genx-mess-περί-πολιτικής-ορθότητας-155504

Ας μιλήσουμε για την πολιτική ορθότητα. Βαριά κουβέντα ξεστόμισα το ξέρω. Νιώθω την αδρεναλίνη της Πανδώρας, λίγο πριν αρχίσει το unboxing.

Πολιτική ορθότητα λοιπόν, καινούργια αγαπημένη buzzword, είναι πολύ κρίσιμο να την αναλύσουμε, να την οικειοποιηθούμε και να την προστατέψουμε τώρα, όσο έχουμε ακόμα χρόνο ενώ είναι ακόμα στο χείλος του γκρεμού και κοιτάει κάτω –εκεί που την περιμένει η κατρακύλα της, με κάθε στροβίλισμα και ένα στρώμα αρνητικότητας, μέχρι να καταλήξει στον πάτο, οριακά βρισιά. Ακριβώς όπως ο φεμινισμός, που στις καθημερινές κουβέντες χρησιμοποιείται υβριστικά, απαξιωτικά, ισοπεδωτικά, για να βάλει τέλος σε μια κουβέντα. Να ένα παράδειγμα βγαλμένο από τη ζωή: “μην με αρχίζεις με τα φεμινιστικά τώρα” συνήθως συνοδευόμενο με λεβέντικη κίνηση του χεριού. Δηλαδή, μην τολμήσεις κι αρχίσεις να μιλάς μ’ αυτά τα βαρετά, τα τραβηγμένα, τα υστερικά, όπως –λέμε τώρα– τα ίσα δικαιώματα. Ή τίποτα τρελές ιδέες όπως να πληρώνονται οι γυναίκες όσο και οι άντρες.

Απαράδεκτον, λέει και αλλάζει σταυροπόδι ο συνομιλητής σου, ευχαριστημένος για την εξυπνάδα του ενώ εσύ δεν ξέρεις από ποιο σημείο να πιάσεις τα πολλαπλά επίπεδα παραλόγου που ζεις –και τελικά δεν λες τίποτα. Είναι λοιπόν ο ίδιος άνθρωπος που μετά από λίγο θα ανεβάζει και ένα σχόλιο στο Facebook “ώχου, μας έχει φάει η πολιτική κορεκτίλα” -και ξαναλλάζει σταυροπόδι. (Και ναι, έχω επίγνωση του τεράστιου κλισέ που χρησιμοποιώ εδώ για την θεατρικότητα του θέματος, αλλά δεν απέχει και πολύ από τις πραγματικές μας εμπειρίες, έτσι;)

Πολιτική Ορθότητα, λοιπόν. Μια άλλη τρελή ιδέα που ουσιαστικά προσπαθεί να εμποδίσει την χρήση φράσεων, εικόνων και λέξεων που διαιωνίζουν βλαπτικά στερεότυπα προς συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού. Πόσο βλαπτικά μπορεί να είναι τα στερεότυπα ρωτάς. Δεν ξέρω, η ιστορία μας δίδαξε ότι μπορούν να αποτελέσουν την βάση όπου θα στηριχτεί ολόκληρη η προπαγάνδα του ναζισμού ή του απαρτχάιντ –είναι ενδεικτικό του παραλογισμού μας ότι μια φορά τον χρόνο, στην επέτειο της Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος ξεθάβονται από τα ιστορικά αρχεία οι γελοιογραφίες από Γερμανικές εφημερίδες που δείχνουν τους πολίτες εβραϊκού θρησκεύματος σαν τρωκτικά, λέξη ακριβώς που χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα με το ένα χέρι προτεταμένο σε χαιρετισμό της σβάστικας και ενώ όλοι ορκιζόμαστε #ΠοτέΞανά, είμαστε έτοιμοι να σκίσουμε τα ιμάτιά μας για να δώσουμε χώρο στα ίδια ΑΚΡΙΒΩΣ σχόλια. Ή το άλλο, το στερεότυπο της υστερικής γυναίκας που ακόμα βγάζει εύκολο γέλιο στις επιθεωρήσεις, κάποτε ήταν πρα-γμα-τι-κό επιχείρημα στο σύνταγμα του ελληνικού κράτους για αρνηθούν στις γυναίκες το δικαίωμα ψήφου. Δεν γελάμε τώρα έτσι;

