και μικρότερα ποσοστά εξάντλησης. Κάτι τέτοιο είναι ακόμη πιο έντονο και σε περιόδους lockdown, καθώς τα όρια μεταξύ εργασίας και οικίας είναι λιγότερο ξεκάθαρα. Οι εταιρείες που προσφέρουν στους εργαζομένους τους μεγαλύτερη ευελιξία και προσαρμοστικότητα, καθώς και έλεγχο των προγραμμάτων τους, θα αποφύγουν περιστατικά εξάντλησης και θα είναι σε θέση να κρατήσουν περισσότερους υπαλλήλους τους.

Άλλες μελέτες έχουν αποδείξει ότι η σωστότερη ισορροπία ανάμεσα στη δουλειά και την προσωπική ζωή μπορεί να φέρει μεγαλύτερη παραγωγικότητα. Η Νορβηγία έχει τις λιγότερες ώρες εργασίας και τα υψηλότερα ποσοστά παραγωγικότητας. Στη Γαλλία, η εργασιακή εβδομάδα μειώθηκε από 39 σε 35 ώρες το 2002 και η χώρα έχει ένα από τα μεγαλύτερα ΑΕΠ στην Ευρώπη. Ο Καναδάς, η Σουηδία, η Δανία, η Νέα Ζηλανδία και η Αυστραλία κάνουν βήματα προκειμένου να μη μετρούν την εθνική επιτυχία αποκλειστικά και μόνο με βάση το ΑΕΠ. Αντ’ αυτού επικεντρώνονται στην ποιότητα ζωής, χρησιμοποιώντας ως μονάδες μέτρησης την παιδική φτώχεια και την κοινωνική κινητικότητα.

Για την Tricia Hersey, ιδρύτρια του οργανισμού NapMinistry, το κίνημα που δημιούργησε ορίζει την ξεκούραση τόσο ως μορφή αυτοσυντήρησης όσο και πολιτικής διαμαρτυρίας, ειδικά για άτομα που ανήκουν σε κοινότητες που έρχονται αντιμέτωπες με τον ρατσισμό. Η Hersey βλέπει το lockdown σαν ευκαιρία να επαναπροσδιορίσουμε τις προτεραιότητές μας. Όπως αναφέρει, «Ήρθε η ώρα να δοκιμάσουμε κάτι διαφορετικό». Η ξεκούραση και η ελάττωση των ρυθμών αποτελούν πλέον μια νέα, απρόβλεπτη μορφή ακτιβισμού. Έπειτα από σχεδόν έναν χρόνο τηλε-εκπαίδευσης και τηλε-εργασίας, κατά τον οποίο ζούμε κλεισμένοι στο σπίτι μέσα σε ένα ευρύτερο κλίμα αβεβαιότητας, ίσως το πιο επαναστατικό πράγμα που θα μπορούσαμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε τους εαυτούς μας είναι να πάρουμε έναν υπνάκο.

Διαβάστε επίσης | Best Beauty Products: Ενώ εσείς κοιμάστε