Σήμερα ξέρουμε το πόσο βλαπτικό μπορεί να είναι το hate speech και είναι τόσο ξεκάθαρο που επίσης διώκεται νομικά. Νομίζεις ότι είναι υπερβολή; Ότι θα έπρεπε να είσαι ελεύθερος να λες ό,τι θες στο όνομα του χιούμορ, της αυτοέκφρασης, της τέχνης; Γιατί όχι και να σπρώξεις κάποιον στις σκάλες του μετρό γιατί απλώς σου φάνηκε αστείο ή avant garde; Και καθώς γελάς βλέποντας τον άλλο να τραυματίζεται και να ματώνει, υποστηρίζεις ότι είχες κάθε δικαίωμα να το κάνεις, γιατί ζεις σε μια δημοκρατική χώρα που προασπίζεται τις προσωπικές ελευθερίες και δεν γίνεται να ΚΑΤΑΠΙΕΣΤΕΙΣ από την πολιτική κορεκτίλα, καταλήγοντας σε ένα δημοφιλές στα σόσιαλ μίντια φινάλε, ότι ΑΥΤΟΣ είναι ο πραγματικός φασισμός, όταν κάποιος έρχεται και σου λέει ότι δεν επιτρέπεται να κάνεις ό,τι σου κατεβαίνει στο κεφάλι. Όπως σε κάθε πολιτισμένη κοινωνία. Το βλέπουμε όλοι το παράλογο έτσι;

Μιλώντας για παράλογα, το αγαπημένο μου είναι η ανησυχία μήπως η πολιτική ορθότητα “σκοτώσει” την τέχνη, την κωμωδία, την ελεύθερη έκφραση, το πνεύμα, τον πολιτισμό και άλλα τέτοια ευγενή. Καταρχήν, για να πούμε τα αυτονόητα, έτσι κι αλλιώς υπάρχουν περιορισμοί στην “ελευθερία” της έκφρασης, τα είπε ο Ρουσσώ από την εποχή του Διαφωτισμού, το υπογράψαμε το ρημάδι το Κοινωνικό Συμβόλαιο ενσυνείδητα, ανταλλάξαμε την ελευθερία της φυσικής κατάστασης (εχέμ, την ζούγκλα) με μια έννομα οργανωμένη κοινωνία. Αυτά είναι γνωστά και θα έπρεπε να διδάσκονται από νωρίς στο σχολείο, αν αποφάσιζαν να δώσουν την αξία των μαθημάτων σαν την Αγωγή του Πολίτη στους ειδικούς και όχι βαριεστημένους φιλολόγους που απλώς συνεχίζουν την ύλη των αρχαίων που δεν πρόλαβαν να καλύψουν την προηγούμενη ώρα (επίσης, βγαλμένο από την ζωή). Ας μην επαναλαμβάνουμε όμως γενικότητες. Ας πούμε πώς μεταφράζεται αυτή η ιδέα σήμερα.

Σήμερα, λοιπόν, ακόμα και στις κοινωνίες που η ελευθερία του λόγου προστατεύεται από το Σύνταγμα, ή ακόμα καλύτερα, ειδικά σε αυτές, δεν ανεβαίνεις στην σκηνή σαν stand up κωμικός να κάνεις ολόκληρο σετ με αστεία για ανθρώπους με ειδικές ανάγκες. Δεν είναι αστείο –αν και κάποτε υπήρχε στις βιντεοκασέτες μας– δεν προωθεί την τέχνη, την ελευθερία ή το ανθρώπινο πνεύμα. Δεν θα γράψει ποτέ ο ιστορικός του μέλλοντος ότι η σάτιρα πέθανε όταν σταματήσαν οι άντρες ηθοποιοί στην σκηνή να κουνιούνται και να ντύνονται σαν καρικατούρες γκέι αντρών κάνοντας το μισό κοινό να σκάσει στα γέλια και το άλλο μισό να ξεφυσάει αμήχανα. Δεν θα θρηνήσουμε ποτέ την μέρα που θα σταματήσουν τα αστεία για τις γυναίκες που “θέλουν το χαστούκι τους για να στρώσουν” ή οι ταινίες που θέλουν τις γυναίκες να απορρίπτουν το “καλό παιδί” για αυτόν που τους φέρεται σαν σκουπίδι (γραμμένες κυρίως από άντρες ).

Κανένα βιβλίο ιστορίας της τέχνης δεν θα σηματοδοτήσει την εποχή μας σαν το χρονικό σημείο που πέθανε ο ακτιβισμός των καλλιτεχνών γιατί απλώς σταματήσαμε να αναπαράγουμε τα βλαπτικά στερεότυπα που έχουν συνδεθεί με τους Ρομά, τους μαύρους, τους μετανάστες, τις γυναίκες, τους μουσουλμάνους, τους Εβραίους, την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα ή τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού. Αν δεν μπορεί μια πολιτισμένη κοινωνία να προστατέψει τα μέλη της, τότε ποιος είναι ακριβώς αυτός ο πολιτισμός που προσπαθούμε να διασώσουμε με νύχια και με δόντια;

Ίσως είναι ο πολιτισμός του λευκού straight άντρα. Που είναι συνήθως και αυτός που όλο σοκάρεται και όλο μπερδεύεται με αυτές τις καινούργιες ιδέες ισότητας, πολιτικής ορθότητας, ενσυναίσθησης, πρακτικών παρενόχλησης και άλλα τέτοια τραβηγμένα. Φωνάζει ότι πνίγεται, καταπιέζεται, υποφέρει —επειδή δεν μπορεί να πει μια ατάκα για βιασμό στην παρέα του. Παραπονιέται, γκρινιάζει, χτυπάει τα πόδια στο πάτωμα όταν μαθαίνει ότι δεν μπορεί να μιλάει σε άγνωστες γυναίκες στον δρόμο, όσο και “θετικό” είναι αυτό που έχει να τους πει, και ότι –άκου να δεις– εκείνες δεν είναι υποχρεωμένες να σταματήσουν να τον ακούσουν ή να του απαντήσουν.

Και την καταλαβαίνω την αντίδρασή τους. Είναι σαν να έχεις συνηθίσει να τρως εσύ όλη την πίτα και να έρχονται ξαφνικά να σου πουν ότι αυτό δεν είναι δίκαιο, πεινάνε και άλλοι άνθρωποι, πρέπει να μοιραστεί δίκαια. Δεν θα προσπαθήσεις να την προστατέψεις; Δεν θα ουρλιάξεις ότι σε καταπιέζουν, σε κλέβουν, σε αδικούν αυτοί οι τρελοί που θέλουν δίκαιη μοιρασιά; Αυτές ακριβώς είναι και οι φωνές εναντίον της πολιτικής ορθότητας. Ουρλιάζουν προστατεύοντας την ελευθερία τους ν’ αναπαράγουν αστεία, άρθρα, ταινίες, βιβλία με ιδέες που κάνουν κακό σε άλλους, αλλά εξασφαλίζουν την διαιώνιση των προνομίων τους. Αλλά δεν θα το παραδεχτούν ποτέ. Δεν μπορούν να πουν ανοιχτά ότι πιστεύουν πως οι γυναίκες είναι κατώτερες, αλλά ούτε μπορούν να υποστηρίξουν πως είναι ισότιμες γιατί αυτό αλλάζει την δυναμική που έχουν συνηθίσει, αυτή που τους βολεύει. Η καλύτερη τακτική λοιπόν είναι να σταματάει η κουβέντα. Να δαιμονοποιούμε λέξεις όπως ο φεμινισμός ή πολιτική ορθότητα και να διαιωνίζουμε το status quo.

Κι εδώ έρχεται η δική μας δουλειά. Τώρα ξέρουμε τον μηχανισμό, μπορούμε να τον ανατρέψουμε. Δεν χρειάζεται να εξηγήσουμε γιατί είναι απαραίτητη η πολιτική ορθότητα σε κανέναν. Δεν είναι δουλειά μας να εκπαιδεύσουμε τους τυχαίους στα σχόλια του Facebook και να χαθούμε στην κουνελότρυπα του τέλους της ανθρώπινης λογικής. Μπορούμε όμως να ζητήσουμε από επίσημους φορείς την επέμβαση. Μπορούμε να σταματήσουμε το χιούμορ τέτοιου επιπέδου από την καθημερινότητά μας. Μπορούμε να μιλήσουμε, να μιλήσουμε, να μιλήσουμε —γιατί όλη η ιδέα της αποστομωτικής απάντησης περί “πολιτικής κορεκτίλας” είναι να μας κάνει να σιωπήσουμε.

Και για όλους αυτούς που φοβούνται ότι “θα φτάσουμε στο άλλο άκρο”, ας φανταστούμε ποιο μπορεί να είναι αυτό. Να μην ξαναχρειαστεί να δω φίλους και συγγενείς να βουλιάζουν στις καρέκλες τους σε ένα δείπνο επειδή κάποιος θεωρεί δικαίωμά του να τους προσβάλλει με χοντροκομμένα αστεία; Να μην ξαναχρειαστεί καμία έφηβη να κοκκινίσει καθώς περνάει μπροστά από μια παρέα αντρών που σχολιάζουν το σώμα της δυνατά; Να μην ξανακλάψει κρυφά καμία γυναίκα που κάνει θεραπείες επειδή όλοι έχουν γνώμη για το relationship status της μήτρας της;

Να μην ξαναταπεινωθεί κανείς μέσα σε επαγγελματική σύσκεψη από το αστειάκι για τα κιλά ή την καταγωγή τους; Να μην ξαναχρειαστεί να ζήσουμε άλλη προεδρία σαν του Τραμπ, που εκμεταλλευόμενος αυτήν την γενική απέχθεια προς λέξεις όπως η πολιτική ορθότητα, ο φεμινισμός και η φυλετική ισότητα, έγινε ο ήρωας που “τα λέει σταράτα, όπως είναι”; Να μην ξαναχρειαστεί να μιλήσουμε για bullying, για βλαπτικές λέξεις ή να μην χρειαστεί να παγώσουμε μπροστά από άλλα γκραφίτι όπως αυτό” με το πρόσωπο του Βαγγέλη Γιακουμάκη; Δεν πειράζει, χίλιες φορές να “καταπιεστούν” όλοι αυτοί στο όνομα της πολιτικής ορθότητας.

Διαβάστε επίσης | GenX Mess: Η επιλεκτική κώφωση